شکاف جهانی / محلی

در مهم‌ترین انتخابات فرانسه در سال‌های اخیر، رای‌دهندگان در روز یکشنبه 23 آوریل (3 اردیبهشت) امانوئل ماکرون و مارین لوپن را برای رقابت در دور دوم در راه رسیدن به مقام ریاست‌جمهوری برگزیدند. یکی از این دو، یکی تازه‌کار سیاسی است و دیگری یک راست افراطیِ پُرشور -هر دو بیرون از گود اصلی سیاست‌اند، اما دیدگاه‌های کاملاً متفاوتی را نمایندگی می‌کنند. نتیجه انتخابات یک گوشمالی اساسی برای احزاب جریان اصلی و سنتی فرانسه بود و کشور را در مسیری نامطمئن قرار داد در انتخاباتی که می‌تواند آینده اتحادیه اروپا را نیز روشن کند. برای نخستین بار در تاریخ 59‌ساله جمهوری پنجم فرانسه، هر دو نامزدهای دور نهایی بیرون از ساختار حزبی سنتی چپ و راست هستند. دو جناح راست و چپ روی هم رفته کمتر از نیمی از آرای به صندوق ریخته‌شده را به دست آوردند.

حتی پیش از اعلام رسمی آرا، گروه‌های سیاسی جریان اصلی پُشت ماکرون رفتند و نسبت به خطرات پیروزی لوپن و «جبهه ملی» راست افراطی هشدار دادند، هرچند تحلیلگران اندکی برای او شانس پیروزی در دور دوم انتخابات را قائل‌اند. ماکرون، که پیشتر بانکدار بوده، سال گذشته احزاب سیاسی را ترک کرد تا جنبش خودش را با التقاطی از سیاست‌های چپ و راست تشکیل دهد. او طرفدار برنامه‌ای در حمایت از اتحادیه اروپا، به همراه کنار گذاشتن مقررات حاکم بر اقتصاد فرانسه است. ماکرون به طرفداران شادمان خود در پاریس گفت: «مردم فرانسه تصمیم گرفتند که در دور نخست، مرا در صدر بنشانند. از افتخار و مسوولیتی که بر شانه‌ام قرار دارد آگاهم.» موفقیت لوپن پیروزی‌ای بود برای آن دسته از مردم که با اتحادیه اروپا مخالف‌اند و کسانی که می‌خواهند بیشتر شاهد سیاست‌های «اولویت با فرانسه» در راستای محدودسازی مهاجرت، حمایت از صنایع فرانسوی و محدودسازی نشانه‌های عمومی اسلامی -از جمله پوشش اسلامی- باشند. لوپن در توئیتر خود نوشت: «مباحثه بزرگ سرانجام رخ می‌دهد. شهروندان فرانسه باید این فرصت تاریخی را به دست بگیرند.»

کارشناسان سیاسی بر این باورند که نتایج انتخابات حاکی از شکافی جدید و عمیق در سیاست فرانسه حول مسائلی مثل جهانی‌شدن و رابطه فرانسه با اتحادیه اروپاست. برونو کوتره، یک تحلیلگر سیاسی و متخصص افکار عمومی در «مرکز پژوهش سیاسی» موسسه مطالعات سیاسی پاریس، می‌گوید: «اساساً، نتایج نشان می‌دهند که فرانسه در حال ورود به تنش‌های سیاسی عمیقی است: نزاع بر سر اقتصاد جهانی، ادغام فرانسه در اقتصاد جهانی و اروپا.» این به آن معنا نیست که شکاف چپ و راست دیگر معنا ندارد -به هر حال، رای‌دهندگان تقریباً 40 درصد از آرا را به نسخه‌های گوناگون چپ و راست سنتی دادند- اما این شکاف حالا با شکاف جهانی‌شدن /ضدجهانی‌شدن پیچیده‌تر شده است.

پس از شمارش 97 درصد از آرا، مشخص شد که ماکرون 9 /23، لوپن 5 /21، نامزد راست سنتی فرانسوا فیون حدود 20 و نامزد چپ رادیکال ژان لوک ملانشون 6 /19 درصد از آرا را از آن خود کرده‌اند. وقتی لوپن با هواداران خود در شهر کوچک هنین-بومون در شمال فرانسه صحبت می‌کرد، هرچند نتایج هنوز قطعی نشده بود، فاتح‌ به نظر می‌رسید. او نه‌تنها موفق شد برای اولین بار به دور دوم راه یابد، بلکه درصدی بالاتر از سال 2012 و درصدی بالاتر از پدرش، ژان ماری لوپن، در سال 2002 کسب کند. ژان ماری لوپن در آن سال به عنوان نامزد جبهه ملی فرانسه به دور دوم راه یافت و رقیب ژاک شیراک شد. لوپن گفت نتیجه انتخابات «ناشی از غرور فرانسوی بود، برخاسته از مردمی که دست‌هایشان را بالا می‌برند، از مردمی که به ارزش‌هایشان یقین دارند و به آینده خود مطمئن‌اند». دیگران اعتقاد دارند که آینده تحت حکمرانی جبهه ملی خطرناک خواهد بود. برنار کازه‌نوو، نخست‌وزیر فرانسه از حزب سوسیالیست، پروژه لوپن را «خطرناک و فرقه‌ای» دانست و گفت این پروژه کشور را «منزوی و تجزیه خواهد کرد». او گفت: «پروژه لوپن حتماً به پایان اروپا و یورو و سرانجام به انزوا و تبعید فرانسه از اروپا می‌انجامد. جبهه ملی نمی‌تواند آینده کشور ما باشد.»

در حال حاضر، رای‌دهندگان با فاصله کمی، خواسته‌های میانه‌روانه ماکرون برای تغییر را به مواضع چپ رادیکال و راست افراطی علیه جهانی‌شدن ترجیح داده‌اند. موفقیت ماکرون همچنین حاکی از آن است که با وجود حملات تروریستی متعدد در فرانسه، پیام حق دسترسی برای مهاجران و پذیرش مسلمانان و همین‌طور تنوع قومیتی، هنوز ارزش دارد. لوپن به صراحت علیه مسلمانان و مهاجرت مسلمانان و مهاجرت تبلیغ کرد و هر دو را به تهدیدهای امنیتی نسبت داد. او احتمالاً از آخرین موج حمایت پس از یک حمله تروریستی در پاریس در پنجشنبه قبل از انتخابات نفع برده باشد. در مقابل، ماکرون در سخنرانی‌ای که برای هوادارانش ایراد کرد، تاکید کرد او می‌خواهد رئیس‌جمهور همه فرانسه باشد. او قول داد که «مردم فرانسه را گرد هم جمع کند» و آشکارا تاکید کرد که اگر آن‌طور که انتظار می‌رود در دور دوم پیروز شود، باید کشوری از نظر سیاسی چندپاره را هدایت کند. آرای چهار نامزد با دیدگاه‌های مشخصاً متفاوت در انتخابات روز یکشنبه اختلاف اندکی با هم داشتند. این نشان می‌دهد که مبارزه بر سر اینکه چه تصویری از فرانسه در آینده مسلط خواهد شد، به این زودی تمام نمی‌شود. هم حامیان ماکرون و هم حامیان لوپن در دفاتر ستاد نامزد محبوب خود فریاد شادی سر می‌دادند. طرفداران لوپن در خیابان بیرون از محل سخنرانی او در هنین-بومون رقص و هلهله می‌کردند. دو نامزد نهایی بر سر مسائل بزرگ -جهانی‌شدن، مهاجرت و هویت فرانسوی- عمیقاً با یکدیگر متفاوت‌اند. فراتر از آن، آنها چهره‌های کاملاً متفاوتی از فرانسه دارند. رای‌دهندگان لوپن دولتی می‌خواهند که از آنان در برابر نوسان‌های بازار حمایت کند و مرزها را به روی خارجی‌ها ببندد و مرزهایی را که پیشتر از سوی اتحادیه اروپا محو شده‌اند دوباره برقرار کند.

هرچند لوپن رای‌دهندگانی دارد که جوان‌تر و با فناوری‌های پیشرفته آشناترند، نماینده فرانسه‌ای است که احساس می‌کند جا مانده است: کارگرانی که شغل‌هایشان به کشورهای ارزان‌تر مثل کشورهای اروپای شرقی و آسیا منتقل شده است. او جوانانی را نمایندگی می‌کند که باید زودتر از موعد کار کنند تا کمک حال خانواده‌هایشان باشند و آنهایی که تحصیلات عالی‌ای که بتواند در کسب درآمدی خوب به آنها کمک کند ندارند. او همچنین نماینده مردمی است که از سوی مهاجرانی که عازم اروپا هستند احساس خطر می‌کنند. اورور لاهوندس، ساکن شهر آنژر در غرب فرانسه می‌گوید: «مارین [لوپن] برای جوانان می‌جنگد، برای آینده آنها، آزادی آنها، شغل آنها و خانواده آنها.» او ماکرون، بانکدار سابق در Rothschild & Company را نامزدی دانست که «بسیار از مردم دور است». خانم لاهوندس 19‌ساله در مصاحبه‌ای در کافه تحت اجاره فدراسیون محلی جبهه ملی گفت: «ماکرون نامزد بخش مالی جهان است. او نامزد اتحادیه اروپاست.» ماکرون نماینده فرانسه تحصیل‌کرده و جهان‌وطن است. رای‌دهندگان او از هر نظر ممتاز نیستند، اما باور دارند که نگریستن به فراسوی مرزهای کشور آنها را چه از نظر اقتصادی و چه از نظر فرهنگی ثروتمند می‌کند. چالش ماکرون متقاعدکردن فرانسوی‌ها به این نکته است که جهانی‌گرایی به اندازه زیان‌هایش، منفعت دارد. توماس گوئنوله، استاد علوم سیاسی در موسسه مطالعات سیاسی پاریس، می‌گوید: «جهانی‌گرایی آثار مثبتی دارد، اما مخاطرات و نابرابری‌ها را افزایش می‌دهد.»

رای روز یکشنبه پس از کارزار دردناکی رخ داد که در آن افکار عمومی پیاپی نامزدهایی را که انتظار پیروزی‌شان می‌رفت رد کردند. در رای‌گیری مقدماتی جناح راست سنتی، انتظار می‌رفت که شهردار بوردو، آلن ژوپه، فیون را شکست دهد، اما فیون پیروز شد. جناح چپ نیز نوسان مشابهی را از سر گذراند. انتظار می‌رفت مانوئل والس پیروز شود، اما بنوا آمون پیروز شد. آمون در جریان انتخابات اصلی کمتر از هفت درصد از آرا را کسب کرد.

در جناح راست، فیون در ابتدا پیروز به نظر می‌رسید، اما پس از رسوایی مالی همسر و فرزندانش، تلاش‌های او بی‌ثمر ماند و نتوانست به دور دوم راه یابد. او با پذیرش شکست در شب یکشنبه گفت: «موانعی که بر سر راهم گذاشته شد بی‌شمار و بی‌رحمانه بودند.» در این میان، به نظر می‌رسد که ماکرون در زمان درست و در جای درست آمد که در آن نامزدهای چپ و راست سنتی ضعیف بودند و نامزد راست افراطی از نظر بسیاری از فرانسوی‌ها نمی‌تواند نماینده کشور باشد. این به آن معنا نیست که مردم ماکرون را دوست دارند، بلکه او «کمتر بد» است. این موقعیت ضعیفی است برای نامزدی که هیچ پایگاه حزبی‌ای پشت خود ندارد. مونیکا کراینو 40ساله که در زمینه توسعه دیجیتال در پاریس کار می‌کند، می‌گوید: «من برای دور اول «گزینه مفید» را انتخاب کردم، و این قلبم را شکست -نخستین باری بود که چنین کاری می‌کردم.» دیگران در ماکرون امکان همگامی فرانسه با تغییرات جهانی را می‌بینند. کارین فیلولو، یک ویراستار وب 45‌ساله، که در جشن پیروزی ماکرون حضور داشت می‌گوید: «ما به یک جوان نیاز داریم. او گذار جهانی را زندگی می‌کند: گذار زیست‌محیطی، گذار دیجیتالی، و گذار اجتماعی.»