در جست‌وجوی رشد

چند روز قبل بانک مرکزی، «گزارش تحولات اقتصادی ایران در بخش واقعی سال 1392» را منتشر کرد. بر اساس گزارش مذکور رشد اقتصادی سال 1392 معادل منفی 9/1 درصد بوده است که در مقایسه با رشد اقتصادی منفی 8/6‌درصدی سال 1391، از کاهش عمق رکود در کشور حکایت می‌کند. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که طی سال جاری، رشد اقتصادی مثبت خواهد شد و کشور از رکود خارج می‌شود.

تحریم نفتی و آغاز رکود

در سال 1391، گروه نفت با انقباض منفی 4/37درصدی، شاهد بیشترین رشد منفی بود. در سال مذکور، میزان رشد گروه کشاورزی 7/3 درصد، گروه صنایع و معادن منفی 4/6 درصد و گروه خدمات 1/1 درصد گزارش شده است. کاهش بیش از یک‌سومی ارزش افزوده گروه نفت، در نتیجه تحریم‌های نفتی و بانکی ارزیابی می‌شود که نخستین بار در تابستان سال 1391 آغاز شد و طی آن آمریکا و اتحادیه اروپا به صورت همزمان، خرید نفت ایران را تحریم کردند. اثر تحریم‌های مذکور بر رکود سال 1391 به حدی بود که سهم گروه نفت در رشد منفی 8/6‌درصدی تولید ناخالص داخلی معادل منفی 6 درصد اعلام شده است.

کاهش عمق رکود

در بهار 1392، رشد اقتصادی کشور نسبت به دوره مشابه سال قبل منفی 1/4 درصد بود. این رقم در تابستان به منفی 9/0 رسید و در پاییز و زمستان به ترتیب ارقام منفی 8/1و منفی 1/1درصد را ثبت کرد. تاثیر اصلی را در این کاهش شدت انقباض، گروه‌های نفت و صنایع و معادن داشته‌اند. رشد اقتصادی گروه نفت طی سه فصل نخست سال 1392 منفی بود: منفی 9/21 درصد در بهار، منفی 9/2 درصد در تابستان و منفی 7/11 درصد در پاییز. اما در فصل زمستان، رشد اقتصادی منفی از گروه نفت رخت بربست و جای خود را به رشد 6/3‌درصدی در زمستان داد. مشابه همین وضعیت در گروه صنایع و معادن نیز حاکم بود؛ جایی که رشد اقتصادی منفی 7‌درصدی بهار و منفی 7/5‌درصدی تابستان، ابتدا در پاییز به منفی 5/0 درصد رسید و در نهایت در فصل زمستان شاهد رشد اقتصادی 8/0‌درصدی بودیم. هر دو گروه مذکور، طی سال 1392 شاهد رشد اقتصادی منفی بودند: گروه نفت منفی 9/8 درصد و گروه صنایع و معادن منفی 9/2 درصد. رشد اقتصادی گروه کشاورزی 7/4 درصد و گروه خدمات منفی 5/1 درصد بوده است. با نگاهی به سهم گروه‌های مختلف از رشد اقتصادی منفی 9/1‌درصدی شاهدی دیگر از تاثیر قابل‌توجه بخش نفت بر رکود سال گذشته به دست می‌آید. رشد اقتصادی گروه نفت منفی یک‌درصد بوده است که بیشترین رشد اقتصادی منفی بین کل گروه‌های اقتصاد به شمار می‌رود. سهم گروه کشاورزی از رشد اقتصادی منفی سال گذشته منفی 3 /0 درصد، گروه صنایع و معادن منفی 8/0 درصد و گروه خدمات منفی 9/0 درصد بود.

تولید 934 هزار میلیارد‌تومانی

تولید ناخالص داخلی سال 1392 کل کشور (به قیمت‌های جاری) معادل 934307 میلیارد تومان (با نفت) و 775343 میلیارد تومان (بدون نفت) اعلام شده است. تولید ناخالص داخلی سال 1392 به قیمت‌های ثابت سال 1383، معادل 197285 میلیارد تومان است. بانک مرکزی در گزارش خود، ارزش افزوده بخش نفت (به قیمت‌های ثابت سال 1383) را 19874 میلیارد تومان اعلام کرده است و عواملی همچون «کاهش تولید و صادرات نفت خام، صادرات میعانات گازی و گاز طبیعی» را از جمله عوامل موثر بر کاهش 9/8‌درصدی ارزش افزوده بخش نفت دانسته است. تاثیر قابل توجه گروه نفت بر کاهش رشد اقتصادی در حالی است که سهم این گروه از تولید ناخالص داخلی سال 1392 کل کشور 17 درصد بوده و از این نظر بعد از گروه‌های خدمات با 8/52 درصد و صنایع و معادن با 2/23 درصد قرار می‌گیرد. در میان زیرگروه‌های چهارگانه صنایع و معادن، «صنعت» با رشد اقتصادی منفی 9/3درصدی و «ساختمان» با رشد اقتصادی منفی 1/3درصدی بیشترین تاثیر منفی را داشته است. ارزش افزوده گروه صنایع و معادن در سال 1392 (به قیمت ثابت) معادل 51013 میلیارد تومان اعلام شده است. در میان زیرگروه‌های شش‌گانه خدمات با ارزش افزوده 119568 میلیارد تومان به قیمت ثابت نیز بیشترین تاثیر منفی از آن گروه‌های «خدمات موسسات پولی و مالی» با رشد منفی 7/12 درصد و «بازرگانی، رستوران و هتلداری» با منفی 5 درصد بوده است.