دست‌اندازهای توسعه
مهدی حسینی‌نژاد از پتانسیل‌های معدنی استان کرمان می‌گوید
مهدی حسینی‌نژاد می‌گوید: در فرآوری و صنایع معدنی، شرکت گل‌گهر سیرجان از سرمایه‌گذاری خارجی استفاده می‌کند. همچنین در فرآوری فروکروم نیز در استان از سرمایه‌گذاری خارجی استفاده کرده‌ایم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان در خصوص ظرفیت‌های معدنی این استان توضیحاتی را ارائه داده است. این مقام مسوول، استان کرمان را بزرگ‌ترین استان معدنی کشور می‌داند و در این باره آماری ارائه می‌دهد که صحت حرف وی را تایید می‌کند. بر اساس اظهارات وی 20 درصد از استخراج کل کشور به این استان تعلق دارد. همچنین تنوع مواد معدنی در کرمان به 42 نوع می‌رسد. عمده ذخایر کشف‌شده این استان مس، سنگ‌آهن، کرومیت و زغال‌سنگ است. از سویی در حال حاضر بیش از 46 کیلومتر از مساحت استان کرمان در قالب 25 پهنه در حال اکتشاف است. پتانسیل‌های معدنی استان کرمان علاوه بر سهم خوبی که در بازار ایران دارند، اشتغال‌زا نیز هستند. به گفته مهدی حسینی‌نژاد، حدود 10 درصد اشتغال معدنی کشور مربوط به استان کرمان است. اما معدنکاران استان کرمان هم با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند. مهم‌ترین مشکلات در این حوزه، نبود تکنولوژی و تجهیزات استخراجی و اکتشافی روز دنیاست که عموماً باعث افزایش قیمت تمام‌شده نسبت به دنیا می‌شود. همچنین با توجه به اینکه اکتشاف یکی از شاخص‌های اصلی در حوزه معدن است، نبود تکنولوژی‌ها و دانش روز دنیا در این زمینه این استان و حتی در ابعاد وسیع‌تر، کشور را دچار چالش کرده است. البته سازمان صنعت، معدن و تجارت هم برای برون‌رفت از این مشکلات راهکارهایی را به کار برده است. سیاست اکتشاف بزرگ مقیاس به کمک شرکت‌های بزرگ کشور، مشارکت با شرکت‌های معدنی بزرگ کشور و استان در غیاب شرکت‌های خارجی و استفاده از دانشگاه‌ها و تشکل‌های استان به منظور بهره‌مندی از تکنولوژی‌های جدید از جمله این اقدامات است. همچنین به گفته رئیس سازمان مذکور، ورود سرمایه‌گذاران خارجی به حوزه معدن تسهیل شده و با توجه به آنچه در دولت یازدهم انجام شد، در حال حاضر سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند تا صد درصد در ایران سهامدار باشند. در همین راستا برخی از شرکت‌های استان با خارجی‌ها وارد مذاکره شده‌اند و برخی دیگر نیز توانسته‌اند سرمایه‌گذار جذب کنند. در ادامه مشروح گفت‌وگوی مهدی حسینی‌نژاد را با تجارت فردا می‌خوانید.
♦♦♦
استان کرمان همواره به عنوان یکی از استان‌های مهم در بخش معدن در کشور فعال بوده است. این استان با توجه به پتانسیل‌هایی که در بخش معدن دارد نه‌تنها در ایران بلکه در دنیا نیز جذاب است. می‌خواهیم از زبان شما جایگاه کرمان را از نظر ظرفیت‌های معدن و مواد معدنی در کشور بشنویم.
همان‌طور که اشاره کردید، کرمان بزرگ‌ترین استان معدنی کشور است و با استخراج سالانه 63 میلیون تن انواع مواد معدنی بیش از 20 درصد از استخراج کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین 39 درصد ارزش افزوده موادمعدنی و 36 درصد از وصول حقوقی کشور در استان کرمان است. در استان کرمان 42 نوع ماده معدنی استخراج می‌شود که ذخایر اکتشاف‌شده قطعی آن 8 /5 میلیارد تن است. عمده ذخایر کشف‌شده استان کرمان در حوزه مس، سنگ‌آهن، کرومیت و زغال‌سنگ است که حدود 5 /83 درصد کل مواد معدنی استخراج‌شده را شامل می‌شود. به واسطه این مواد فلزی معدنی و با توجه به نامگذاری سال‌های متوالی از سوی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) از پروژه‌های اقتصاد مقاومتی تعریف‌شده در استان کرمان، می‌توان دو پروژه تکمیل زنجیره ارزش افزوده فولاد و مس را نام برد که در حال حاضر حدود 5 /24 میلیون تن کنسانتره‌آهن، حدود 15 میلیون تن گندله‌آهن و 6 /3 میلیون تن هم آهن اسفنجی تولید می‌شود و طبق هدف‌گذاری انجام شده باید تا سال 98 تولید کنسانتره به حدود 32 میلیون تن، گندله به 28 میلیون تن، آهن اسفنجی به 10 میلیون تن و شمش نیز به 10 میلیون تن برسد. در حوزه مس هم با حدود 400 هزار تن کاتد مس، رتبه اول کشوری را داریم و در زمینه کرومیت نیز به زودی بزرگ‌ترین کارخانه فروکروم خاورمیانه در استان کرمان با ظرفیت 200 هزار تن احداث می‌شود و در دو یا سه ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
آنچه شما در خصوص معادن و مواد معدنی اشاره کردید حاکی از آن است که تقریباً شرایط خوبی بدین لحاظ بر استان حاکم است. با توجه به احداث کارخانه‌های صنایع معدنی در استان کرمان، چقدر از ظرفیت‌های معدنی این استان در زمینه معادن مس و سنگ‌آهن باید فعال شود؟ آیا در حال حاضر با تمام ظرفیت‌های خود به فعالیت در این بخش‌ها می‌پردازید؟
در دو یا سه سال گذشته بیش از 40 درصد افزایش استخراج مواد معدنی را در معادن بزرگ استان شاهد بودیم. در گذشته 45 میلیون تن برداشت مواد معدنی استان بود که امروزه به 63 میلیون تن رسیده است. با توجه به صنایع فناوری هم که در استان تعریف کردیم هدف این است که برای تامین مواد اولیه و خام صنایع ایجاد شده در استان، در افق 1404 این میزان به 90 میلیون تن افزایش داده شود. در کنار افزایش ظرفیت معادن موجود، اکتشاف معادن جدید در قالب پهنه‌های بزرگ‌مقیاس از سوی سازمان کرمان اتفاق افتاد و اکنون به منظور شناسایی ظرفیت‌های معدنی استان کرمان بیش از 46 کیلومتر از مساحت استان کرمان در قالب 25 پهنه در حال اکتشاف است.
همان‌طور که می‌دانید در حال حاضر، بیکاری به یکی از مهم‌ترین موضوعات و چالش‌های کشور بدل شده است. از این‌رو سعی بر این است که سیاست‌های اقتصادی کشور در سال جدید به سمت اشتغال‌زایی پیش برود. در این راستا سال 96 نیز بر همین اساس نامگذاری شده است. با توجه به این موضوع، معادن کرمان چقدر در استان و کل کشور شغل ایجاد کرده است؟
معادن کرمان در بحث استخراج 21 درصد استخراج کل کشور را دارد و در استان بیش از 22 هزار نفر در معادن بزرگ مس سرچشمه و مس گل‌گهر سیرجان مشغول به کار و در حال انجام فعالیت هستند و حدود 10 درصد اشتغال معدنی کشور مربوط به استان کرمان است.
فعالیت در استان کرمان در بخش معدن با چه مشکلات و چالش‌هایی مواجه است؟ آیا معادن این استان از تکنولوژی های جدید هم استفاده می‌کنند؟
در واقع بزرگ‌ترین چالش استان نبود تکنولوژی و تجهیزات استخراجی و اکتشافی روز دنیاست که عموماً باعث افزایش قیمت تمام‌شده نسبت به دنیا می‌شود. عمدتاً در کشورهای معدنی دنیا مانند استرالیا، کانادا و آفریقای جنوبی به واسطه استفاده از ماشین‌آلات بزرگ و تکنولوژی پیشرفته قیمت تمام‌شده به شدت کاهش پیدا کرده است. این یکی از معضلاتی است که در استان و کشور داریم و باید چاره‌اندیشی شود. همچنین اکتشاف یکی از شاخص‌های اصلی در حوزه معدن است. اگر اکتشاف موفق داشته باشیم، استخراج خوب و فرآوری‌های خوبی خواهیم داشت. نبود تکنولوژی‌ها و دانش روز دنیا در این زمینه متاسفانه استان ما و کشور را دچار چالش کرده است.
برای رفع این چالش‌ها چه اقدامی از سوی سازمان صنعت و معدن استان انجام شده است؟ چه سیاست‌هایی را در این باره در دستور کار قرار داده‌اید؟ البته به نظر می‌رسد محدودیت‌های گذشته (قبل از لغو تحریم‌ها) از بین رفته و گشایش‌هایی در این باره رخ داده است. چگونه از فضای جدید اقتصادی در راستای حل مشکلات خود در بخش معدن استفاده می‌کنید؟
به منظور رفع چالش‌های پیش رو سیاست اکتشاف بزرگ مقیاس به کمک شرکت‌های بزرگ کشور را در استان دنبال کردیم. همچنین به دلیل عدم ورود مستقیم شرکت‌های معدنی بزرگ دنیا، مشارکت با شرکت‌های معدنی بزرگ کشور و استان را به عنوان راه حل دنبال کرده‌ایم که بتوانیم در حال حاضر از تکنولوژی‌های روز دنیا استفاده کنیم. با کمک دانشگاه‌ها و تشکل‌های استان به طور خاص و ذی‌نفعان خود حوزه معدن که واحدهای بزرگ معدنی مثل مس گل‌گهر و معدن سنگ‌آهن جلال‌آباد هستند، سعی کردیم از فناوری‌های روز دنیا به نحوی استفاده کنیم که زیر‌ساخت‌های مورد نیاز را در استان داشته باشیم. سعی شد سرمایه‌گذاری خارجی را در این حوزه تسهیل کرده و موانع و مشکلات را مرتفع کنیم. همچنین همایشی با همکاری دانشگاه در چند هفته اخیر برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی برگزار کردیم.
جذب سرمایه‌گذار خارجی نیز این روزها به خصوص پس از اجرای برجام بسیار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مواردی که همواره در سرلیست جذب سرمایه قرار می‌گیرد، بخش معدن است. در حال حاضر سرمایه‌گذاری خارجی در معادن کرمان چه میزان است؟
در حال حاضر آمار دقیقی از سرمایه‌گذاری خارجی ندارم؛ ولی در فرآوری و صنایع معدنی، شرکت گل‌گهر سیرجان از سرمایه‌گذاری خارجی استفاده می‌کند. همچنین در فرآوری فروکروم نیز در استان از سرمایه‌گذاری خارجی استفاده کرده‌ایم.
یکی از دل‌مشغولی‌های سرمایه‌گذاران برای ورود به هر کشوری، امنیت سرمایه‌گذاری است. در واقع آنها به دنبال کاهش ریسک سرمایه‌گذاری هستند. شما در استان کرمان چگونه می‌توانید این امنیت را برای سرمایه‌گذاران فراهم کنید. مضاف بر اینکه معدن‌ها نیز خود به لحاظ ایمنی نیاز به امنیت دارند. در این زمینه‌ها از سوی شما چه اقداماتی انجام شده است؟ امنیت سرمایه‌گذاران و امنیت معادن کرمان تا چه اندازه تضمین شده است؟
بحث امنیت یا امنیت سرمایه‌گذاری یکی از مباحث جدی است که در دستور کار وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته است. قانون معادن چارچوب و شاکله اصلی ورود در حوزه معدن را برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مشخص می‌کند. اما به لحاظ فنی و ایمنی ما در سال 95 خوشبختانه حادثه جدی نداشته‌ایم.
طبیعتاً معادن زغال‌سنگ یکی از معادنی است که ریسک بالا و خطر زیادی را در حوزه ایمنی دارد و در دنیا هم همین‌طور است و مختص کشور ما نیست. معادن زغال‌سنگ به دلیل گاز‌دار بودنشان عمدتاً این مشکلات را دارند. اما برای اینکه این خطرات را کمتر در حوزه‌های معادن زغال‌سنگ داشته باشیم بحث‌های مربوط به HSEE را وزارتخانه، به طور جدی در دست پیگیری دارد و از طریق واحد HSEE و صندوق ضمانت معدنی و مدیر کل ایمنی وزارتخانه در حال حاضر برنامه‌هایی را در دست اجرا دارد که ریسک‌پذیری این معادن را رصد می‌کند تا برای معادنی که درجه خطرشان بالاتر است بتوانیم برنامه‌هایی داشته باشیم. خوشبختانه ما در حوزه معدنی استان کرمان با کمک وزارت کار و تعاون و اداره رفاه اجتماعی و همچنین سازمان خودمان بازدیدهای مستمر را برای معادن داریم که اینها به طور هفتگی بررسی می‌شود تا کمترمشکلات ایمنی داشته باشیم.
اگر ممکن است کمی در مورد HSEE توضیح بدهید.
«شناسنامه بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی (HSEE) سازمان» به منظور سیاست‌های پیشگیرانه در خصوص حوادث و بیماری‌های شغلی، پیامدهای ناگوار زیست‌محیطی و هدررفت‌های انرژی، بانک اطلاعاتی بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی (HSEE) در سطح ستاد وزارت (صنعت، معدن و تجارت)، سازمان‌های تابعه و وابسته، واحدهای صنعتی، معدنی و تولیدی تحت عنوان «شناسنامه HSEE سازمان» تدوین شده است. به منظور تهیه و تدوین شناسنامه بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی (HSEE) سازمان، با توجه به اهمیت و ضرورت ایجاد شبکه سیستماتیک در جمع‌آوری اطلاعات از پایین‌ترین تا بالاترین سطوح هر سازمان و تعیین استراتژی‌های موثر به منظور بهبود عملکرد، همچنین شناسایی به‌موقع فرصت‌ها و تهدیدها بانک‌های اطلاعاتی شکل می‌گیرند. هدف از تدوین «شناسنامه HSEE سازمان»، شناسایی چالش‌ها در هر یک از حوزه‌های HSEE، گزارش‌گیری جامع، معتبر و به روز از شاخص‌های HSEE جهت تصمیم‌گیری (پایش‌ها، کنترل‌ها، پاسخگویی به مراجع نظارتی و...) و سیاستگذاری در جهت بهبود وضعیت بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی مبتنی بر اطلاعات جمع‌آوری‌شده در بانک اطلاعاتی است. «شناسنامه HSEE سازمان» اطلاعات عمومی و تخصصی در حوزه HSEE واحدهای تحت پوشش وزارت را گردآوری کرده و پس از پردازش اطلاعات، 78 شاخص تخصصی در حوزه‌های بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی در سطح وزارت و سازمان‌های تابعه و وابسته محاسبه می‌شود. تجزیه و تحلیل اطلاعات این شاخص‌ها نقشی کلیدی در شناخت وضعیت موجود، اولویت‌بندی و امکان‌سنجی اقدامات کنترلی بهنگام و متناسب ایفا خواهد کرد.
در مجموع تمایل خارجی‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری در بخش‌های معدن را در استان کرمان چطور ارزیابی می‌کنید؟
قانون معادن به نحوی است که سرمایه‌گذاری خارجی را در حوزه معدن با چالش جدی روبه‌رو می‌کند. اما به عنوان همکار، سرمایه‌گذاران خارجی با شرکت‌های بزرگ در حال کار هستند. در حال حاضر خارجی‌ها در استان کرمان در مس و گل‌گهر کارهای مشترکی را انجام می‌دهند. در صنایع فرآوری استان هم در مجموعه سنگ‌آهن و همان‌طور که اشاره شد در بحث فرآوری کرومیت به طور مستقیم شاهد حضور سرمایه‌گذار خارجی بودیم. مضافاً اینکه تسهیلات جدیدی از طرف دولت برای این موضوع اختصاص داده شد؛ پیش از این تکلیف شده بود که 51 درصد سرمایه‌گذاری‌ها باید توسط ایرانی‌ها انجام شود و 49 درصد از آن می‌تواند با خارجی‌ها همراه باشد. اما در شرایط کنونی این قانون برداشته شده و سرمایه‌گذار خارجی نیز می‌تواند تا سقف صد درصد سرمایه‌گذاری مستقیم را به طور مستقل داشته باشد. خوشبختانه این قانون هم تسهیل‌گر است و هم اینکه امنیت خاطری را برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد می‌کند.
با توجه به این موضوع به نظر می‌رسد باید استقبال از سرمایه‌گذاری در بخش معدن هم خوب باشد.
با رصد صورت‌گرفته در حوزه اکتشاف مجموعه‌های معدنی، شرکت‌هایی که در پهنه‌های اکتشافی استان در حال اکتشاف هستند، با کمک شرکت‌های خارجی در حال حاضر این کار را انجام می‌دهند. اما در صنایع فرآوری به خصوص کرومیت، در استان کرمان حتی علاوه بر کارخانه 200 هزار تنی، پیشنهاد ظرفیت 200 هزار تنی هم از طرف خارجی داشتیم که در حال بررسی آن هستیم.
صادرات مواد معدنی از کرمان به چه صورت است؟ آیا این استان در صادرات مواد معدنی هم نقش ایفا می‌کند؟ به عبارتی کرمان در این خصوص در چه جایگاهی قرار داشته و چه اندازه از صادرات مواد معدنی ایران در اختیار استان کرمان است؟
یکی از برنامه‌ها و پروژه‌های اقتصاد مقاومتی که سال گذشته در وزارتخانه تعریف شد، افزایش صادرات به 50 میلیارد دلار بود و به تناسب آن برای استان‌هایی که می‌توانستند صادرات انجام دهند برنامه‌ای را تدوین کرده بودند. هدف‌گذاری که برای استان کرمان در نظر گرفته شد، صادرات یک میلیارد و 169 میلیون دلار بود که این امر در استان کرمان اتفاق افتاد و میزان صادراتی که ما در استان داشتیم هم از گمرک خود استان و هم گمرک سایر استان‌ها به بالای دو میلیارد و 120 میلیون دلار رسید که حدود 45 درصد آن محصولات صنعتی و معدن و مواد معدنی بود که عموماً در رابطه با مس سرچشمه و گل‌گهر بودند. به علاوه اینکه سال گذشته در صادرات بخش صنعت تولید کالای دانش‌بنیان را داشتیم. یکی از واحدهای متوسط استان کرمان، بیش از 250 میلیون دلار صادرات دانش‌بنیان داشت. همچنین به استناد مواد 31 و 35 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر به کمک دانشگاه‌ها و با اولویت دانشگاه‌های استان به سمت تولید محصولات دانش‌بنیان هم در حوزه معدن و هم در حوزه صنعت استان پیش رفتیم.
