تاریخ انتشار:
به بهانه سالروز تصویب اساسنامه سازمان میراثفرهنگی
میراث‌داری در سازمان میراث
براساس مصوبه‌ای در تاریخ ۱۰ / ۱۱ / ۱۳۶۴ به وزارت فرهنگ و آموزش عالی اجازه داده شد تا از ادغام ۱۱ واحد پراکنده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان میراثفرهنگی را به صورت سازمانی وابسته به خود تشکیل دهد.
سعید فلاح‌فر/کارشناس پیشکسوت مرمت آثار تاریخی
براساس مصوبه‌ای در تاریخ 10 /11 /1364 به وزارت فرهنگ و آموزش عالی اجازه داده شد تا از ادغام 11 واحد پراکنده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان میراث فرهنگی را به صورت سازمانی وابسته به خود تشکیل دهد. در سال 1372 سازمان میراث فرهنگی کشور از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منفک و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق شد. همچنین به منظور مطالعه و تحقیق در آثار باقی مانده از گذشتگان، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی تشکیل شد. به این ترتیب باید گفت این سازمان در ساختاری کاملاً علمی و فرهنگی شروع به فعالیت کرده است.
اما در جلسه علنی 23 دی‌ماه سال 82 مجلس شورای اسلامی، سازمان‌های میراث فرهنگی کشور و ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا و از ادغام آنها «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» به وجود می‌آید. از آنجا که گردشگری، علاوه بر موضوعات فرهنگی، ماهیتی صنعتی و اقتصادی دارد، با این اقدام اولین نشانه‌های فعالیت‌های اقتصادی در سازمان ظاهر شد. در سال 1385 سازمان صنایع‌دستی هم در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام و به «سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری» تغییر نام یافت. اگرچه همین خلاصه در تغییر ماهیت سازمان میراث فرهنگی کافی می‌نماید اما شاید نگاهی به فهرست روسای میراث فرهنگی، تا پایان دولت دهم در شناخت این وضعیت از هر تحلیلی گویاتر باشد.
مهدی حجت 1366 الی 1370 (متولد 1328): فوق‌لیسانس معماری دانشگاه تهران و دکترای حفاظت از بناهای تاریخی از دانشگاه یورک انگلستان است. او جانشین وزیر در سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران و عضو شورای مشورتی کمیته ملی یونسکو بود. کتاب «میراث فرهنگی در ایران-سیاست‌ها برای یک کشور اسلامی» تالیف حجت است.
اکبر حاج ابراهیم‌زرگر 1371 الی 1373: دکترای خود را در حوزه بازسازی پس از سوانح در دانشگاه یورک انگلستان گذرانده و رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی است. کتاب «درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران» از تالیفات مشهور دکتر زرگر است.
سراج‌الدین کازرونی 1372 الی 1376 (متولد 1325): فوق‌لیسانس معماری از دانشگاه تهران. پیش از ریاست سازمان در سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۲ وزیر مسکن و شهرسازی ایران بود. کازرونی را بعد از فوت هم بیشتر با همین عنوان وزیر مسکن می‌شناسند. جنجال عبور خط آهن تپه حصار دامغان از ماجراهای دوره ریاست ایشان بر سازمان میراث فرهنگی است.
سیدمحمد بهشتی‌شیرازی 1376 الی 1383 (متولد ۱۳۳۰ تهران): کارشناسی ارشد معماری از دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی و عضو پیوسته فرهنگستان هنر است. بعد از انقلاب در سال‌های 1358 تا 1359 مسوول پخش شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران بوده اما بیشتر با سوابقش به عنوان مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و مدیر جشنواره فیلم فجر (۱۳۶۲-۱۳۷ ۳) شناخته می‌شود. بهشتی را یکی از تئوریسین‌های تاثیرگذار فرهنگی می‌دانند. در حال حاضر رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و رئیس ایکوم ایران است.
حسین مرعشی 1383 الی 1384(متولد ۱۳۳۷، کشکوئیه رفسنجان): لیسانس اقتصاد و از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی است. مرعشی اولین رئیس سازمان بعد از ادغام با گردشگری بود و به نوعی پیشتاز ورود معادلات سیاسی و جناحی به سازمان. وی، پسرعموی همسر هاشمی‌رفسنجانی است. سخنانش در مجلس در مورد استفاده از قلیان در توسعه گردشگری و میراث فرهنگی و نظراتش در مورد خصوصی‌سازی سازمان بسیار جنجال‌برانگیز بود. مرعشی بیش از هر کدام از روسای قبلی در معرض اتهامات مالی و قاچاق عتیقه‌جات و... از طرف جناح‌های رقیب قرار گرفت. او در پنجشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۸۸، در حالی که به همراه خانواده در بوستان نهج‌البلاغه تهران بود به دلیل اتهام توهین به نظام بازداشت و برای اجرای حکم یکساله روانه زندان شد.
اسفندیار رحیم‌مشایی 1384 الی 1388(متولد 1339): در رشته مهندسی الکترونیک در دانشگاه صنعتی اصفهان تحصیل کرده و پدر عروس احمدی‌نژاد است. برخی ارتباطش با احمدی‌نژاد را فراتر از دوستی و همکاری دانسته و آن را به مریدی و مرادی تعبیر کرده‌اند. او در اوایل انقلاب با نام مستعار مرتضی محب‌الاولیاء در مناطق کردنشین در اقدامات امنیتی و اطلاعاتی همکاری داشت. ورود مشایی به سازمان اوج استفاده سیاسی و اقتصادی از میراث فرهنگی بود. در این دوره جناح سیاسی رقیب، سازمان را حیاط‌خلوت دولت معرفی می‌کرد. در سال ۱۳۸۸ دولت طی آیین‌نامه‌ای سازمان حج و زیارت را به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ملحق کرد و مشایی نیز بلافاصله رئیس این سازمان را تغییر داد. این تغییر ابتدا با مخالفت محمد ری‌شهری مواجه شد و در نهایت با دخالت رسمی مقام معظم رهبری لغو شد. علاوه بر موضوعاتی مثل آبگیری سد سیوند، ماجرای رئیس موزه ملی و تولید اخبار جنجالی در سازمان، اقدامات
عجیبی مثل ممنوع‌المصاحبه کردن بدنه کارشناسی این سازمان در دوره ریاست مشایی آغاز شد. با توجه به مناقشات دولت بر سر پست‌های مشایی، او را باید نه‌تنها در سازمان میراث فرهنگی که پرهزینه‌ترین دولتمرد ایرانی محسوب کرد.
حمیدرضا بقایی 1388 الی 1390(متولد 1348): در 18سالگی به استخدام وزارت اطلاعات درآمد و در سال ۱۳۶۹ در مقطع کارشناسی از دانشکده اطلاعات فارغ‌التحصیل شد. کارشناسان در مورد اقدام بقایی برای انتقال سازمان به شیراز گفته‌اند: «ساختمان اصلی را تخلیه و افراد را پراکنده کردند تا بتوانند جلسات خود را بدون حضور افراد مزاحم برگزار کنند.» همچنین اقداماتی مانند تخلیه موزه هنرهای ملی و... به دستور مستقیم بقایی انجام می‌شد. او در اواخر اردیبهشت ۱۳۹۰ به حکم دیوان عدالت اداری، به علت عدم اجرای حکم دیوان عدالت اداری مبنی بر تخریب خانه‌های تاریخی در سمت ریاست سازمان میراث فرهنگی به مدت چهار سال از هرگونه خدمت دولتی انفصال یافت.
روح‌الله احمدزاده‌کرمانی 1390(متولد 1357): کارشناسی ارشد از دانشگاه امام صادق و دکترای مدیریت رسانه از دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، پیش از ریاست سازمان در 30سالگی جوان‌ترین استاندار دولت دهم بود. گفته می‌شود که با صرف بودجه‌های هنگفتی از بیت‌المال، بنر و تابلوهای عظیم تبلیغاتی از چهره خود در سطح شهر نصب کرده بود که این امر در کنار ناتوانی او در مدیریت استان فارس موجب نارضایتی مردم شد. او کسی بود که در خرداد 1388 راه‌آهن شیراز-اصفهان را به عنوان یکی از افتخارات دولت احمدی‌نژاد افتتاح کرد، اما معلوم شد که این راه‌آهن هنوز در مراحل اولیه بوده است. احمدزاده‌کرمانی بعد از هفت ماه به دلایل نامعلومی از ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استعفا داد.
میرحسن موسوی 1390 الی 1391: پیشتر مدتی رئیس شرکت سایپا یدک بوده است. از یاران نزدیک مشایی بود که طبق سنت مرسوم، بعد از ریاست کوتاه‌مدت بر سازمان میراث فرهنگی روانه نهاد ریاست‌جمهوری و رئیس دفتر محمود احمدی‌نژاد شد. برخی رسانه‌ها گمانه‌زنی‌هایی درباره نامزدی او برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ برای جریان احمدی‌نژاد داشتند.
محمد شریف ملک‌زاده 1391 الی 1392: آخرین کسی که در دوره ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد بر میز ریاست سازمان میراث فرهنگی تکیه زد. می‌گویند از رانندگی سید محمود هاشمی‌شاهرودی به مقام مشاور ایشان در امور اجرایی بنیاد فقه و معارف اهل‌بیت (ع) رسید. اولین اختراع در صنعت گردشگری به نام ملک‌زاده ثبت شده است. ملک‌زاده ۲ تیر ۱۳۹۰ به اتهام برخی تخلفات اداری و مالی و انتساب به جریان انحرافی بازداشت شد. دادستان تهران در مورد پرونده بازداشت ملک‌زاده گفت: «پرونده در آستانه ارسال به دادگاه و صدور کیفرخواست بود که براساس ارسال نامه و گزارش‌هایی برای مقام معظم رهبری او مورد رافت اسلامی و عفو مقام معظم رهبری قرار گرفت.»
دیدگاه تان را بنویسید