۲/۵ میلیارد دلار ثروت خفته در امیرآباد

نمایشگاه «تاریخ معاصر چاپ‌های دستی از امپرسیونیسم تا امروز» در موزه هنرهای معاصر تهران افتتاح شده است.
نمایشگاه آثار چاپ‌های دستی هنرمندان خارجی گنجینه موزه را باید مهم‌ترین اتفاقی دانست که بعد از حراج آثار هنری در تهران رخ داده است. در این نمایشگاه بیش از 200 اثر از 50 هنرمند، از جمله پیکاسو، سالوادور دالی، مارک شاگال، جسپر جونز، ادوارد مونش، هنری تولوز لوترک، جیمز ویستلر، جیم دائن، خوان میرو، آنتونیو تاپیس، کامیل پیسارو، اندی وارهول و... به نمایش درآمده است.
همزمان با برپایی نمایشگاه آثار خارجی گنجینه موزه با همکاری گالری «برکنر» در دوسلدورف، ۱۳ اثر از دو هنرمند بزرگ آلمانی به موزه هنرهای معاصر تهران اهدا شد.
«هاینس ماک» و «گونتر اوکر» دو هنرمند بزرگ آلمانی هستند که به همراه «اتو پینه» گروه زیرو (صفر) را بعد از جنگ جهانی دوم در آلمان راه‌اندازی کردند و به نوعی بنیانگذار دوره جدید هنر آلمان پس از جنگ بودند. از هاینس ماک در سال 1380 و گونتر اوکر در سال 1391 نمایشگاهی در موزه هنرهای معاصر تهران برپاشده بود.
آثار اهداشده که با تکنیک‌های مختلف چاپ دستی تولید شده‌اند متعلق به سال‌های 2012 و 2013 هستند که هفت اثر با عنوان تقویم شماره یک الی هفت متعلق به «گونتر اوکر» است و شش اثر نیز به «هاینس ماک» اختصاص دارد.
با افزایش درآمد حاصل از فروش نفت در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی، حکومت پهلوی به این نتیجه رسیده بود که بهترین زمان برای خرید آثار هنری اروپا و آمریکاست؛ از این‌رو هم آثار ایرانی و هم آثار خارجی توسط کارشناسان هنری چون دونا آستین و دیوید گالووی آمریکایی، کامران دیبا، و کریم پاشا بهادری و زیر نظر مستقیم دفتر فرح پهلوی خریده شدند. پول خرید این آثار از سوی شرکت ملی نفت ایران و سازمان برنامه و بودجه تامین می‌شد.
نمایشگاه حاضر تنها بخشی از دارایی‌های عظیم گنجینه موزه هنرهای معاصر است؛ گنجینه‌ای که پیش از انقلاب و در آخرین سال‌های حکومت پهلوی دوم خریداری شده بود و هرگز تمام این آثار یکجا به نمایش گذاشته نشده است، در سال 83 و 84 نمایشگاه جنب هنر مدرن برگزار شد که بخش اعظمی از آثار به نمایش درآمد اما باز هم برخی از تابلوها به دلیل تفاوت فرهنگی روی دیوارهای موزه نرفتند. در واقع سال‌های بسیار زیادی این آثار در زیرزمین‌های موزه حبس بودند و یکی دو بار تنها برای اهالی هنر و افراد خاص به نمایش درآمد، اما در چند سال اخیر موزه هنرهای معاصر با تغییر رویکرد یکی دو بار گوشه‌ای از آثاری را که در اختیار دارد به نمایش گذاشته است.
اما همچنان سیاست‌های این موزه در خستی که در نمایش گنجینه‌اش دارد برای بسیاری از اهالی هنر غیرمنطقی است. منتقدان معتقدند کمترین اتفاقی که با نمایش این آثار در تهران رخ می‌دهد جذب گردشگر خارجی علاقه‌مند به هنر است. در واقع گنجینه موزه هنرهای معاصر از چنان غنایی برخوردار است که تقریباً قیمت‌گذاری روی آن را غیرممکن کرده است، البته در تمام این سال‌ها هرگز قیمت‌گذاری روشنی روی این آثار انجام نشده است، چرا که مدیران موزه معتقدند وقتی قرار نیست این آثار فروخته شود لزومی ندارد که روی قیمت آن تاکید شود. اما تنها یکی از تابلوهای موجود در این موزه اثری است از جکسون پولاک که چند سال پیش قیمت‌گذاری شد و کارشناسان خارجی قیمت پایه آن را 250 میلیون دلار ارزیابی کرده بودند. درواقع با وجود تکاپوی کشورهایی همچون امارات متحده عربی برای راه‌اندازی شعبه ابوظبی موزه لوور و موزه‌های خصوصی زیادی همچون موزه صلصلالی و... در دوبی هنوز موزه هنرهای معاصر بزرگ‌ترین مجموعه‌ای است که از آثار هنری مهم جهان در خارج از مرزهای اروپا و زیر یک سقف گرد آمده است. این موزه در نوع خود بی‌نظیر است. درست در دل خیابان کارگر شمالی و زیر باد و آفتاب و باران تهران در محوطه باز این موزه مجسمه‌هایی از مشهورترین هنرمندان جهان نصب شده است که همگی چشم به خیابان امیرآباد دوخته‌اند و اگر چند قدمی در حاشیه موزه پیاده‌روی کنید مجموعه‌ای از مجسمه‌های چندین و چند میلیون‌دلاری را مشاهده می‌کنید، اما متاسفانه عدم اطلاع‌رسانی سبب شده است بسیاری از شهروندان تهرانی بسیار بی‌تفاوت از کنار این آثار عبور کنند. مجسمه‌های محوطه موزه هنرهای معاصر تهران با تندیس‌های زیبا و کم‌نظیر که معروف به «باغ مجسمه» است هم هرگز ارزش‌گذاری روشنی نشده‌اند. مجسمه برنزی مرد در حال قدم زدن اثر آلبرتو جاکومتی، پیکر لمیده اثر هنری مور، درمانگر کاری از رنه مگریت، ریتم در فضا اثر ماکس بیل و بسیاری دیگر از مجسمه‌های غول‌پیکر در این باغ بیش از سه دهه است که لمیده‌اند.
اما در 9 گالری عظیمی که در ساختمانی با دو هزار متر مساحت ساخته شده است، بیش از سه هزار اثر ارزشمند از هنرمندان نامی جهان نگهداری می‌شود، گنجینه این موزه سه هزار اثر هنری از آغاز دهه 1870 تا پایان دهه 1980 را در اختیار دارد که قدیمی‌ترین آنها اثری است از پل گوگن.
با توجه به فهرست‌هایی که از آثار موجود در موزه منتشر شده است کارشناسان خارجی و دلالان آثار هنری اذعان دارند که این گنجینه بیش از دو میلیارد و 500 میلیون قیمت پایه دارد. سال 1389 موزه سه اثر از گنجینه را به‌عنوان امانت به خارج از ایران فرستاد که این آثار باید پیش از خروج از کشور بیمه می‌شدند و بعد به موزه هنر مدرن ژاپن می‌رفتند و در جریان همین امانت‌دهی تابلوی جکسون پولاک 250 میلیون دلار قیمت‌گذاری شد و به صفحه یک روزنامه‌های جهان رفت.
موزه هنرهای معاصر تهران 30 اثر از این هنرمند در اختیار دارد که تابلو «نقاش و مدلش» یکی از معروف‌ترین و ارزشمندترین آثار این هنرمند در این گنجینه است. تابلو «نقاش و مدلش» به قیمت 100 میلیون دلار از سوی کشور سوئیس بیمه شد که این قیمت‌گذاری از سوی نهادهای رسمی در خارج از کشور و گروهی از کارشناسان داخلی انجام گرفت.
یکی از تابلوهای دیگر این گنجینه که قیمت‌گذاری شده است، تابلوی «طبیعت بی‌جان و باسمه ژاپنی» «‌پل گوگن» است که برآورد قیمت آن 55 میلیون دلار است. این سه تابلو به دلیل اینکه در لیست امانت‌سپاری به سه کشور دنیا قرار داشت،‌ به منظور بیمه، از سوی کارشناسان خارجی قیمت‌گذاری به‌روز شد.
کلود مونه، پل گوگن، پابلو پیکاسو، کامیل پیسارو، ونسان ونگوگ، کیس وان‌دونگن، ادوارد مونش، مارک شاگال، خوان میرو، لوئیس والتات، واسیلی کاندینسکی، مارسل دوشان، ژرژ رنو، فرنان لژه، ژرژ براک، رنه ماگریت، سالوادور دالی، ویلم دکونیگ، مارک روتکو، اندی وارهول، هنری مور، مارینو مارینی، آلبرتو جاکومتی، امبرتو بوچینی و... از دیگر هنرمندان نقاش و مجسمه‌ساز بزرگ دنیا هستند که آثارشان در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شود.