تیک‌آف آمریکایی

پس از ماه‌ها مذاکره و مانور سیاسی دوجانبه، سرانجام شرکت هواپیماسازی بوئینگ قراردادی با ارزش نزدیک به 17 میلیارد دلار را با شرکت هواپیمایی ایران‌ایر به امضا رساند. قراردادی که بر اساس آن، شرکت هواپیمایی ایران 80 فروند هواپیما از بوئینگ خریداری کرده و جایگزین برخی از هواپیماهای فرسوده خطوط هوایی خود می‌کند و به موجب آن ناوگان هوایی ایران نوسازی خواهد شد. این توافقنامه فروش با ایران نتیجه مستقیم توافق هسته‌ای و برجامی بوده که موجب لغو تحریم‌ها علیه تهران شده است.

در وهله اول باید اعلام کنم، شکی وجود ندارد که این توافقنامه یک قرارداد فوق‌العاده برای بوئینگ و تراز مالی این شرکت خواهد بود چراکه این شرکت قادر خواهد بود تا اهداف خود را توسعه داده و از رسیدن به بازار جدید و پرزرق‌وبرق ایران سود ببرد. مطمئناً دسترسی به بازارهای ایران پس از سال‌ها تحریم این کشور، یک فرصت فوق‌العاده برای تمامی کمپانی‌های بزرگ دنیا خواهد بود، این در حالی است که پیشی‌گرفتن بوئینگ از رقیب همیشگی خود در عرصه بین‌المللی (ایرباس) یک گام بلند برای این شرکت به شمار می‌آید. همچنین اگرچه، برقراری روابط تجاری منجر به پایان تنش و جنگ نمی‌شود، اما با مرور تاریخ مشاهده می‌کنیم که کشورهایی که با هم مبادلات تجاری دارند تا حد امکان تمایل بیشتری به ثبات و حفظ این روابط دارند تا اینکه با یکدیگر به نزاع و درگیری بپردازند، این در حالی است که حمایت از تولیدات داخلی و بستن مرزها اغلب موجب ایجاد تنش و تعارض می‌شود. همان‌طور که فردریک باستیات، اقتصاددان مطرح فرانسوی قرن نوزدهم و عضو ارشد مدرسه لیبرال فرانسه می‌گفت:‌ «اگر کالاها از مرزها عبور نکنند، سربازها به خارج از مرزها فرستاده خواهند شد.» به معنای دیگر، فروش هواپیما به ایران ذهنیت میان این دو کشور را اساساً تغییر نمی‌دهد اما می‌تواند باعث شود تا دو طرف قبل از اقدام به هر کاری در قبال یکدیگر دوباره فکر کنند.

در حال حاضر من نسبت به دو موضوع تقریباً مطمئن هستم:

1- قرارداد بوئینگ موجب خواهد شد که محقق شدن وعده دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب مردم آمریکا در خصوص پاره‌کردن برجام بسیار سخت‌تر شود. آن‌طور که کریس پریبل نایب رئیس مطالعات سیاست خارجی موسسه کاتو1 می‌گوید، اگر ترامپ برجام را پاره کرده و توافق هسته‌ای را نقض کند در واقع قرارداد بوئینگ را نیز نقض کرده و موجب خسارت زیادی به این شرکت خواهد شد و شما مطمئن باشید که این غول هواپیماسازی دنیا نیز با ادعای آسیب‌دیدن عده زیادی از کارکنانش مبارزه وحشتناکی با ترامپ راه خواهد انداخت. به قول آقای پریبل، فروش باعث این شده که اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران از سوی دولت ترامپ، هزینه‌های سیاسی بیشتری را به دولت آمریکا تحمیل کند.

2- ما باید مطمئن شویم که هیچ پولی از مالیات‌دهندگان در این فرآیند دخیل نباشد، هرچند متاسفانه اطمینان از چنین موضوعی تقریباً غیرعملی است. بویئنگ ذی‌نفع شماره یک بانک صادرات‌‌-واردات (EX-IM Bank) ایالات متحده است، بانکی که مسوول اعطای وام‌هایی به پشتوانه مالیات و محصولات بیمه‌ای برای مصرف‌کنندگان خارجی به منظور خرید اجناس آمریکایی است. منتقدان این بانک حتی گاهی آن را «بانک بوئینگ» نیز می‌نامند.

کمک بانک صادرات-‌واردات

حامیان بانک صادرات-واردات ایالات متحده ادعا می‌کنند که این ترس بی‌پایه و اساس است چراکه قانون کمک‌های خارجی (FAA) همکاری و تجارت این بانک را با کشورهایی که از نظر دولت آمریکا حامی تروریسم محسوب می‌شوند، غیرقانونی می‌داند. اما این موضوع می‌تواند تغییر کند. علاوه بر همه اینها، به نظر می‌رسد بسیاری از جمهوریخواهان به رهبری دونالد ترامپ، طرفدار این ایده هستند که نقش دولت فدرال این است که به طور فعال اشتغال‌زایی کرده یا از طریق مداخله و امتیازات هدفمند دولتی مشاغل را در آمریکا حفظ کند. به همین شکل، ما می‌توانیم انتظار داشته باشیم آنها به این نتیجه برسند که وام‌های بانک صادرات-واردات برای ایران به منظور خرید هواپیماهای بوئینگ موجب تقویت مشاغل و کمک به کارگران آمریکایی خواهد شد که با ایجاد تغییراتی در قانون، این موضوع توجیه‌پذیر خواهد بود.

آیا فکر می‌کنید که به دلیل اینکه ایران از نظر دولت دونالد ترامپ حامی تروریست‌ها به شمار می‌آید، این اتفاق هرگز رخ نخواهد داد؟ اگر این‌گونه فکر می‌کنید پس پاسخ دهید که چرا زمانی که اد رویس عضو جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا در سال 2015 یک اصلاحیه را در خصوص ممنوعیت رابطه تجاری بانک صادرات-واردات با هر کشوری که در فهرست وزارت خارجه آمریکا به عنوان حامی تروریسم شناخته می‌شود، پیشنهاد داد، 63 نماینده جمهوریخواه در کنار تقریباً تمامی دموکرات‌ها با آن مخالفت کردند؟ یکی دیگر از استدلال‌هایی که نشان می‌دهد چرا بانک صادرات-واردات ایالات متحده از فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران حمایت می‌کند این است که دولت‌های اروپایی نیز همین کار را انجام می‌دهند. وال‌استریت ژورنال در گزارشی اعلام کرد، موسسه صادرات-اعتبار بریتانیا در ماه ژانویه اظهار داشته این سازمان برای انجام کسب‌وکار در ایران مشکلی ندارد، احساسی مشابه که در موسسات وام‌دهی و بانکی دیگر دولت‌های اروپایی نیز دیده می‌شود. با توجه به اینکه شرکت هواپیمایی ایرباس در آستانه نهایی کردن توافقی مشابه برای فروش هواپیما به ایران است، طولی نخواهد کشید که بوئینگ در کنگره حاضر شود و نسبت به بی‌عدالتی محض موجود اعتراض کند و بگوید که چرا ایرباس از یارانه‌های دولتی استفاده می‌کند اما ما چنین چیزی را نداریم. این یارانه‌ها برای شرکت‌های هواپیمایی ایرباس و بوئینگ بسیار خوب خواهد بود، اما باید توجه داشت که چنین یارانه‌هایی به طور خالص برای کل اقتصاد منفی خواهند بود. در نظر داشته باشید که تعداد زیادی قانونگذار وجود دارد که تمایل زیادی به برداشته‌شدن محدودیت‌ها برای مشارکت‌کنندگان سیاسی قدرتمند نظیر بوئینگ،‌ اتاق بازرگانی و اتحادیه ملی تولیدکنندگان دارند. در سال 2015، آنها تقریباً 40 میلیون دلار را صرف لابی روی مسائل مرتبط با صادرات و واردات کرده‌اند. در نهایت، حتی اگر محدودیت روی توافق‌های یارانه‌ای با ایران برداشته نشود، ما قادر نخواهیم بود تا بررسی کنیم که آیا بانک واقعاً طبق قوانین عمل می‌کند یا خیر. اطلاعات و آمار وام‌دهی به وسیله بانک صادرات و واردات در اختیار عموم قرار خواهد گرفت و برای قانونگذاران این شفاف‌سازی به‌طور باورنکردنی بد خواهد بود. بسیاری از کشورهای خریدار خارجی در فهرست وجود ندارند و تنها به عنوان سایر کشورها لیست شده‌اند. در واقع به یک‌سوم از خریداران خارجی برچسب «بدون‌نام» زده شده است. همچنین بسیاری از ذی‌نفعان آمریکایی نیز در فهرست وجود ندارند. یقیناً زمانی که شما نتوانید به طور واقعی تحقیق کنید، اعتماد کردن کار بسیار سختی است. با وجود همه این مباحث، مطمئناً، یک راه برای پاسخ‌ دادن به تمام این پرسش‌ها وجود دارد: دونالد ترامپ پس از شروع به کار رسمی خود در سال آینده می‌تواند صورت مساله را به راحتی پاک کند، با از بین بردن بانک صادرات-واردات، تمامی این پرسش‌ها و نگرانی‌ها به سرعت محو خواهند شد.

پی‌نوشت‌‌:

1-اندیشکده کاتو در ۱۹۷۴ از سوی اد کرین، چارلز کوک و موری راتبارد تاسیس شد. نام این موسسه تا دو سال بنیاد چارلز کوک بود که در ۱۹۷۶ نام آن به موسسه کاتو تغییر پیدا کرد. بر اساس رتبه‌بندی سال ۲۰۱۴، اندیشکده کاتو در میان اندیشکده‌های آمریکایی در رتبه هشتم قرار دارد. ماموریت این موسسه حمایت از مفاهیمی چون بازار آزاد، آزادی شخصی، دولت‌های حداقلی، صلح و … است.

منبع:

Creators.com