مدیرعامل بورس کالا می‌گوید: خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا منع قانونی دارد
اطلاعات نادرست به وزیر صنعت داده‌اند
در تاریخچه بورس کالا بنده در جایی خوانده‌ام که دکتر جهانگیری گفته‌اند؛ «اگر قرار باشد بین نظام اداری و بورس یکی را انتخاب کنم قطعاً بورس را برای عرضه محصولات صنعتی انتخاب خواهم کرد». اکنون مگر می‌شود که این آقایان که در مقام بالاتری در دولت قرار گرفته‌اند، با عرضه پتروشیمی‌ها در بورس کالا موافق نباشند.
این روزها حرف و حدیث‌ها پیرامون پتروشیمی‌ها در بازار سرمایه افزایش یافته به‌طوری که تا چند روز پیش دعوا بر سر تعیین نرخ پتروشیمی‌ها بود که به نظر می‌رسد اعلام 13 سنتی نرخ خوراک برای این مجتمع‌های بزرگ اقتصادی کشور تهدید محسوب می‌شود اما حالا موضوع دیگری ذهن پتروشیمی‌ها را درگیر کرده است؛ ماندن یا نماندن در تالار نقره‌ای! اگرچه شواهد امر نشان می‌دهد برخی از مجتمع‌های پتروشیمی به همراه وزیر صنعت و اطرافیانش به دنبال راهی برای خروج از بورس کالا هستند. با این حال این کارشناس بازار سرمایه معتقد است غیربورسی شدن پتروشیمی‌ها ساختار اقتصاد شفاف را نابود می‌کند. اگرچه هنوز مشخص نیست آیا درب خروج پتروشیمی‌ها که حدود 40 درصد از حجم معاملات بورس کالا را تشکیل می‌دهند، باز خواهد شد؟ این موضوع بهانه‌ای شد تا با حامد سلطانی‌نژاد که تنها چندماهی است پا به تالار نقره‌ای گذاشته است، به گفت‌وگو بپردازیم. مدیرعامل بورس کالا هم از جمله مخالفان خروج پتروشیمی از بورس کالاست و تاکید دارد پتروشیمی‌ها در بورس ماندگار هستند و نباید به حواشی‌هایی که در این رابطه شکل گرفته توجه کرد چرا که بهانه‌جویی بیش نیست. در ادامه مشروح
این گفت‌وگو را می‌خوانید.
در چند روز اخیر که موضوع نامه وزیر صنعت به معاون اول رئیس‌جمهور برای اختیاری شدن عرضه پتروشیمی‌ها در بورس کالا مطرح شده است، مخالفت خود را برای خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا رسماً اعلام کرده‌اید و گفته‌اید در این شرایط اصرار وزارت صنعت برای خروج پتروشیمی‌ها از بورس را درک نمی‌کنید و... با وجود این شاهدیم که همچنان وزیر صنعت و اطرافیانش اصرار بر خروج پتروشیمی‌ها از این بورس دارند. بورس کالا در این زمینه تا چه اندازه می‌تواند مقاومت کند؟
موضوع خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا تازگی ندارد. البته تنها به پتروشیمی‌ها هم بسنده نمی‌شود. تا آنجا که بنده در خاطرم هست از زمانی که بورس کالا با عنوان بورس فلزات در سال 1382 تاسیس شد با مخالفت‌هایی بر سر عرضه هر کالایی مواجه شده است. در آن مقطع وقتی قرار شد، کالاهایی در این بورس عرضه شود، مقاومت‌های بسیاری شکل گرفت. برخی صاحبان صنایع تمایل ندارند در چارچوب شفاف و منظمی حرکت کنند. طبیعی است در برابر ساختار شفاف و ضابطه‌مند بورس مقاومت نشان دهند. با این حال در بازار فلزات پس از مدتی مشخص شد که عرضه این محصولات در بورس کالا به نفع فعالان اقتصادی در این
عرصه است. اما در مورد پتروشیمی‌ها در چند سال اخیر با چالش‌هایی مواجه شده‌ایم و جالب است که متولیان صنعت کشور از مخالفان عرضه محصولات صنایع پتروشیمی حمایت می‌کنند. در حالی که برای ما در بورس کالا یا به‌طور کلی بگوییم مجموعه بازار سرمایه قابل درک نیست. وقتی در بازاری شفافیت و نظم حرف اول را می‌زند، چرا باید تن به خواسته عده خاصی از افراد داد. در بورس کالا وقتی فروشنده تاخیر دارد قوانینی وجود دارد که جریمه تاخیر در نظر می‌گیرد. اما ممکن است در خارج از بورس اگر هم تاخیر وجود داشته باشد، خریدار بنا به دلایل و مصلحت‌هایی که دارد چندان راغب به جریمه کردن فروشنده نباشد. در بورس کالا با فروشنده و خریدار تعارف نداریم هر طرفی تخلفی انجام دهد با آن برخورد می‌شود. به عبارت دیگر در بازار سرمایه منافع عمومی جامعه مورد نظر است. لذا ما در بورس کالا به هیچ عنوان در مقابل خواسته‌های شخصی افراد یا گروه خاصی کوتاه نخواهیم آمد.
علت اصرارهای وزیر صنعت مبنی بر خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا چیست؟
قبل از گفت‌وگو با تجارت فردا با دیگر دوستان رسانه‌ای صحبت داشته‌ام و تاکید کرده‌ام در این شرایط اصرار وزیر صنعت و دیگر مدیران وزارت صنعت، معدن و تجارت را برای خروج پتروشیمی‌ها از بورس درک نمی‌کنیم. جالب است که آقای نعمت‌زاده برای دکتر جهانگیری نامه نوشته‌اند که عرضه پتروشیمی‌ها در بورس کالا اختیاری شود. و اما آقای دکتر جهانگیری که امروز معاون اول رئیس‌جمهور و آقای شریعتمداری که اکنون معاون اجرایی رئیس‌جمهور هستند، خودشان سنگ بنای تشکیل بورس کالا را در زمانی که وزیر صنعت و وزیر بازرگانی بودند گذاشتند و یکی در مقام فروشنده قرار گرفت و دیگری در مقام خریدار و به ترتیب بورس فلزات در آن مقطع راه‌اندازی شد. حتی در تاریخچه بورس کالا بنده در جایی خوانده‌ام که دکتر جهانگیری گفته‌اند؛ «اگر قرار باشد بین نظام اداری و بورس یکی را انتخاب کنم قطعاً بورس را برای عرضه محصولات صنعتی انتخاب خواهم کرد». اکنون مگر می‌شود که این آقایان که در مقام بالاتری در دولت قرار گرفته‌اند، با عرضه پتروشیمی‌ها در بورس کالا موافق نباشند. این نکته را هم
تاکید کنم ما بارها در جلساتی که با مسوولان وزارت صنعت به ویژه آقای مهندس نعمت‌زاده و آقای خسروتاج داشته‌ایم درباره ویژگی‌های بورس کالا در تامین مالی در قالب قراردادهای سلف و سلف موازی و استفاده از ابزارهای مشتقه در پوشش ریسک، صحبت کرده‌ایم و به تمام دغدغه‌هایی که این عزیزان داشته‌اند پاسخ داده‌ایم اما جالب است که این همه بر خروج پتروشیمی‌ها از بازار سرمایه اصرار دارند.
آیا پیگیری کرده‌اید که آقای جهانگیری نسبت به نامه آقای نعمت‌زاده، اظهار‌نظری کرده‌اند؟
خیر! بنده اطلاعی ندارم که ایشان در این باره واکنشی نشان داده باشند. اما تمامی ارکان بازار سرمایه نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و مخالف خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا هستند. آنچه مشخص است در تمام قوانین بالادستی از جمله قانون برنامه چهارم، پنجم و مصوبات مجلس شورای اسلامی بر لزوم عرضه محصولات از طریق بورس کالا تاکید شده است. بنده حتی اخیراً با مطرح شدن موج خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا گفتم در قوانین سیاستگذاری کشور به نام بورس کالا بیشتر از سایر ارکان بازار سرمایه اشاره شده است. این نکته بسیار مهم است و نشان‌دهنده اهمیت جایگاه بورس کالا در نظام اقتصادی کشور است. از طرف دیگر توجه داشته باشید در اقتصادمان یکسری از صنایع مزایای نسبی دارند و باید از طریق سازوکاری نظارت ویژه بر این صنایع داشت تا ثروت ملی کشور در راستای منافع عموم جامعه توزیع شود. تنها مکانی که می‌توان این نظارت را به خوبی برقرار کرد در بستر بورس است چرا که خارج از این چارچوب، رانت شکل می‌گیرد و دیگر همگان نمی‌توانند به اطلاعات این صنایع
با مزیت نسبی دسترسی داشته باشند. توجه داشته باشیم در دنیا دیگر سیستم‌های کنترلی در نظارت‌ها منسوخ شده‌اند و تمام معاملات تجاری از طریق بازارهای شفاف و نظارت‌پذیر انجام می‌گیرد. آن وقت جالب است که برخی مسوولان به سیستم‌های کنترلی خارج از بورس اعتقاد دارند و فکر می‌کنند اگر وزارت صنعت خودش در این زمینه ورود کند و قیمت‌گذاری، عرضه و توزیع را انجام دهد این به نفع عموم جامعه است در حالی که با این کار تنها بوروکراسی در فعالیت‌ها را افزایش می‌دهیم و بر هزینه‌های دولت افزوده می‌شود. در صورتی که وزارت مذکور باید به سمت کاهش تصدی‌گری و تقویت سیستم‌های نظارتی خود از طریق بازار شفافی چون بورس حرکت کند.
یکی از مسائلی که وزارت صنعت بر خروج پتروشیمی‌ها در بورس کالا تاکید دارد، ورود دلالان در بورس کالاست...
ما در بورس کالا از ابتدا تاکنون سعی کرده‌ایم به تمام ملاحظاتی که سیاستگذاران اقتصادی کشور به ویژه وزارت صنعت دارد، پاسخ دهیم. در مقطعی وزارت صنعت از ما خواست که اهلیت خریدار و فروشنده مشخص باشد که بورس کالا این امکان را فراهم کرد. بعداً گفتند که باید سهمیه‌بندی در عرضه محصولات داشته باشیم یا قیمت‌گذاری بر مبنای قیمت پایه باشد. برای اینکه دغدغه‌های سیاستگذار را پاسخ دهیم تمام این ملاحظات را پذیرفتیم. متاسفانه اکنون رعایت این ملاحظات به نقطه ضعفی برای ما در بورس کالا تبدیل شده است. جالب است که آقایان می‌گویند چرا دلالان در بورس کالا رسوخ کرده‌اند؟ در حالی که ما در بورس کالا بین کسانی که در سایت «بهین‌یاب» که وزارت صنعت به آنها مجوز داده است رقابت را برقرار کرده‌ایم. اگر دلالی هم وجود دارد باید ریشه مساله را در جایی دیگری جست‌وجو کرد. یا سیاستگذار در مورد قیمت‌گذاری ایراد گرفته است. در حالی که ما در بورس کالا قیمت‌ها را بر اساس قیمت پایه‌ای که سیاستگذار صنعت تعیین کرده اعلام می‌کنیم. در حالی که
بورس باید آزاد باشد و ایجاد این‌گونه محدودیت‌ها باعث ضعیف شدن این بازار می‌شود و در نتیجه وقتی مشکلی رخ می‌دهد همه تقصیرها را بر گردن بورس کالا می‌اندازند. ما حتی تلاش کردیم سیاستگذار قانع شود تا در راستای رونق معاملات پتروشیمی، سقف خرید بهین‌یاب افزایش یابد. وقتی این محدودیت را برداشتیم هم با بهبود معاملات مواجه شدیم و هم بازار به سمت رقابتی شدن بیشتر از قبل حرکت کرد. با این حال همچنان بهانه‌جویی‌ها ادامه دارد و این اصرار وجود دارد که حتماً پتروشیمی‌ها از بورس کالا خارج شود.
چه تعداد از مجتمع‌های پتروشیمی با خروج از بورس کالا موافق هستند؟
شاید برخی از مجتمع‌های پتروشیمی با خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا موافق باشند. به‌طوری که از سال گذشته با توجه به مصوبه‌ای که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به مجتمع‌های پتروشیمی داده شد، این شرکت‌ها پس از دو بار عرضه در بورس می‌توانند کالای خود را در خارج از بورس به فروش برسانند و این امر بهانه‌ای شد تا برخی از شرکت‌ها به‌گونه‌ای محصولات را عرضه کنند که فروش نرود و در نهایت باعث کاهش عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا شد. متاسفانه ما در حال حاضر آمار صحیحی از فروش محصولات پتروشیمی خارج از بورس کالا نداریم و همین امر به اقتصاد کشور لطمه وارد می‌کند و باعث غیرشفاف شدن اقتصاد می‌شود. در حالی که دولت آقای روحانی بر شفافیت اطلاعات و دسترسی همگانی به اطلاعات تاکید دارد. چرا باید برخی از مسوولان دولتی از خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا حمایت کنند که نتیجه‌ای جز از بین رفتن شفافیت و نظم در اقتصاد کشور و بازگشت رانت در این عرصه ندارد؟
وزیر صنعت نرسیدن محصول عرضه‌شده در بورس به دست صنعتگران خرد را یکی از دلایل خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا عنوان کرده‌اند. به هر حال این مساله یکی از ایراداتی است که بر بورس کالا وارد است.
اتفاقاً در سال 1392 مدیران قبلی بورس کالا نامه‌ای به آقای مهندس نعمت‌زاده نوشته‌اند که بر این اساس سامانه‌ای طراحی شده است تا امکان عرضه خرد در این بورس فراهم شود. در حال حاضر در بورس کالا معاملات 10 تن هم انجام شده است.
اما تا آنجا که ما خبر داریم پتروشیمی‌ها عرضه‌های کمتر از 10 تن را قبول نکردند؟
وظیفه بورس فراهم کردن ساز و کار و شرایط انجام معاملات اعم از خرد و کلان است که این کار صورت گرفته است. البته در این زمینه برخی پتروشیمی‌ها همراهی کرده‌اند و عرضه 10 تنی داشته‌ایم.
البته آقای نعمت‌زاده گفته‌اند اگر لازم باشد که محصولات پتروشیمی به دست صنعتگران خرد برسد حتماً از طریق وانت به وانت هم شده این کار را انجام می‌دهند...
مگر می‌شود در شهرهای کوچکی چون عسلویه و ماهشهر کلی وانت به راه انداخت و مردم صف بکشند تا عرضه‌های خرد انجام شود. این کار به هیچ عنوان استاندارد و صحیح نیست. هر کاری استاندارد خاص خود را دارد و وقتی ما سازوکار بورس را داریم چرا باید روش‌های غیر‌استاندارد را به کار بگیریم! اتفاقاً ما در این زمینه پیشنهاد داده‌ایم که از گواهی سپرده کالایی استفاده کنند. بدین ترتیب که انبارهایی در نزدیکی بازارهای مصرف از سوی بورس کالا پذیرش شوند و محصولات پتروشیمی برای مصرف‌کنندگان خرد در این انبارها نگهداری شود و به پشتوانه آن، اوراق گواهی سپرده کالایی منتشر شود و این اوراق گواهی سپرده قابلیت معامله در بورس کالا را داشته باشد. اتفاقاً این موضوع به نفع پتروشیمی‌هاست. اما مشخص نیست چرا دوستان وزارت صنعت اینقدر راغب هستند که عرضه پتروشیمی‌ها را در بورس کالا اختیاری کنند. در حالی که اگر بخشی از پتروشیمی‌ها از بورس کالا خارج شوند دیگر نمی‌توان قیمت‌گذاری صحیحی
انجام داد و کشف قیمت به درستی انجام نمی‌شود. بنابراین ما مخالف اختیاری شدن عرضه محصولات پتروشیمی خارج از بورس کالا هستیم. چرا که این امر منافع عموم جامعه را به خطر می‌اندازد و به نفع یک عده خاص است. از طرف دیگر دوستان وزارت صنعت باید به این نکته توجه کنند که بورس کالا مزایایی دارد که می‌توانند برنامه‌ریزی بلندمدت برای این صنعت انجام دهند و حتی از همین حالا پیش‌بینی کنند که در آینده چه سودی نصیب سرمایه‌گذاران این صنعت خواهد شد. به‌طور مثال ابزار سلف موازی به راحتی این امکان را می‌دهد تا تولید‌کننده علاوه بر فروش محصول خود، تامین مالی هم در جهت توسعه فعالیت‌هایش را انجام دهد. این انعطاف را شما در کدام بازار پیدا خواهید کرد جز بورس. به جای آنکه مسوولان دغدغه ورود دلالان به بازار را داشته باشند بهتر است ابزارهای نظارتی خود را تقویت کنند و از سرمایه دلالان در جهت رونق بازار استفاده کنند. چرا ما تنها به فکر برخورد قهری و حذف هستیم، بهتر است با افزایش شناخت خود از مزایای بازار سرمایه این تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم. تصور می‌کنم کسانی که در وزارت صنعت به دنبال خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا هستند به خوبی با مزایا
و فرصت‌هایی که بورس کالا در جهت رشد و توسعه صنایعی رقابتی چون پتروشیمی فراهم می‌کند، آشنایی ندارند یا اینکه این ضعف در بازار سرمایه بوده است که موفق نشدیم تاکنون به خوبی این مسائل را برای مسوولان امر توضیح دهیم.
یعنی شما معتقدید اطلاعات صحیحی از بورس کالا به مسوولان وزارت صنعت داده نشده است که اکنون این تصور وجود دارد که بورس کالا مانع توسعه پتروشیمی‌ها شده است؟
به‌طور یقین دوستان وزارت صنعت و آقای مهندس نعمت‌زاده نفعی در این زمینه ندارند که پتروشیمی‌ها چه در بورس عرضه شوند چه خارج از این بازار. به نظر می‌رسد عده‌ای اطلاعات نادرستی در اختیار آنها قرار داده‌اند که باعث ایجاد این همه بدبینی به بورس کالا شده است. به هر حال تعدادی که موافق خروج پتروشیمی‌ها از بورس کالا هستند در بخش عرضه فعال هستند و تمایل دارند که در بازاری محصولات‌شان را عرضه کنند که از انعطاف بیشتری در جهت منافع‌شان برخوردار باشد. اما مگر می‌شود ما در بورس کالا منافع عمومی را قربانی منافع شخصی کنیم. امیدواریم در جلساتی که با دوستان وزارت صنعت داریم به‌گونه‌ای این مسائل حل و فصل شود و این آگاهی به وجود آید، بورس بستری در جهت رشد و توسعه صنایع است و باید مورد حمایت مسوولان امر قرار گیرد.
چند درصد از معاملات بورس کالا برای معاملات پتروشیمی است؟
حدود 40 درصد معاملات بورس کالا را معاملات پتروشیمی‌ها تشکیل می‌دهند.
از سال گذشته با توجه به مصوبه‌ای که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به مجتمع‌های پتروشیمی داده شد، این شرکت‌ها پس از دو بار عرضه در بورس می‌توانند کالای خود را در خارج از بورس به فروش برسانند. چه تعداد از آنها محصولات خود را خارج از بورس کالا عرضه کرده‌اند؟
آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد. اما بر اساس آمارهای بورس کالا از زمانی که این مصوبه گذاشته شده است حدود 30 تا 34 درصد از معاملات پتروشیمی‌ها در بورس کالا کاهش یافته است.
با توجه به اصرار مسوولان وزارت صنعت برای اختیاری شدن عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا، شایعه شده که موافقت‌هایی پنهانی برای خروج بخش محدودی از آنها صورت گرفته است. آیا این موضوع صحت دارد؟
خیر! تاکید کردم تمام ارکان بازار سرمایه و مدیران سازمان بورس با این موضوع مخالف هستند و تصور نمی‌کنم که این اتفاق رخ دهد و پتروشیمی‌ها از بورس کالا خارج شوند. از طرف دیگر منع قانونی هم در این زمینه وجود دارد. حتی در قانون خروج از رکود اقتصادی بر عرضه محصولات در بورس کالا تاکید شده است و اخیراً هم در قانون تعیین نرخ خوراک پتروشیمی در ماده 8 هم بر این موضوع تاکید شده است که قیمت‌گذاری کالای پتروشیمی باید در بورس انجام شود. وقتی تمام این قوانین در جهت عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا وجود دارد چگونه می‌توان درخواست کرد که این محصولات از بورس کالا خارج شوند؟ مگر اینکه تمامی این قوانین لغو شوند. این کار هم بعید به نظر می‌رسد و غیر‌منطقی است.
در رینگ محصولات فولادی به آرامی حجم تقاضا در حال کاهش است، ممکن است به سرنوشت فعلی محصولات پتروشیمی دچار شود؟
خیر! در بخش فولاد اگر شاهد کاهش معاملات هستیم به علت رکود جهانی بازار فلزات است که ارزان شدن مواد اولیه در جهان به علت کاهش شدید قیمت نفت و مازاد عرضه باعث شده اثرات بازار جهانی در بازار داخلی نیز نمایان شود. به هر حال از حجم معاملات فولاد در ماه‌های اخیر کاسته شده که ناشی از افت قیمت در این بازار با توجه به رکود بازار جهانی است. هیچ نشانه‌ای برای خروج فولادی‌ها از بورس کالا وجود ندارد و اتفاقاً فولادی‌ها در عرصه بورس با شرایط بهتری به نسبت خارج بازار در حال داد و ستد هستند. البته رکود شدید جهانی باعث شده است، برخی شرکت‌های کوچک فولادی از این بازار به علت توقف تولیدشان در پی افت بی‌سابقه قیمت‌ها خارج شوند چرا که مازاد عرضه باعث شده که شرایط فروش محصولات این شرکت‌ها بسیار سخت شود.
دیدگاه تان را بنویسید