استقبال دوگانه

صندوق پس‌انداز مسکن ‌یکم در ادامه رژیم‌های پس‌اندازی سابق و حال حاضر این بانک استارت خورد. طرحی که قرار بر این شد پیش‌ از اینکه به مشکل و گرفتاری بازگشت منابع بر بخورد، از همان ابتدا فکری برای جذب منابع، رسوب آن و رژیم تعهدی پس از آن شده باشد. بانک مسکن به دلیل تخصصی بودن و وظیفه‌ای که در امر تامین مالی متقاضیان خرید مسکن دارد، از دو سال پیش و در ادامه صندوق پس‌انداز مسکن و حساب ممتاز این بانک، طراحی و با موافقت شورای عالی پول و اعتبار، از آن رونمایی شد. ویژگی دیگری که این تسهیلات داشت این بود که مبلغ اولیه سپرده‌ متقاضی، پس از پرداخت تسهیلات، نزد بانک نمی‌ماند و این مهم، موجب تقویت بنیه مالی خریدار می‌شد. به این ترتیب که فرد A تومان سپرده‌گذاری کرده و بعد از یک سال، A3 تومان از بانک خارج می‌کند.

در ابتدا سود تسهیلات پرداخت‌شده بر مبنای سپرده‌گذاری در صندوق پس‌انداز مسکن یکم، 13 درصد اعلام شد. اما استقبال کمتر از حد انتظار متقاضیان خرید مسکن از این نوع تسهیلات، باعث شد تا طی دو مرحله، این سود، تعدیل شده و در ابتدا به 11 درصد برسد و سپس تک‌رقمی شود؛ بر این اساس، در حال حاضر سود این نوع تسهیلات در بافت فرسوده شهری، هشت درصد و در سایر مناطق شهری، 5 /9 درصد است. این تصمیم‌ جسورانه بانک مسکن در هشتم شهریور 1395 از سوی رئیس‌جمهور و یک روز بعد از سوی مدیرعامل این بانک اعلام شد. این در حالی بود که نظام بانکی کشور از تابستان 1395 در حال دریافت سود 18‌درصدی از تسهیلات پرداختی خود است. بنابراین سود تسهیلات مسکن ‌یکم بانک مسکن با سود متعارف تسهیلات شبکه بانکی 5 /8 درصد اختلاف داشت. قرار بر این بود خواب 12‌ماهه سپرده متقاضیان تسهیلات، پاسخگوی این اختلاف باشد. زیرا بابت یک سال سپرده‌گذاری سپرده‌گذاران در بانک، سودی پرداخت نمی‌شود. تصمیم جسورانه بانک مسکن در شهریور 1395 منجر به افزایش استقبال و خروج از لاک دفاعی در برابر طرح خود شد. بر اساس آمارها، در یک‌ماهه منتهی به 17 مهر 1394 یعنی یک‌ماهه پس از کاهش معنا‌دار نرخ سود این تسهیلات، تعداد افتتاح حساب در تمامی شعب این بانک، با افزایش 55‌درصدی از 13 هزار و 315 فقره به 20 هزار و 614 فقره حساب رشد کرد.

با همه اوصافِ رفته، انتظار از ایجاد یک تحرک عظیم در بازار مسکن، با تخصیص منابع به مشتریان این بانک از طریق تسهیلات مسکن یکم، کمی غیرواقع‌بینانه است. در اسناد بالادستی، اشاره شده که حد تقاضای مسکن در طول سال، یک میلیون واحد است. اما مجموع حساب‌های افتتاحی صندوق پس‌انداز مسکن ‌یکم از 18 خرداد 1394 تا 17 تیر 1395 تنها 57 هزار و 917 فقره است. ضمن اینکه همه این حساب‌ها نتوانسته‌اند سقف موجودی لازم برای دریافت تسهیلات را پر کنند. کمااینکه تنها حدود 30 هزار فقره، به حد نصاب رسیده‌‌اند. از این‌رو همه این 30 هزار فقره هم اگر وارد بازار مسکن شود، تنها می‌تواند سه درصد تقاضای مسکن در کشور را پوشش دهد. بنابراین انتظار از صندوق پس‌انداز مسکن ‌یکم برای ایجاد شوک در بازار نمی‌تواند حاصل نگرشی واقع‌بینانه باشد.