تاریخ انتشار:
مدیرعامل بورس کالا از زیر و بم راه‌اندازی معاملات آتی ارز می‌گوید
فرصت‌سوزی نکنیم
با توجه به تجربه‌ای که در بازار ارز داریم به این نتیجه رسیده‌ایم که بخش عمده تقاضای ارز، تقاضای سفته‌بازانه است. ما نباید تقاضای سفته‌بازانه را به سمت بازار واقعی هدایت کنیم.
«نباید منتظر باشیم که حتماً تک‌نرخی شدن ارز انجام شود و پس از آن معاملات آتی ارز راه‌اندازی شود. در این شرایط بازار ارز با توجه به فاصله حدود 600تومانی نرخ دلار مبادلاتی با نرخ دلار در بازار آزاد ممکن است تک‌نرخی کردن کار بسیار سخت و زمانبری باشد.» این جملات را مدیرعامل بورس کالا پیرامون راه‌اندازی بورس ارز می‌گوید. حتی حامد سلطانی‌نژاد معتقد است اگر معاملات آتی ارز راه‌اندازی شده بود در یک هفته گذشته با موج جدید نوسانات ارزی مواجه نمی‌شدیم و با این ابزار می‌توانستیم بازار را کنترل و مدیریت کنیم. در ادامه شرح گفت‌وگو با مدیرعامل بورس کالا را می‌خوانید.
با توجه به اینکه قرار است بورس ارز کار خود را با معاملات آتی ارز در بورس کالا آغاز کند الزامات راه‌اندازی این بورس جدید چیست؟
صرف‌نظر از اینکه در زمینه سیاست‌های کلان راه‌اندازی بورس ارز چه زمانی عملیاتی خواهد شد، این موضوع در حیطه اختیار بانک مرکزی است. اما در عرصه اجرایی برای راه‌اندازی معاملات آتی ارز باید زیرساخت‌های لازم چون زیرساخت‌های فنی و نرم‌افزاری آماده باشند. خوشبختانه در این زمینه بورس کالا از قبل این زیرساخت‌ها را آماده کرده است. حتی تمهیدات لازم برای پشتیبانی از حجم تقاضاها در معاملات آتی ارز که احتمالاً به نسبت معاملات آتی سکه بیشتر باشد، در نظر گرفته شده و ظرفیت فنی نیز متناسب‌سازی شده است. در حوزه قوانین و مقررات نیز مصوبات مربوط به قراردادهای مشتقه موجود است. بر این اساس در قانون، وظیفه راه‌اندازی بازارهای مشتقه که دارای بازار ثانویه هستند، برای هر کالایی از جمله ارز، بر عهده بازار سرمایه گذاشته شده است. البته راه‌اندازی بورس ارز در بورس‌های کالایی تنها خاص کشور ما نیست و در دنیا بسیاری از بورس‌های کالایی کشورها چنین تجربه‌ای را داشته‌اند. همانند بورس کالای شیکاگو که یکی از بزرگ‌ترین بورس‌های کالایی در جهان است. در کشور ما نیز از سال‌ها پیش موضوع راه‌اندازی بورس برای ارز مطرح بوده است اما امروز سیاستگذاران کلان
اقتصادی کشور و به ویژه بانک مرکزی به این نتیجه رسیده‌اند که تنها راه جلوگیری از بروز نوسانات ارزی و پایان دادن به رانت‌های ارزی در گرو راه‌اندازی بورس ارز است. بنابراین در جلسه اخیر شورای عالی بورس مصوبات راه‌اندازی بورس ارز در قالب راه‌اندازی معاملات آتی ارز در بورس کالای ایران به تصویب رسیده است و امیدواریم به زودی شاهد راه‌اندازی معاملات آتی ارز باشیم.
سیاستگذار تاکید دارد راه‌اندازی بورس ارز نیازمند اجرای الزاماتی همچون تک‌نرخی شدن ارز و رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌هاست و حتی رئیس‌کل بانک مرکزی هم گفته است باید یکسان‌سازی نرخ ارز انجام شود تا امکان عرضه اوراق مشتقه ارزی در بازار سرمایه فراهم شود، با این اوصاف در صورتی که تک‌نرخی کردن ارز به تعویق بیفتد امکان دارد که بورس ارز قبل از تک‌نرخی شدن راه‌اندازی شود؟
می‌دانیم که عمده عدم شفافیت به معاملات فردایی بازار ارز (معاملات سفته‌بازی) برمی‌گردد. این معاملات اگرچه شکل معاملات آتی را دارند اما استاندارد نیستند و مدیریت پوشش ریسک ندارند. بنابراین معاملات فردایی اگر در مکانیسم بازار شفاف آتی ارز انجام گیرد، خود به خود بخش قابل توجه معاملات ارزی شفاف خواهند شد. بنابراین اگر قبول داشته باشیم بخشی از بازار ارز در معرض شدید تقاضای سفته‌بازانه قرار دارد باید هر چه سریع‌تر معاملات آتی ارز را فراهم کنیم. نباید منتظر باشیم که حتماً تک‌نرخی شدن ارز انجام و پس از آن معاملات آتی ارز راه‌اندازی شود. در این شرایط بازار ارز با توجه به فاصله حدود 600تومانی نرخ دلار مبادلاتی با نرخ دلار در بازار آزاد ممکن است تک‌نرخی کردن کار بسیار سخت و زمانبری باشد. بنابراین می‌توانیم مبنای هدف را معاملات فردایی بازار ارز قرار دهیم و این معاملات را به بازار آتی هدایت کنیم تا حداقل از این ناحیه کمتر با نوسانات ارزی مواجه شویم. به هر شکل در جلسه اخیر شورای عالی بورس، بانک مرکزی با کلیات راه‌اندازی معاملات آتی ارز موافقت کرده است اما پیش‌نیازهایی در این زمینه چون تک نرخی شدن ارز مطرح شده است. اما
قرار است این موارد در جلسه دیگری در این شورا به بحث و بررسی گذاشته شود و ممکن است هم سیاستگذاران به این نتیجه برسند که قبل از تک‌نرخی شدن ارز، معاملات آتی ارز راه‌اندازی شود.
راه‌اندازی بورس ارز تا چه میزان می‌تواند به کاهش رانت در بازار ارز کمک کند؟
بازار شفاف همیشه در مقابل رانت می‌ایستد. طبیعی است که اگر معاملات ارز وارد بازار سرمایه شود از شفافیت برخوردار می‌شود و می‌توان نظارت لازم در این زمینه را انجام داد. در حال حاضر مشخص نیست چه حجمی از معاملات در بازار نقدی انجام می‌شود و به سادگی نیز رانت در این بازار رخ می‌دهد. اما در بازار سرمایه تمام مکانیسم معاملات شفاف است و کشف قیمت هم مبنای واقعی دارد.
با این حال ما شاهدیم در زمینه راه‌اندازی بورس ارز مقاومت‌های بسیاری وجود دارد. علت چیست؟
باید در این زمینه فرهنگ‌سازی لازم انجام شود. متاسفانه آگاهی لازم در خصوص مزایای این بازار وجود ندارد. باید به طور دقیق تبیین شود کارکردهای بورس ارز چیست و چرا باید در جهت کاهش نوسانات ارزی و رانت به سمت بازار سرمایه حرکت کنیم. باید همه بدانند برخلاف بازار غیررسمی و غیرشفاف، می‌توانند با ریسک کمتر و با شفافیت بیشتر از بازار رسمی در معاملات آتی ارز منفعت ببرند. این آگاهی کمتر وجود دارد و باید در این زمینه متولیان بازار سرمایه فرهنگ‌سازی انجام دهند.
به نظر شما اگر بورس ارز در این مقطع راه‌اندازی می‌شد، در شرایط فعلی ارز دچار نوسانات اخیر نمی‌شد؟
حداقل اگر معاملات آتی ارز راه‌اندازی شده بود با این ابزار می‌توانستیم بازار را کنترل و مدیریت کنیم.
شاهد هستیم در بازار فیزیکی یکی از گلایه‌های فعالان این بازار تاخیر در تحویل کالاهاست که در موعد مقرر انجام نمی‌شود. بنابراین در زمینه تحویل ارز چه تمهیداتی اندیشیده‌اید که با تاخیر مواجه نشود؟
با توجه به اینکه معاملات مشتقه کارکرد پوشش ریسک دارند، به نظر نمی‌رسد مشکل تحویل ارز ناشی از معاملات مشتقه را داشته باشیم. برخلاف آنچه در بازار فیزیکی گاهی شاهد تاخیر در تحویل کالا هستیم که البته با مکانیسم‌های پوششی و جریمه تاخیر تحویل این مساله در بورس به خوبی پوشش داده شده است اما در زمینه معاملات مشتقه آتی ارز این احتمال بسیار پایین است که تاخیر در تحویل داشته باشیم. البته توجه داشته باشیم ما در سال اول قصد ورود به بازار نقدی ارز را نداریم و تنها بازار مشتقه راه‌اندازی خواهد شد و همان‌طور که می‌دانیم بخش عمده‌ای از معاملات مشتقه منجر به تحویل نمی‌شود.
فروشندگان ارز در قراردادهای آتی ارز باید ارز مورد نیاز خود را برای تحویل از بازار آزاد تهیه کنند یا بانک خاصی برای فروش ارز در نظر گرفته شده است؟
خیر، ما فعلاً در این زمینه با بانک خاصی مذاکره نکرده‌ایم. تمام بانک‌ها و صرافی‌های مجاز می‌توانند تحویل ارز را در این بازار انجام دهند.
در معاملات آتی سکه طلا شاهد بوده‌ایم که مقدار وجه تضمین قراردادها در دوره‌های زمانی مختلف تغییر کرده است که این امر، اهرم معاملاتی معامله‌گران آتی را تحت تاثیر قرار داده است و در مواقعی به دلیل افزایش مقدار وجه تضمین، اهرم معاملات کاهش یافته است. آیا این تصمیمات به نوعی منجر به کاهش کارایی بازار نمی‌شود؟
مقدار وجه تضمین در قراردادهای آتی همواره یکی از ابزارهای مدیریت ریسک اتاق‌های پایاپای بورس‌های مشتقه بوده است. البته از آنجا که مقدار بالای وجه تضمین اولیه به نوعی هزینه‌های معاملاتی را افزایش می‌دهد هیچ‌گاه مطلوب بازار نیست ولی بحث مدیریت ریسک و هزینه‌های معاملاتی در این خصوص یک بده‌بستان با یکدیگر دارند. مقدار وجه تضمین در بورس کالا معمولاً مبتنی بر مدل‌های استاندارد محاسبه وجه تضمین در دنیا تعیین می‌شود که این مدل‌ها عمدتاً مبتنی بر نوسانات تاریخی دارایی پایه هستند. از این‌رو طبیعی است که در دوران نوسانات شدید قیمت دارایی پایه، مقدار وجه تضمین نیز افزایش یابد و این امر به هیچ‌وجه تضادی با کارایی بازار ندارد. ولی به هر حال تلاش بر این است که مقدار وجه تضمین، کمترین تاثیر را بر استراتژی معاملاتی بازیگران بازار داشته باشد.
شما در صحبت‌هایتان اشاره کردید که در سال اول قصد ورود به بازار نقدی ارز را ندارید و تنها بازار مشتقه راه‌اندازی خواهد شد. این در حالی است که کارشناسان بازار سرمایه معتقدند؛ باید بازار فیزیکی ارز با بازار آتی تلفیق شود و لازم است مجوز فعالیت کارگزاری به تمامی دارندگان مجوز صرافی‌ها داده شود تا از بازاری بزرگ و مناسب در این عرصه برخوردار شویم در نهایت به پوشش نوسانات در بازار ارز و سکه منجر شود...
ببینید، ما با توجه به تجربه‌ای که در بازار ارز داریم به این نتیجه رسیده‌ایم که بخش عمده تقاضای ارز، تقاضای سفته‌بازانه است. ما نباید تقاضای سفته‌بازانه را به سمت بازار واقعی هدایت کنیم. باید بازار مالی در این زمینه داشته باشیم که تقاضای سفته‌بازانه پاسخ داده شود، بدون آنکه بر بازار اثر بگذارد و نوسانات شدید قیمتی را ایجاد کند. معتقدم نیازی نیست که بازار آتی و نقدی باهم تلفیق شوند تا بازار قوی در این عرصه ایجاد شود. البته توجه داشته باشید در بازار مشتقه از قیمت‌های بازار نقدی در سررسیدها استفاده می‌شود. لذا هریک از این بازارها کارکرد خاص خود را دارند و باید در کنار یکدیگر باشند
.
پلت‌فرم معاملاتی بورس ارز همان سیستم آتی سکه است؟
بله، همان پلت‌فرم آتی سکه را برای پلت‌فرم آتی ارز در نظر گرفته‌ایم. البته تغییراتی در این زمینه انجام داده‌ایم تا این پلت‌فرم قابلیت استفاده در معاملات آتی ارز را داشته باشد. حتی تست‌های مربوطه برای سیستم آتی ارز انجام گرفته شده است. در حال حاضر این پلت‌فرم در هر دو نوع کارگزاری‌محور و مشتری‌محور امکان ارائه سرویس را دارد.
دوره‌های زمانی سررسیدهای قراردادهای آتی ارز در چه ماه‌هایی است؟
تعیین سررسید قراردادهای آتی عمدتاً با توجه به زمان‌های مواجه با ریسک پوشش‌دهندگان ریسک تعیین می‌شود. این تاریخ‌ها اگرچه در خصوص کالاهای فیزیکی با پیچیدگی‌های زیادی تعیین می‌شود اما در خصوص یک دارایی مانند ارز از آنجا که همواره و به صورت مستمر، عرضه و تقاضای ارز در سطح کشور وجود دارد، سررسید قراردادها می‌تواند به‌صورت ماهانه وجود داشته باشد. البته این امر که این سررسیدها در تمامی ماه‌ها وجود داشته باشند یا در برخی از ماه‌ها (مثلاً ماه‌های زوج)، بستگی به نقدشوندگی نمادهای معاملاتی در زمان راه‌اندازی قراردادها خواهد داشت.
دامنه نوسان روزانه آتی ارز چه میزان است؟
با توجه به اینکه مشخص نیست معاملات آتی ارز چه زمانی راه‌اندازی می‌شود، نمی‌توان در حال حاضر در خصوص دامنه نوسان آن اظهارنظر کرد، چون این امر بستگی کامل به نوسانات تاریخی ارز دارد. ولی اگر قرار بر این باشد که قرارداد آتی دلار به ریال در همین زمان فعلی راه‌اندازی شود، طبق محاسبات ما عدد پنج درصد، دامنه نوسان مناسبی خواهد بود.
به غیر از دلار کدام یک از ارزهای معتبر دنیا در بورس ارز داد و ستد خواهد شد؟
ما در بورس کالا، آمادگی داریم علاوه بر دلار برای یورو نیز معاملات آتی راه‌اندازی کنیم. اما بانک مرکزی و سازمان بورس در این باره تصمیم‌گیری خواهند کرد که ابتدا معاملات آتی ارز برای کدام یک از ارزها انجام شود.
آیا در کنار قراردادهای آتی ارز، معاملات Option یا اختیار خرید برای معاملات ارزی هم راه‌اندازی خواهد شد؟
قراردادهای آتی برای هر دو طرف خرید و فروش تعهد ایجاد می‌کند لذا خریداری که وارد یک قرارداد آتی برای خرید ارز برای یک سررسید در آینده می‌شود، ارز را به یک قیمت ثابت در آن سررسید خواهد خرید ولی معاملات اختیار (و در مثال ما به‌طور خاص اختیار خرید) این امکان را به او می‌دهد که با داشتن اختیار خرید ارز، ارز را در سررسید با یک قیمت معین یا قیمتی کمتر خریداری کند. یعنی اگر در سررسید، قیمت‌های نقدی بالاتر از قیمت اعمال در اختیار خرید باشند، این فرد از اختیار خود استفاده می‌کند و ارز را با قیمت ذکرشده در قرارداد خریداری می‌کند اما اگر قیمت‌های نقدی در سررسید کمتر از قیمت اعمال در اختیار باشند، در این صورت از اختیار خود استفاده نمی‌کند و ارز را با قیمت پایین‌تر از بازار نقدی خریداری می‌کند. قراردادهای آتی ارز با معاملات اختیار خرید مکمل یکدیگر هستند. قرارداد آتی از این جهت که مبادله تعهد به تعهد است و دو طرف نسبت به هم تعهد دارند به پیش‌بینی نرخ‌ها کمک می‌کند. اما تنها قراردادهای آتی کافی نیستند و باید قراردادهای option نیز راه‌اندازی شوند تا در زمینه پیش‌بینی نرخ‌ها و پوشش ریسک بهتر عمل شود. بنابراین در فاز بعدی
راه‌اندازی قراردادهای اختیار خرید ارز را در برنامه خواهیم داشت.
آیا بانک‌های تجاری نیز می‌توانند به عنوان افراد حقوقی در این بازار آتی ارز فعالیت کنند؟
قطعاً، همه فعالان بازار ارز که در بازار نقدی فعال هستند، باید در بازار آتی ارز هم حضور داشته باشند. باید تمام بانک‌های تجاری در معاملات آتی ارز فعال باشند، چراکه بخش عمده بازار ارز توسط آنها مدیریت می‌شود. این بانک‌ها حتی می‌توانند برای پوشش ریسک از بازار قراردادهای مشتقه استفاده کنند.
آیا بانک مرکزی به عنوان متولی تامین ارز در کشور در این بازار فعال خواهد بود؟
قطعاً همین‌گونه است. حتی بازار مشتقه ارز باعث پوشش بیشتر نظارت بانکی مرکزی در کنترل بازار ارز خواهد شد. در برخی از بورس‌های دنیا نقش بازارگردان یا بازارساز در بازار ارز بعضاً به بانک‌های مرکزی سپرده می‌شود و بانک مرکزی می‌تواند به عنوان یک بازارگردان در چارچوب مقررات فعالیت کند. بنابراین بانک مرکزی همان نقش مدیریتی خود را در بازار آتی بر عهده دارد.
آیا دریافت کد معاملاتی آتی ارز دارای شرایط خاصی است؟ برای افتتاح کد معاملاتی سرمایه‌گذاران خارجی چطور؟
شرایط دریافت کد معاملاتی آتی ارز همانند شرایط کد معاملات آتی سکه است و تفاوتی باهم ندارند. حتی به دنبال آن هستیم تدابیری برای معاملات آنلاین آتی ارز همانند معاملات آتی اتخاذ کنیم. در مورد سرمایه‌گذار خارجی هم شرایط طبق روال مربوطه است و تفاوتی در این زمینه قائل نشده‌ایم. آنچه مشخص است در بازار جذابیت‌های بسیاری برای سرمایه‌گذار خارجی وجود دارد. به همین خاطر اگر ابزار پوشش ریسک ارز داشته باشیم قطعاً سرمایه‌گذار خارجی برای ورود به این بازار بیشتر راغب خواهد شد. اما در غیر این صورت با این وضعیت نوسانات ارزی، سرمایه‌گذار خارجی وارد بازار سرمایه ما نخواهد شد.
در صورت ایجاد شوک قیمتی در بازار ارز همانند آنچه در سال 1391 رخ داد، آیا بانک مرکزی می‌تواند به جای تزریق دلار در بازار نقدی در بازار آتی ارز، دلار تزریق کند؟
در بسیاری از کشورها کنترل نرخ ارز در بازار مالی انجام می‌گیرد. بنابراین ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم. لذا در بازار آتی این امکان وجود دارد که به راحتی این بازار را کنترل کرد.
دیدگاه تان را بنویسید