رویکرد موفق

«بدون برنامه عرضه دولتی هروئین، احتمالاً مرده بودم.» این نقل‌قولی است از یکی از معتادان به هروئین در سوئیس که بیش از 30 سال است هروئین مصرف می‌کند. او اذعان می‌کند برنامه سهمیه‌بندی هروئین، باعث شده بتواند به زندگی خود ادامه دهد. دولت سوئیس برای بیش از 20 سال گذشته، به توزیع قانونی هروئین به معتادان مشغول بوده است. می‌توان گفت این برنامه، موثر‌ترین طرحی بوده که تاکنون به منظور مقابله با اثرات مصرف تریاک /هروئین، در جهان اجرا شده است. به همین خاطر، در ادامه به ارائه توضیحاتی بیشتر در مورد این برنامه خواهیم پرداخت.

در اوایل دهه 90 میلادی، دولت سوئیس با مشکلات ناشی از مصرف مواد مخدر که گریبانگیر این کشور شده بود، دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد. مشکلاتی همچون افزایش تعداد مصرف‌کنندگان مواد مخدر، قابل رویت بودن استفاده از مواد مخدر در سطح شهرها، فراگیر شدن ایدز، افزایش تعداد مرگ‌های ناشی از مصرف مواد مخدر، کاهش سطح سلامت جسمی و آمار بالای جرم، از جمله مسائلی بودند که باید برای مقابله با آنها برنامه‌ای ریخته می‌شد. دولت سوئیس، رویکرد خود در مقابله با مشکلاتی را که از سوی معتادان به هروئین به وجود می‌آمدند کاملاً تغییر داد. به‌طوری که در سال 1994، برنامه‌ای با هدف درمان مصرف‌کنندگانی که از وضعیت خود ناراضی بودند، اجرایی شد. از حدود 22 تا 24 هزارنفری که در سوئیس به مواد مخدر اعتیاد داشتند، امروزه بیش از 16 هزار نفرشان تحت درمان قرار گرفته‌اند. همچنین به حدود 92 درصد از آنها به‌صورت روزانه و در کلینیک‌های مربوطه، متادون (با دوز مشخص) داده می‌شود. از طرفی دولت سوئیس، حدود 1300 معتاد به هروئین را از طریق عرضه سهمیه‌ای هروئین، در 23 کلینیک مخصوص و دو زندان، مورد درمان قرار داده است. نتیجه این تغییر رویکرد سوئیس از دهه 90 میلادی، کاهش نرخ جرم و مرگ شده است. همچنین عرضه دولتی مواد مخدر به معتادها و اجرای این امر از طریق سهمیه‌بندی‌های روزانه، تعداد افرادی را که انتظار می‌رفت به اعتیاد روی آورند، کاهش داده است. از دیگر نتایج این طرح، ارتقای سطح سلامت روحی و فیزیکی و افزایش اشتغال معتادان در سوئیس بوده است. بعد از سوئیس، این برنامه از سوی سه کشور آلمان، بلژیک و دانمارک نیز به مرحله اجرا گذاشته شد. همچنین کشورهای هلند، انگلستان، اسپانیا و کانادا این طرح را مورد آزمایش قرار داده‌‌اند.

اساس سهمیه‌‌بندی هروئین در سوئیس

تنها افرادی در این برنامه تحت درمان قرار گرفتند که دارای این شرایط باشند: 1-‌ دارا بودن حداقل 18 سال؛ 2-‌ افرادی که حداقل دو سال پیاپی اعتیاد روزانه به مواد مخدر داشتند؛ 3-‌ کسانی که علائم سطح پایین سلامت در آنها پدیدار بود؛ 4-‌ معتادانی که تا قبل از برنامه، حداقل دو بار باید به درمان خود اقدام کرده بودند (از طریق استفاده از متادون یا روش‌های دیگر ترک اعتیاد) و این تلاش قابل اثبات بود؛ 5-‌‌این افراد باید گواهینامه رانندگی خود را تحویل می‌دادند؛ 6-‌ مصرف هروئین فقط در کلینیک‌های مشخص و تنها از طریق دهانی یا تزریق امکان‌پذیر بود. البته تحت کنترل‌های شدید و در موارد به‌خصوص (برای مثال در مواردی که فرد به‌صورت تمام‌وقت مشغول به کار بود)، تعداد کمی از معتادان می‌توانستند فقط یک دوز هروئین را که به‌صورت دهانی قابل مصرف بود، با خود از کلینیک بیرون ببرند.

آمار و ارقام

در برنامه عرضه دولتی و سهمیه‌بندی روزانه مواد مخدر در سوئیس، چندین نکته درخور توجه است که در ادامه به آنها می‌پردازیم. اول اینکه روزانه سه دوز هروئین به بیماران داده می‌شود که از این مقدار، 66 درصد آن از طریق تزریق هروئین، و مابقی آن به‌صورت قرص یا هروئین مایع و در آبمیوه، مورد مصرف قرار می‌گیرد. دوم اینکه برنامه درمان به‌صورت سه‌ساله طرح‌ریزی شده است. اگرچه بعضی از بیماران به‌صورت دائمی تحت درمان قرار گرفته‌اند. به‌طوری که 20 درصد از معتادانی که در ابتدای امر وارد این برنامه شده‌اند، هنوز تحت درمان هستند. زمانی که این برنامه در سال 1994 آغاز شد، تنها 400 نفر در این طرح ثبت‌نام کردند. طی دو سال این تعداد به هزار نفر رسید و در سال‌های گذشته، تعداد بیماران تحت پوشش حدود 1500 نفر باقی مانده است که از این تعداد، حدود 400 نفر، زنان بوده‌اند. در سال 1994، 77 درصد از افرادی که هروئین دریافت می‌کردند، زیر 35 سال داشتند. اما در سال 2011، این عدد به 17 درصد رسید.‌50 درصد از معتادانی که تحت پوشش این برنامه قرار گرفته‌اند، حداقل دو سال و نیم و 20 درصد آنها، حداقل 15 سال تحت درمان بوده‌اند. میانگین سنی بیمارانی که در این برنامه تحت درمان هستند نیز، 39 سال است. همچنین جالب است بدانید که طی 10 سال گذشته، حدود 75 درصد از معتادانی که متقاضی شرکت در این برنامه بوده و هروئین سهمیه‌ای دریافت کرده‌اند، مجرد بوده و تنها هشت درصد متاهل بوده‌اند. نکته دیگر این است که طبق نظرسنجی‌های صورت‌گرفته، بخش عظیمی از معتادانی که تحت درمان قرار گرفته‌اند، از این برنامه رضایت کامل دارند.

نتایج طرح

در ادامه به بررسی نتایجی که عرضه دولتی و سهمیه‌بندی هروئین در سوئیس داشته است خواهیم پرداخت. به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نتایج این برنامه، جرم و جنایت از سوی معتادان به میزان 60 درصد کاهش پیدا کرده است که از این مقدار، 80 درصد تنها در سال اول درمان بوده است. همچنین 82 درصد از معتادانی که تحت پوشش این برنامه قرار گرفتند، فروش هروئین را کنار گذاشته‌اند. قابل ذکر است که از زمان شروع این برنامه، هیچ فردی به دلیل اوردوز جان خود را از دست نداده است. زیرا مصرف هروئین‌ از سوی متخصصان و به منظور پاک‌سازی و بازیابی توان بیماران صورت می‌گیرد. به‌عنوان یکی دیگر از مهم‌ترین نتایج این برنامه، ابتلای بیماران به هپاتیت و ویروس ایدز نیز کاهش قابل توجهی داشته است. همچنین تعداد افرادی که طبق پیش‌بینی‌ها انتظار می‌رفت به هروئین اعتیاد پیدا کنند، کاهش داشته است. به‌طوری که با توجه به گزارشی که در سال 2006 منتشر شد، از زمانی که در نتیجه این برنامه، استفاده از هروئین جنبه درمانی پیدا کرده، تصوری که جوانان نسبت به هروئین دارند، تغییر یافته و مصرف آن، جذابیت خود را برای جوانان از دست داده است. قابل توجه است که بیشتر افرادی که به مصرف هروئین روی می‌آورند، از طریق آشنایان خود با این ماده مخدر آشنا می‌شوند و 50 درصد از معتادان نیز تمایلی به ترک اعتیاد نشان نمی‌دهند. بنابراین با توجه به اینکه تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان و فروشندگان هروئین، تحت درمان قرار گرفته‌اند، افراد سالم، به‌خصوص در مناطق روستایی، شانس کمتری برای معتاد شدن دارند. هزینه‌های مربوط به درمان بیماران تماماً از سوی سازمان بیمه سلامت ملی سوئیس، پوشش داده می‌شود. البته بیماران موظف هستند که سالانه مبلغ 700 دلار به‌عنوان هزینه بیمه اجباری، پرداخت کنند. نکته مهمی که در اینجا باید ذکر شود این است که دولت سوئیس، روزانه و به ازای هر بیماری که تحت درمان قرار گرفته، 38 دلار کاهش هزینه داشته است. این کاهش هزینه نیز به دلیل از بین رفتن هزینه‌های دادگاه و پلیس است. زیرا در نتیجه اجرای این برنامه، معتادانی که تحت درمان قرار گرفته‌اند، کمتر مرتکب جرم می‌شوند. نتایج حاصل تا حدی بوده است که در سال 2008، اجرای این برنامه با رای مثبت 68‌درصدی، به یکی از قوانین سوئیس تبدیل شد. همچنین در سال 2016، سوئیس طی نامه‌ای آمادگی خود را برای توضیح جزئیات این برنامه برای کنگره ایالات متحده، اعلام کرد.

آنچه لازم است در مورد این برنامه بدانید:

1- به‌رغم اثرات مثبت این برنامه، خیابان‌‌های سوئیس به‌طور کامل از دست فروشندگان هروئین خلاصی نیافته‌اند و مبادله مواد مخدر همچنان در شهرهای سوئیس ادامه دارد.

2- عرضه دولتی و سهمیه‌بندی هروئین در سوئیس به‌صورت رایگان صورت نگرفته است. بلکه معتادانی که تمایل دارند به منظور درمان تحت پوشش این برنامه قرار گیرند، باید هزینه‌های بیمه سلامت را پرداخت کنند. در نتیجه می‌توانند سهمیه متادون یا هروئین خود را به‌عنوان بخشی از مراحل درمان دریافت کنند.

3- اگر کسی به هروئین اعتیاد نداشته باشد، نمی‌تواند وارد کلینیک‌های مربوطه شود و هروئین دریافت کند.

4- تصرف و مصرف هروئین در سوئیس قانونی نبوده و محصولی نیست که مشمول مالیات شود.