اصلاحاتی متناسب با نیازهای زمان

سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی متشکل از 34 کشور توسعه‌یافته است که ساختار نظام بازنشستگی در این کشورها نیز نسبت به کشورهای در حال گذار و اقتصادهای در حال توسعه تفاوت زیادی دارد. در سال گذشته ارزش سرمایه‌گذاری سیستم‌های بازنشستگی کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی برابر با 8 /24 هزار میلیارد دلار بود که برابر با ۸۵ درصد تولید ناخالص داخلی این منطقه است و نسبت به سال قبل از آن کاهش داشته است. در سال ۲۰۱۴ میلادی ارزش سرمایه‌گذاری این سیستم برابر با 2 /25 هزار میلیارد دلار بود. در این سال ارزش سرمایه‌گذاری سیستم‌های بازنشستگی در چهار کشور آمریکا، لوکزامبورگ، دانمارک و لهستان کاهش داشته است در حالی که دیگر کشورهای عضو این سازمان افزایش ارزش سرمایه‌گذاری منابع مالی صندوق‌های سرمایه‌گذاری را تجربه کرده‌اند. اما به دلیل سهم بالای سرمایه‌گذاری آمریکا نسبت به تمامی کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی، تغییر سرمایه‌گذاری این کشور تاثیر زیادی در کل مجموعه دارد. طبق گزارش‌های موجود آمریکا ۵۸ درصد از کل سرمایه‌گذاری منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی را به خود اختصاص داده است. در سال قبل سرمایه‌گذاری منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی در کشورهای هلند، انگلیس و ژاپن دو درصد رشد کرد که ۲۲ درصد از مجموع سهم سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها را داشتند در حالی که سرمایه‌گذاری آمریکا 9 /0 درصد تنزل یافت در حالی که سهمی بالغ بر 9 /59 درصد از کل سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی را داشته است. در این سال سرمایه‌گذاری منابع صندوق‌های بازنشستگی استرالیا 1 /10 درصد، سرمایه‌گذاری چک ۱۰ درصد، سرمایه‌گذاری کره 6 /25 درصد و سرمایه‌گذاری نیوزیلند 8 /21 درصد رشد کرده است.

چه سهمی از منابع مالی صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود

در سال گذشته کشورهای شیلی، چک، ژاپن، نیوزیلند و اسلواکی معادل ۱۰۰ درصد منابع مالی موجود در صندوق را سرمایه‌گذاری کردند و از محل درآمد این منابع برای تامین بودجه مورد نیاز صندوق‌ها در پرداخت تعهدات صندوق در سال‌های آتی استفاده کردند. این در حالی است که در سال ۲۰۱۵ میلادی 1 /97 درصد کل بودجه سیستم‌های بازنشستگی در کشور استرالیا و 2 /88 درصد از منابع مالی استونی و 8 /94 درصد از منابع مالی ایسلند برای سرمایه‌گذاری استفاده شد. مطالعات نشان می‌دهد در سال گذشته 6 /13 درصد از منابع صندوق‌های بازنشستگی در سوئد، ۹۳ درصد از منابع در مکزیک و 2 /91 درصد از منابع سیستم بازنشستگی در ایرلند در بخش‌های مختلف اقتصادی سرمایه‌گذاری شد. اما از نظر ارزش سرمایه‌گذاری منابع صندوق‌های بازنشستگی آمریکا در جایگاه اول قرار دارد. در سال گذشته مجموع ارزش سرمایه‌گذاری منابع مالی صندوق‌های آمریکا برابر با 3 /14 هزار میلیارد دلار بود که معادل 7 /79 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور و 9 /59 درصد از کل سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی بود. مطالعات نشان می‌دهد در سال گذشته انگلستان دومین کشور دنیا از نظر ارزش سرمایه‌گذاری منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی است. در این سال انگلستان 7 /2 هزار میلیارد دلار، هلند 3 /1 هزار میلیارد دلار، کانادا 2 /1 هزار میلیارد دلار و استرالیا 45 /1 هزار میلیارد دلار از منابع خود را سرمایه‌گذاری کردند. این در حالی است که در میان کشورهای غیرعضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی، چین یکی از کشورهایی بود که بالاترین میزان سرمایه‌گذاری منابع صندوق‌های بازنشستگی را به خود اختصاص داد.

اصلاحاتی که در سیستم‌های بازنشستگی ایجاد شد

سیستم‌های بازنشستگی در کشورهای صنعتی به دلیل افزایش سن مردم تغییرات زیادی را تجربه کرده است. آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر میانگین سنی مردم در کشورهای صنعتی رشد کرده است و همین مساله سبب شد زنگ خطر سیستم‌های بازنشستگی در دنیا به صدا درآید. طرح اصلاح سیستم‌های بازنشستگی در کشورهای صنعتی به همین دلیل ایجاد شد. نکته مهم در مورد سیستم بازنشستگی در کشورهای صنعتی این است که در دوره‌های متوالی مطالعاتی روی سیستم بازنشستگی در این کشورها انجام می‌شود و طرح‌های اصلاحاتی مختلفی متناسب با شرایط سنی جمعیت و پیش‌بینی‌های ملی در مورد وضعیت صندوق‌های بازنشستگی اجرا می‌شود. اصلاحات سیستم بازنشستگی در کشورهای صنعتی طی دهه اخیر را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. اول اصلاحات روی سیستم‌های بازنشستگی دولتی است که پرداخت حق بیمه بازنشستگی به طور ماهانه انجام می‌شود. قرار بر این است دوره پرداخت‌های ماهانه طولانی‌تر شود و سن بازنشستگی در این کشورها رشد کند. شمار زیادی از کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی اعلام کردند سن مناسب برای بازنشستگی ۶۷ سال است. برخی دیگر از کشورهای عضو این سازمان سن بازنشستگی را به امید به زندگی مرتبط دانسته‌اند و اعلام کردند حداکثر سن بازنشستگی باید 10 سال کمتر از امید به زندگی در کشور باشد. اما دومین طرح اصلاحاتی در بخش صندوق‌های خصوصی است. در سال‌های اخیر شمار زیادی از صندوق‌های بازنشستگی خصوصی در دنیا ایجاد شده است که بخشی از وظایف صندوق‌های بازنشستگی دولتی را بر عهده گرفته‌اند. اما این اصلاحات ایجاد‌شده در سیستم بازنشستگی برای نیروی کار مطلوبیت زیادی ندارد زیرا افزایش سن بازنشستگی و بیشتر شدن سال‌های کاری به معنای دریافت منافع مالی کمتر بعد از بازنشستگی است. تصور کنید فردی در سن ۶۰ سالگی بازنشسته شود و بالغ بر ۱۵ سال از مزایای بازنشستگی که ۳۰ سال پرداخت کرده است، برخوردار شود. بدون شک اگر همین فرد سن بازنشستگی را به ۶۷ سال افزایش دهد دیگر نخواهد توانست ۱۵ سال از این مزایا استفاده کند و در جامعه‌ای که امید به زندگی ۷۵ سال است حداکثر هشت سال از این مزیت استفاده خواهد کرد. اما این یک بخش از طرح‌های اصلاحاتی است. در طرح‌های جدید قرار بر این است که حمایت‌های بازنشستگی به سطح درآمد فرد در طول سال‌های کاری‌اش بستگی داشته باشد. فردی که دستمزد پایین دریافت می‌کرده است و در سال‌های کاری مبلغ کمتری به عنوان حق بازنشستگی پرداخت کرده است، بعد از بازنشسته‌ شدن از حمایت‌های مالی بیشتری برخوردار می‌شود. باید در نظر داشت چنین فردی در طول سال‌های کاری هم توان کمی برای پس‌انداز داشته است و به همین دلیل باید از حمایت مالی برخوردار شود. این اصلاحات تا اندازه زیادی در جهت تامین منابع مالی صندوق‌ها و سودآوری بیشتر این فعالیت اقتصادی است و به نظر می‌رسد منافع نیروی کار کمتر در این اصلاحات لحاظ می‌شود ولی تمامی تحقیقات حاکی از این مطلب است که در کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته مردم از شرایط کاری رضایت بیشتری دارند و تمایل آنها برای حضور در اجتماع بیشتر است. بنابراین افزایش سن بازنشستگی برای مردم مساله نامطلوبی نیست ولی به دلیل بالاتر بودن سن بازنشستگی طول سال‌هایی که یک فرد از صندوق‌های بازنشستگی، مستمری ماهانه دریافت می‌کند کمتر است و این مساله به نفع صندوق‌هاست.