انتخابات؛ مهم‌ترین عامل اثرگذار

بازدهی شاخص کل از ابتدای سال تا پایان روز یکشنبه دهم اردیبهشت، سه درصد و بازدهی شاخص هم‌وزن  4 /11 درصد بود. این بازدهی در حالی محقق‌ شده که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ناشی از عوامل بنیادی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس نبوده است. در این نوشته قصد داریم عوامل رشد بورس را در ابتدای سال جدید برشمرده و مهم‌ترین عوامل پیش‌روی بازار در ادامه سال جاری را بررسی کنیم.

1- عوامل رشد بورس در ابتدای سال جدید

1-1- دسترسی معامله‌گران آنلاین به نمادهای بازار‌پایه

در پایان سال گذشته امکان معامله سهام نمادهای بازار‌پایه توافقی برای معامله‌گران آنلاین فراهم شد که این موضوع اگرچه هیچ تاثیری روی وضعیت مالی و سودآوری شرکت‌های بازار‌پایه نداشت اما نمادهای موجود در این بازار را با استقبال چشمگیری مواجه کرد به نحوی که رشد قابل توجه برخی از این شرکت‌های کوچک آغازگر رشد قیمت برای سایر گروه‌ها از جمله خودرویی و پالایشی نیز شد. مقایسه بازدهی شاخص کل و شاخص هم‌وزن به وضوح رشد سهم‌های کوچک در این بازه را نشان می‌دهد. در معاملات فروردین‌ماه، شاخص هم‌وزن 7 /8 درصد بازدهی کسب کرد در حالی که شاخص کل در این بازه تنها توانست رشد 8 /1 داشته باشد.

1-2- افت قیمت‌ها در روزهای پایانی سال گذشته

بورس تهران در حالی معاملات خود را در سال جدید آغاز کرد که در روزهای پایانی سال گذشته سهام با افت قیمت قابل توجهی مواجه بود. همه‌ساله در پایان سال و روزهای پایانی هر سال به دلیل نیاز سهامداران به وجه نقد که معمولاً ناشی از تقاضای مسافرتی و سایر هزینه‌های لازم برای ایام نوروز است، فشار فروش در بازار سهام پدید می‌آید و این فشار تا آخرین روز کاری که امکان دریافت وجه نقد وجود داشته باشد در بازار خودنمایی می‌کند. سال گذشته هم از این قاعده مستثنی نبود و عرضه سهام توسط سهامداران حقیقی به دلیل تامین نقدینگی و از سوی سهامداران حقوقی به دلیل نزدیک شدن به روزهای پایانی سال مالی و لزوم شناسایی سود، در بازار شدت گرفت و همین امر باعث شد در سال جدید سرمایه‌گذاران با دارایی‌هایی با قیمت‌های پایین مواجه باشند و به این ترتیب انگیزه لازم برای خرید سهام در آنها وجود داشت.

1-3- اعلام بودجه‌های خوش‌بینانه از سوی شرکت‌ها

شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس (البته به استثنای شرکت‌های سرمایه‌گذاری) در پایان هر سال ملزم به ارائه پیش‌بینی از سود سال مالی آینده خود هستند. گزارش‌های پیش‌بینی نسبتاً مناسب شرکت‌ها از سود سال مالی 1396 و همزمانی آن با افت قیمت‌ها که در روزهای پایانی سال قبل رقم خورده بود انگیزه برای رشد قیمت‌ها را فراهم آورد.

1-4- نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری

با بررسی روند تاریخی ماه‌های منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری در بورس تهران درمی‌یابیم که معمولاً در این بازه زمانی شاخص مثبت بوده و سرمایه‌گذاران اشتیاق بیشتری به خرید سهم از خود نشان می‌دهند. این اقبال عمومی از چند مورد ناشی می‌شود؛ اول انتظارات سرمایه‌گذاران از بهبود سیاسی و اقتصادی ناشی از تغییر دولت و دوم حمایت دولت‌های مستقر از بازار سرمایه از طریق تزریق نقدینگی به منظور جلب حمایت فعالان بازار. در ابتدای سال جاری هم سرمایه‌گذاران برای خرید سهام تمایل داشتند و نشانه‌های این اقبال هنگامی که اسامی نامزدهای ریاست‌جمهوری از سوی شورای نگهبان اعلام شد، بیش از پیش نمایان شد.

1-5- آغاز فصل مجامع

با شروع فصل مجامع بسیاری از سرمایه‌گذاران با هدف دریافت سودهای نقدی به بازار وارد می‌شوند. اگرچه قیمت سهم پس از مجمع متناسب با سود تقسیمی تعدیل می‌شود اما از آنجا که در مجمع عمومی عادی سالانه معمولاً وضعیت شرکت، صنعت،‌ برنامه مدیریت برای یک سال آینده،‌ پروژه‌های در حال مذاکره و... برای سهامداران تبیین می‌شود، برخی سهم‌ها پس از بازگشایی با تقاضای مضاعف برای خرید مواجه شده و ظرف چند روز افت ناشی از تعدیل سود تقسیمی را جبران می‌کنند،‌ از این جهت حضور در مجمع و دریافت تقسیم سود یک انگیزه بالقوه برای بسیاری از خریداران است که در روزهای گذشته نیز شاهد آن بوده‌ایم.

2- بررسی عوامل بنیادی بازار

بزرگ‌ترین گروه‌های بورسی از حیث ارزش بازار گروه محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی، فلزات اساسی و کانی‌های فلزی و بانک‌ها و موسسات اعتباری هستند. به نظر می‌رسد با بررسی این چند صنعت از صنایع بورسی می‌توان نسبت به درصد قابل توجهی از سهام موجود در بازار اطلاع حاصل کرد.

شاید مهم‌ترین بخش از گروه محصولات شیمیایی، صنعت محصولات پتروشیمی است که در حال حاضر با توجه به قیمت‌های جهانی از نظر بنیادی وضعیت مناسبی ندارد. قیمت اوره در حال حاضر به زیر 190 دلار در هر تن رسیده و مازاد عرضه و کمبود تقاضا در سطح جهانی برای این فرآورده شیمیایی، چشم‌انداز مناسبی رقم نمی‌زند. مهم‌ترین شرکت‌های اوره‌ساز فعال در بورس تهران، شرکت پتروشیمی پردیس، شرکت پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی شیراز و پتروشیمی خراسان است. از سوی دیگر متانول‌سازها هم وضعیت بهتری ندارند. قیمت جهانی متانول طی دو ماه گذشته بیش از 30 درصد کاهش قیمت داشته است و در حال حاضر به زیر 300 دلار رسیده و در سطح قیمتی 270 دلار معامله می‌شود. اگرچه جهش قیمتی زغال‌سنگ باعث رشد متانول در سال گذشته شد اما این روند دوامی نداشت و مازاد عرضه در سطح جهانی مانع از رشد پایدار قیمت این محصول شد. با توجه به ظرفیت قابل بهره‌برداری رو به رشد متانول در سطح ایران و جهان، نمی‌توان رشد قیمتی برای این ماده شیمیایی در بلندمدت متصور شد. ظرفیت اسمی تولید متانول در جهان بالغ بر 120 میلیون تن است که بیش از پنج میلیون تن آن متعلق به ایران است. شرکت‌های پتروشیمی زاگرس، فن‌آوران و خارک مهم‌ترین شرکت‌های متانول‌ساز بورس تهران هستند.

در گروه فلزات اساسی و کانی‌های فلزی نیز وضعیت مشابه است. در فلزات آهنی ریزش قیمت سنگ‌آهن در بازار جهانی نسبت به ماه‌های اخیر قابل توجه بوده است. قیمت سنگ‌آهن در ماه‌های گذشته نسبت به دوره اوج خود 30 درصد کاهش داشته و پیش‌بینی می‌شود روند کاهشی آن ادامه‌دار باشد. در خصوص سایر فلزات اساسی همچون مس، سرب و روی هم با توجه به رشد قیمتی که در نیمه دوم سال گذشته شاهد آن بودیم ادامه شتاب در رشد مزبور دور از انتظار است اگرچه حفظ کانال‌های قیمتی موجود نیز می‌تواند موجب سودآوری قابل توجه شرکت‌های تولیدکننده آنها در داخل کشور باشد.

در گروه بانکی نیز با مشکلات عدیده و چالش‌های فراوانی که برای نظام بانکی در حال حاضر وجود دارد، به نظر نمی‌رسد در میان‌مدت یا حتی در بلندمدت بتوان رونق سابق را در این گروه شاهد بود. بدهی‌های دولت به نظام بانکی، نسبت‌های بالای تسهیلات غیرجاری،‌ دارایی‌های غیرنقد‌شونده و مطالبات مشکوک‌الوصول،‌ تنها بخشی از مشکلات فعلی شبکه بانکی کشور است. از میان بانک‌های بزرگ بورسی اگرچه نماد بانک ملت و بانک تجارت پس از مدت‌ها بازگشایی شدند اما نماد بانک صادرات همچنان متوقف است و شاخص باید در انتظار یک ریزش در روز بازگشایی وبصادر باشد.

3- انتخابات؛ مهم‌ترین عامل سیستماتیک اثرگذار بر بازار

اگرچه عوامل متعددی بر بازار سرمایه و انتظارات سرمایه‌گذاران تاثیر دارد اما شاید در حال حاضر مهم‌ترین عامل سیستماتیک موثر بر بازار انتخابات ریاست‌جمهوری و تعیین رئیس دولت دوازدهم باشد. بررسی رفتار بورس نشان می‌دهد که ذائقه بورس با تغییر در حوزه سیاستگذاری و نظارتی، رابطه خوشی ندارد و اساساً سرمایه‌گذاری امری است که ثبات را می‌طلبد. به عنوان مثال در سال‌های گذشته هر زمان زمزمه تغییرات مدیریتی در مقام ناظر بازار سرمایه به گوش می‌رسید واکنش بازار منفی بود. به همین ترتیب در حوزه‌های کلان سیاسی و اقتصادی نیز می‌توان چنین چیزی را ملاحظه کرد. در خصوص انتخابات پیش‌رو هم به نظر می‌رسد تمایل بازار در ابقای دولت فعلی باشد، اگرچه نباید این مهم را از نظر دور داشت که استقبال یا عدم استقبال بازار که از مجرای نرخ ارز و تعیین جهت جریان نقدینگی اثرگذار بوده و نمود خود را در قیمت‌ها نشان می‌دهد به صورت مقطعی و کوتاه‌مدت خواهد بود و در میان‌مدت و بلندمدت آنچه تعیین‌کننده چشم‌انداز پیش‌روی بازار خواهد بود،‌ سیاست‌های اقتصادی و پولی دولت منتخب است. بدون شک هر دولتی که با برنامه مدون و قابل قبول برای تولید، ساماندهی به بازار پول و ارتقای بهره‌وری در کشور، تصدی امور را در دست گیرد، در بلندمدت مورد استقبال بازار قرار خواهد گرفت.