واپسین نفس‌های پی‌ام‌دی

ماجرا از سال 2007 آغاز شد؛ یعنی همان زمان که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل گزارش‌هایی را مبنی بر انجام آزمایش‌های هسته‌ای آزمایشگاهی در پارچین به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کردند. پس از آن بود که آژانس بحثی با عنوان «ابعاد احتمالی نظامی» یا همان PMD را مطرح کرد و ایران هم همان موقع پاسخ داد. اما آژانس از پاسخ‌های ایران قانع نشد و موضوع ادامه پیدا کرد تا اینکه یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال 2011 در پیوست گزارش خود موارد اتهامی را آورد و بلافاصله نیز ایران اعتراض کرد این موارد، اتهاماتی است که دشمنان سرهم کرده‌اند و به‌هیچ عنوان صحت ندارد. اما آژانس اعلام کرد این موارد قابل بررسی است و باید بررسی شود که بخشی از آن مربوط به پارچین بود.

این در شرایطی است که بازرسان آژانس در سال 2005 دو مرتبه از پارچین که یک سایت نظامی و غیرهسته‌ای است، بازدید کرده اما هیچ نقطه انحرافی پیدا نکرده بودند، با وجود این همچنان درخواست بازدید از این سایت را داشتند که مورد موافقت ایران نبود و ماجرا ادامه داشت. درنهایت براساس توافقی که در تیرماه سال 94 بین ایران و آژانس امضا شد، دو طرف توافق کردند موضوعات مربوط به گذشته و حال که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آن پی‌ام‌دی می‌گوید، حل و فصل شود.

به دنبال این توافق، یوکیا آمانو، 11 آذرماه گزارش خود با عنوان «ارزیابی نهایی در خصوص مسائل باقی‌مانده گذشته و حال، پیرامون برنامه هسته‌ای ایران» را منتشر کرد و در اختیار شورای‌ حکام قرار داد تا این شورا در نشست 15 دسامبر سال جاری (24 آذرماه) در مقر آژانس در وین آن را بررسی و تصمیم نهایی‌اش را اتخاد کند.

اگرچه در گزارش اخیر آژانس مجدداً شاهد آن هستیم که ادعاهایی نسبت به فعالیت‌های اتمی ایران در گذشته مطرح شده و برخی از اتهامات پیشین به‌طور کامل رد نشده‌اند اما در بسیاری از موارد، مدیرکل آژانس بیان می‌کند قرائن و شواهدی در تایید موارد اتهامی یافت نشده است. در برخی از موارد هم آژانس به صورت مبهم می‌گوید اتهامات سابق را مورد بررسی قرار داده اما اطلاعات جدیدی نسبت به آن مساله از سال ۲۰۱۱ به بعد کسب نکرده است. با این حال برخی نکات منفی این گزارش نیز قابل توجه است و با توجه به لابی‌گری‌ها و بعضاً تاثیرپذیری آژانس از برخی نهادهای قدرت انتظار می‌رفت که این گزارش کاملاً سفید نباشد. در برخی موارد مشاهده می‌شود مدیر‌کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از قضاوت نهایی در خصوص برخی بندها اجتناب کرده و به نوعی آنها را در ابهام گذاشته است.

در ادامه تحولات نیز 17 آذرماه کشورهای چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس و آمریکا پیش‌نویس قطعنامه‌ای را باهدف ارزیابی نهایی از موضوعات باقی‌مانده مربوط به برنامه هسته‌ای گذشته و حال ایران به شورای‌ حکام ارائه کردند و قرار است این پیش‌نویس در جلسه ویژه شورای‌ حکام که 24 آذر تشکیل می‌شود، بررسی و درباره آن رای‌‌گیری شود. رضا نجفی، نماینده دائم ایران در آژانس تاکید کرد با تصویب این قطعنامه ماموریت آژانس در مورد پی‌ام‌دی پایان خواهد یافت. او همچنین پیش‌بینی کرد این پیش‌نویس سه‌شنبه این هفته یعنی 24 آذر بدون تغییر تصویب شود.

اکنون آخرین روزهای انتظار برای‌ پایان دادن به گسترده‌ترین و پیچیده‌ترین پرونده فنی هسته‌ای یک دهه اخیر جهان با ارائه گزارش آمانو به شورای‌ حکام آغاز شده و تمام نگاه‌ها به سمت قطعنامه نهایی آژانس معطوف شده است که آیا درنهایت این پرونده را مختومه اعلام خواهد کرد یا خیر و اینکه اگر بحث پی‌ام‌دی پایان یابد از این پس، همکاری‌های ایران با آژانس چه سمت و سویی خواهد یافت.