چشم‌انداز پیش روی گرجستان
اقتصاد و دیپلماسی
جمهوری گرجستان به خاطر قرار گرفتن در تقاطع اروپا و آسیا از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است و همچنین به میراث فرهنگی منحصر به فرد و باستانی غنی و آداب و رسوم خاص، میهمان‌نوازی و خوراک‌هایش معروف است.
جمهوری گرجستان به خاطر قرار گرفتن در تقاطع اروپا و آسیا از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است و همچنین به میراث فرهنگی منحصر به فرد و باستانی غنی و آداب و رسوم خاص، میهمان‌نوازی و خوراک‌هایش معروف است.
به مدت چندین سده، پیش از آنکه سرانجام در دهه 19 میلادی به اتحاد جماهیر شوروی سابق بپیوندد، میان امپراتوری ایران و عثمانی بر سر گرجستان رقابت بود. پس از سقوط شوروی، گرجستان در سال 1991 تبدیل به دولتی مستقل شد و از همان زمان اختلاف سلایق باز در این کشور اوج گرفت. تشدید نفوذ سیاست‌های اقتصادی و سیاسی آمریکا در این کشور و اشتیاق گرجستان برای پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپا، کشور همسایه‌اش، روسیه را نگران کرده است. ناآرامی روابط روسیه و گرجستان آنجا شدت گرفت که مسکو از آبخازیا و اوستیای جنوبی جدایی‌طلب حمایت کرد.
رئیس‌جمهور کنونی گرجستان، گیورگی مارگولاشویلی، در نوامبر 2013 به ریاست دو دوره‌ای رئیس‌جمهور پیشین و سومین رئیس دولت مستقل گرجستان، میخاییل ساآکاشویلی پایان داد. هرچند قدرت مارگولاشویلی به خاطر تغییرات در نظام حکومتی گرجستان و انتقال بخشی از مسوولیت‌ها و قدرت به نخست‌وزیر، تا حدودی تضعیف شد. گیورگی کویرکاشویلی، نخست‌وزیر کنونی گرجستان، در دسامبر 2015 متعاقب استعفای ناگهانی نخست‌وزیر سابق، ایراکلی گاریباشویلی به این سمت گماشته شد. هر دو دولتمرد عضو حزب ائتلاف رویای گرجستان هستند. روابط خارجی سیاسی گرجستان اما همواره با فراز و نشیب همراه بوده است. روزگاری عضو اتحاد جماهیر شوروی و روز دیگر هم‌کاسه رفقای آمریکایی، روسیه را به دلهره می‌اندازد.
روابط خارجی جمهوری گرجستان
گرجستان بین روسیه، دریای سیاه و ترکیه واقع شده است و از این حیث اهمیت استراتژیک بالایی دارد. می‌توان آن را دروازه‌ای میان دریای سیاه و منطقه قفقاز و دریای خزر دانست. گرجستان همچنین حائلی میان روسیه و ترکیه است. روابط پرآشوب گرجستان و روسیه به سالیان دور بازمی‌گردد اما این جمهوری تازه‌نفس از تکاپو نیفتاده و برای پیدا کردن جایگزین، به همسایه‌های دیگر و همچنین غرب برای گسترش روابط، دست دوستی دراز کرده است. جمهوری گرجستان با اتحادیه اروپا تفاهمنامه صلح و همکاری امضا کرده، در طرح مشارکت برای صلح شرکت کرده و از سرمایه‌گذاری خارجی استقبال می‌کند. فرانسه، آلمان، کره‌جنوبی، انگلستان و آمریکا در تفلیس، پایتخت گرجستان، سفارت دارند. در سال‌های 2008-2004 قرار بود گرجستان به عضویت ناتو دربیاید اما با وجود مخالفت سرسختانه روسیه موفق نشد.
گرجستان عضو سازمان ملل، شورای اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) است. به خاطر موقعیت استراتژیک جغرافیایی، تحت نفوذ هر دو قدرت بزرگ غرب و شرق، آمریکا و روسیه قرار گرفته؛ هرچند، روابط با روسیه در سال 2008 با وقوع جنگ پنج‌روزه بر سر اوستیا، برای اولین بار پس از سال 1921 که روابط دو کشور به خاطر مسائل جاسوسی سرد شده بود، به پایین‌ترین سطح خود رسید.
روابط گرجستان-آمریکا
مناسبات میان این دو کشور کماکان بسیار نزدیک است و چند زمینه روابط دوجانبه را پوشش می‌دهد. گرجستان به عنوان یکی از متحدان اصلی آمریکا در جنگ ضدتروریسم، رتبه سوم در اعزام نیرو به جنگ عراق را داراست و اکنون نیز سردمدار سرانه کمک به «نیروهای بین‌المللی کمک» در افغانستان است. آمریکا نیز به نوبه خود برای کمک به گرجستان کم نگذاشته و فعالانه آنها را در مقابله با فشارهای فزاینده از سمت همسایه شمالی یعنی روسیه یاری می‌دهد و از سال 1991 تاکنون بیش از سه میلیارد دلار کمک مالی به آنها کرده است. مناسبات آمریکا-گرجستان از سال 2009 به بعد، از منشور همکاری استراتژیک
آمریکا -گرجستان پیروی می‌کند که خود به چهار گروه همکاری دوجانبه تقسیم شده و به ترتیب اولویت به مسائل مربوط به دموکراسی، دفاع و امنیت، اقتصاد و تجارت و مسائل انرژی و تبادل فرهنگی بین مردم می‌پردازند.
اگرچه روسیه موفق شد و نگذاشت گرجستان وارد ناتو شود، این کشور و آمریکا در فوریه سال 2012 مذاکرات برای یک پیمان تجارت آزاد را آغاز کردند که چنانچه واقعیت یابد، گرجستان را به تنها کشور اروپایی تبدیل می‌کند که پیمان تجارت به این بزرگی با آمریکا دارد. شهروندان آمریکایی در حال حاضر برای ورود به گرجستان نیاز به روادید ندارند و در بدو ورود، ویزای 90روزه توریستی دریافت می‌کنند.
گرجستان-روسیه
روابط روسیه و گرجستان به صدها سال گذشته برمی‌گردد و به‌رغم شباهت‌های دینی و تاریخی که میان دو کشور و مردم‌اش وجود دارد، از پیچیدگی خاصی برخوردار است. اولین اتحاد میان گرجستان و روسیه در سال 1783 صورت گرفت، زمانی که متاثر و ترسیده از آخرین تلاش مکرر پارسیان برای تصرف گرجستان، شاه هرکیولس دوم، با امپراتوری روسیه پیمان «گیورگیوسک» را امضا کرد. پادشاهی گرجی به امپراتوری روس به چشم جایگزینی برای متحد ارتدوکس از دست‌رفته‌اش، امپراتوری روم شرقی، نگاه می‌کرد.
گرچه روسیه سوگند خورده بود از گرجستان شرقی دفاع کند، زمانی که پارسیان در سال 1785 و دوباره در سال 1795 حمله کردند، کمکی برای گرجستان نفرستاد. پارس‌ها نیز درصدد بودند امپراتوری را که پس از مرگ نادر‌شاه افشار در سال 1747 تا حدودی تضعیف شده بود، جان دوباره بخشند و کل منطقه را به سلطه پارس درآورند. بعدتر در دوران کاترین دوم تزار روسیه، او اقدامات تنبیهی برای پارسیان در نظر گرفت (حمله روسیه به ایران 1796) که آن هم با مرگ کاترین و جانشینی پل اول بدون رضایت کاترین دوم، در نطفه خفه شد. آغا محمدخان اما از این فرصت استفاده کرده و تا تفلیس پیشروی و گرجستان را ضمیمه خاک ایران کرد. پل اول که در حکومت از درایت مادرش بویی نبرده بود، در دسامبر 1800 اعلامیه الحاقیه گرجستان به خاک امپراتوری روسیه را امضا کرد که حکمش نیز یک سال بعد از سوی تزار الکساندر اول نهایی شد.
بدین ترتیب ایرانیان رسماً تسلط بر گرجی‌ها را پس از چندین قرن از دست دادند. اصیل‌‌زادگان گرجستان تا آوریل 1802، زیر بار حکم نمی‌رفتند تا اینکه ژنرال نورینگ آنها را در کلیسای سیونی تفلیس محاصره کرده و مجبورشان کرد به امپراتوری روسیه سوگند وفاداری بخورند. آنان که سر باز زدند موقتاً دستگیر شدند. این اقدامات با خلع پادشاهی گرجستان و رئیس کلیسای کشور به سنت پترزبورگ بود که از دید گرجستان تخلف از معاهده گیورگیوسک به شمار می‌رفت. گرجستان بیش از یک قرن را به عنوان بخشی از امپراتوری روسیه سپری کرد تا سرانجام در سال 1918 استقلالش را بازیافت و جمهوری گرجستان را برای بار اول بنا کرد. در سال 1921، این‌بار روسیه بلشویک به گرجستان حمله کرده و آن را در سال 1922 به عضویت اتحاد جماهیر شوروی درآورد. وقتی در سال 1991، گرجستان استقلالش را دوباره به دست آورد، مناسبات روسیه-گرجستان بار دیگر به خاطر حمایت روس‌ها از جدایی‌طلبی بخش‌هایی از این کشور، سیاست‌های استقلال‌طلبانه انرژی گرجستان و اخیراً تمایل آن به عضویت در ناتو، خدشه‌دار شد.
در 29 آگوست 2008 و پس از جنگ روسیه-گرجستان، معاون وقت وزیر خارجه گرجستان، اعلام کرد این کشور روابط دیپلماتیک با روسیه را قطع کرده است. او همچنین گفت دیپلمات‌های روس باید کشور را ترک کنند و هیچ دیپلمات گرجی نیز در خاک روسیه نخواهد ماند و مناسبات دو کشور به روابط کنسولی محدود خواهد شد.
ایران-گرجستان
ایران و گرجستان هزاران سال است که با هم رابطه دارند، اگرچه روابط رسمی بین‌المللی میان دو کشور در قرن بیستم از 15 می 1922 آغاز شد. گرجستان در تهران سفارت دارد و ایران نیز در تفلیس. ایران یک شریک تجاری مهم برای گرجستان به شمار می‌رود.
پیشتر اشاره کردیم که در طول تاریخ گرجستان بارها تحت تجاوز سلسله‌های مختلف ایرانی از جمله هخامنشیان، پارت‌ها، ساسانیان، صفویان، افشاریان و قاجار قرار گرفته و به همین سبب میان دو ملت طی هزاران سال گذشته تبادلات سیاسی، فرهنگی و بومی بسیاری صورت گرفته است..
حال اقتصاد گرجستان چگونه ست؟
سیاست‌های پولی بانک مرکزی گرجستان چگونه ترسیم شده است؟ بر اساس گزارش بانک مرکزی گرجستان، هدف اصلی سیاستگذاری پولی این کشور، تثبیت قیمت‌هاست. ثبات در قیمت القاکننده وجود نرخ تورم قابل پیش‌بینی و متعادل است که پیش‌شرط لازم برای رشد اقتصادی در بلندمدت است. مضاف بر آن، بانک مرکزی گرجستان در صورتی از ثبات در سیستم مالی حمایت می‌کند که این مهم با هدف اصلی‌اش تثبیت قیمت‌ها، در تناقض نباشد. سیاست‌های پولی و نرخ ارز همگی باید در خدمت مقصود اصلی‌تر، یعنی حفظ قدرت خرید با پول ملی باشد، پتانسیل رشد تولید ناخالص داخلی را افزایش داده و فضای سرمایه‌گذاری را نیز بهبود بخشد.
هدف، تورم است
سیاست‌های پولی بانک مرکزی گرجستان، تورم را هدف قرار داده است. دولت تورم یک‌رقمی را هدفگذاری کرده است. نرخ تورم در گرجستان طی بلندمدت به سه درصد میل می‌کند. لازم به ذکر است که کشورهای در حال توسعه عموماً به داشتن نرخ تورم بالا شناخته می‌شوند که اغلب ناشی از رشد سریع تولید است. در سطح کنونی توسعه اقتصادی گرجستان، هدف تورم میان‌مدت برای سال 2017، چهار درصد تعیین شده است. بانک مرکزی گرجستان نرخ تورم 2016 را پنج درصد تخمین زده بود و برآورد کرده در سال آینده به سه درصد کاهش یابد. برای اجتناب از مشکلات ساختاری در بخش بانکداری و احتمال به وجود آمدن بحران و ایجاد مشکلات مالی موقت در بانک‌های تجاری یا کسری شدید نقدینگی، بانک مرکزی گرجستان در صورت نیاز به طور مستقیم به عنوان وام‌دهنده به بانک‌های تجاری وارد عمل می‌شود. هرچه ابزار سیاست‌های مالی موثرتر باشند، هزینه اجتماعی ثابت نگه‌داشتن قیمت‌ها پایین‌تر خواهد بود. در نتیجه، بانک مرکزی گرجستان همواره در حال تقویت و توسعه سیاست‌های پولی و افزایش کارآمدی مکانیسم‌های انتقال پولی است.
چشم‌انداز گرجستان در 2017
تقریباً می‌توان ادعا کرد که اقتصاد گرجستان از هر زاویه، بسیار خوب است. سرعت GDP (تولید ناخالص داخلی) و رشد درآمد شخصی در حال شتاب گرفتن است. اشتغال افزایش خواهد یافت و بازار کار در هر دو صنایع تولید کالا و ارائه خدمات، متعادل می‌شود. قیمت مسکن موجود به بالاترین سطح تاکنون خواهد رسید و برای پنجمین سال پیاپی، سرعت رشد اقتصاد حکومتی از اقتصاد ملت پیشی خواهد گرفت.
برآورد می‌شود تولید ناخالص داخلی گرجستان در سال 2017، حدود 2 /3 درصد رشد کند که نه‌تنها از 6 /2 درصد پیش‌بینی‌شده برای گرجستان در سال 2016 بیشتر است، بلکه از 5 /2 درصد رشد GDP آمریکا نیز پیشی می‌گیرد. درآمد اختصاصی دولت پنج درصد افزایش می‌یابد. نرخ اشتغال 1 /2 درصد بهبود می‌یابد که به نسبت 5 /1 درصد بهبود بازار کار پیش‌بینی‌شده برای آمریکا، بسیار خوب است. متوسط نرخ بیکاری حدود 8 /4 درصد تخمین زده شده است. این نرخ از سطح پنج درصد بیکاری که به «اشتغال کامل» تعبیر می‌شود هم پایین‌تر است. آخرین باری که گرجستان در حالت «اشتغال کامل» بود، به سال 2007 بازمی‌گردد.
بر اساس گزارش چشم‌انداز گرجستان در ماهنامه اقتصادی «جورجیا ترند»، چهار دلیل عمده برای خوش‌بینی به اقتصاد این کشور وجود دارد. اول آنکه پروژه‌های خط لوله توسعه اقتصادی بیشتری در انتظار اجرا هستند. دوم اینکه بهبود بازار مسکن نیز به اقتصاد کمک خواهد کرد. گزینه سوم، تولیدکنندگان داخلی بهتر از تولیدکنندگان آمریکایی عمل خواهند کرد و نکته چهارم آنکه نرخ رشد جمعیت بیش از قبل خواهد بود.
گرجستان طی پنج سال گذشته پروژه‌های جابه‌جایی و توسعه کسب‌وکار بسیار دیده که از جمله آنها می‌توان به «صنایع اسپارتا» با ایجاد هزار شغل و تاسیسات جدید «هوم شف» شهرستان دکالب با 1200 شغل تازه اشاره کرد. وقتی صحبت از اجرای پروژه‌های توسعه اقتصادی می‌شود، میزان موفقیت، نشان‌دهنده هزینه، لجستیک و برتری‌های مالیاتی به نسبت سایر کشورهاست. مشاوران، گرجستان را به عنوان بهترین مقصد راه‌اندازی کسب‌وکار انتخاب کرده‌اند.
گرجستان در پنج زمینه کسب‌وکار بسیار موفق است: عملیات ستاد، توزیع و تدارکات، های‌تک، خدمات کسب‌وکار و حرفه‌ای و تولید تلویزیون و فیلم.
این کشور به جذب دفاتر مرکزی کارخانجات ادامه خواهد داد. فرودگاه بین‌المللی هارتسفیلد-جکسون آتلانتا به قطب خوبی تبدیل شده که از آن می‌توان با سراسر جهان وارد مبادله شد. دسترسی به قابلیت‌ها و قدرت جامعه کسب‌وکار آتلانتا از محرک‌های بسیار مهم است. نکته دیگری که فرودگاه آتلانتا را جذاب کرده، ریسک پایین آن برای بلایای طبیعی و در نتیجه کسب‌وکار است. بیشتر پروژه‌های ستادی که طی چند سال اخیر در منطقه آتلانتا شروع شده، از جمله مرسدس بنز آمریکا، مرچنت ای سولوشنز
(Merchant e-Solutions) و مجیک جک در زمینه کسب‌وکار بوده‌اند. برخی شرکت‌ها مانند «جیندال فیلمز» مناطقی خارج از محدوده آتلانتا برای استقرار انتخاب می‌کنند. به لطف زیرساخت‌های قوی و به خوبی محافظت‌شده حمل‌ونقل به همراه بهبودهای دوره‌ای در فعالیت‌های اقتصادی، لجستیک و توزیع یکی دیگر از بخش‌هایی است که به بهبود اقتصاد گرجستان کمک می‌کند. کسب‌وکارهایی که اخیراً برای جابه‌جایی یا شروع پروژه‌های کاری در گرجستان اعلام آمادگی کردند شامل «توری برچ»، «اچ دی ساپلای»، «پولیمر لجیستیکس»، «نوردیک» و «دلار جنرال» می‌شوند. صنایع های‌تک جدید از بهداشت و درمان گرفته تا امنیت سایبری و تکنولوژی مالی و اپلیکیشن‌های موبایلی نیز به رشد اقتصاد گرجستان کمک کرده و هزاران شغل با درآمد بالا تولید خواهند کرد. از شرکت‌های IT که سال گذشته اعلام تمایل برای کار در گرجستان کردند، می‌توان به GE Digital، NCR، VXI Global Solutions، Keysight Technologies، Applied Systems، Courion و Anthem اشاره کرد. دسته دیگری که به سرعت در حال رشد است، خدمات حرفه‌ای و کسب‌وکار است. بسیاری از مواردی که شامل گروه عملیات‌های ستادی می‌شد، قدرت پایه مشتری بالقوه، دسترسی به قابلیت‌ها و سهولت حمل‌ونقل، همچنین برای تامین‌کنندگان خدمات حرفه‌ای و کسب‌وکار جذاب است. سرانجام، مشوق‌های سخاوتمندانه دولت در توسعه اقتصادی و دسترسی به اکثریت مطلق، صنعت فیلمسازی گرجستان را تقویت خواهد کرد که هم‌اکنون در رده سوم ساخت فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی در دنیا قرار دارد. درآمد این صنعت در گرجستان به سالانه هفت میلیارد دلار می‌رسد. همان‌طور که زیرساخت‌های فنی، فیزیکی و اقتصادی و حرفه‌ای برای حمایت از صنعت فیلمسازی بیشتر تقویت می‌شود، منفعت اقتصادی هر دلاری که در یک فیلم هزینه می‌شود، بر اقتصاد کشور تاثیر بزرگ‌تری می‌گذارد. با در نظر گرفتن اینها و پیشرفت‌هایی که هنوز خبرشان به گوش کسی نرسیده، «Georgia Trends»، سال اقتصادی خوبی برای گرجستان پیش‌بینی می‌کند.
گزارش IMF
صندوق بین‌المللی پول، (IMF) نیز رشد تولید ناخالص داخلی گرجستان را برای امسال، 4 درصد تخمین زده است. IMF پیشتر برای گرجستان در سال 2016، رشد 4 /3درصدی و برای سال 2017، رشد 3 /5درصدی پیش‌بینی کرده بود. اگرچه نماینده IMF در رویترز اعلام کرد پیش‌بینی صندوق بین‌المللی ممکن است کمی دست بالا باشد.
اقتصاد جمهوری سابقاً عضو شوروی در 9 ماه اول 2016 و در مقایسه با همان بازه در سال 2015، از مسائلی مانند سقوط ارزش روبل روسیه و کاهش صادرات رنج برده بود. IMF اعلام کرد مقامات گرجستان تصمیم به اصلاحات اقتصادی وسیعی گرفته‌اند که از جمله آن استفاده از «لاری» به عنوان وجه رایج مملکت بود. گردشگری و برنامه‌های زیرساختی جاه‌طلبانه و همچنین ثبات مالی در میان‌مدت از جمله اقدامات دیگری است که دولت برای بهبود اقتصاد انجام داد. پیش‌بینی IMF از تورم گرجستان در سال 2017، سه درصد است. یک تیم از صندوق بین‌المللی پول 15 تا 22 نوامبر 2016 به سرگروهی مرسدس ورا-مارتین به تفلیس رفتند تا با مقامات گرجستان درباره برنامه‌های اقتصادی، توسعه مالی و اقتصادی اخیر و مسائل فنی اقتصادی کشور گفت‌وگو کنند. خانم ورا مارتین در نتیجه مذاکرات، بیانیه زیر را منتشر کرد: «با توجه به رشد آرام اقتصادی در جهان، اقتصاد گرجستان مقاومت کرده و در برابر شوک خارجی علائم رو به بهبود نشان داده، اگرچه سرعتش از آنچه در ابتدا برآورد می‌شد کندتر است. رشد GDP واقعی سال گذشته 6 /2 درصد و برای سال 2017، متوسط تورم دو درصد تخمین زده شده بود. برآورد می‌شود که رشد اقتصادی سال 2017 تا چهار درصد افزایش یابد که متاثر از سرمایه‌گذاری است. در عین حال تورم سه درصد برآورد شده است.
تیم صندوق بین‌المللی پول با مقامات گرجستان درباره برنامه‌های میان‌مدت این کشور از جمله برنامه بودجه و اصلاحات اقتصادی گفت‌وگو کرد. مقامات کشور در صدد برنامه‌های زیرساختی جاه‌طلبانه‌ای برای افزایش تجارت و گردشگری و در عین حال ثبات مالی در میان‌مدت هستند. گرجستان همچنین یک بسته جامع اصلاحات ساختاری در نظر گرفته که شامل مواردی مانند بسیج پس‌انداز داخلی، تنوع در اقتصاد و گسترش استفاده از «لاری» می‌شود. علاوه بر اینها، نرخ برابری ارز و سیاست‌های مالی کماکان بر حفظ و نگهداری نرخ ارز انعطاف‌پذیر و نظام مالی معقول تمرکز خواهد داشت تا اقتصاد کشور را بهتر در برابر شوک‌های خارجی محافظت کند. این اصلاحات برای افزایش رشد در میان‌مدت، بهبود استانداردهای زندگی و تولید مشاغل لازم است.
تیم صندوق بین‌المللی پول مشتاق است تا به همکاری با مقامات گرجستان در طول ماه‌های آینده ادامه دهد و از دولت این کشور، بانک مرکزی گرجستان، شرکای توسعه و نمایندگان بخش خصوصی به خاطر مذاکرات شفاف و سازنده تشکر می‌کند.»
