سوار بر موج شایعه

یکی از ارزشمندترین دارایی‌ها در بازارهای مالی که همواره در معرض خطر سودجویان قرار می‌گیرد، اطلاعات است. مبنای اصلی تصمیم‌گیری هر فعال اقتصادی برآیندی از تمامی اطلاعاتی است که به او می‌رسد. در صورتی که اطلاعات واصله به آحاد اقتصادی غرض‌ورزانه، جهت‌دار و غیر‌موثق باشد و تنها اعتبار خود را از تواتر و شیوع خود بگیرد، شایعه شکل می‌گیرد. موج تخریبی شایعات اقتصادی در هفته‌های اخیر پیرامون بانک‌ها و موسسات اعتباری کم نبوده است. شایعاتی که ابتدا دامنگیر موسسه میزان شد. در این راستا شایعات پیرامون موسسه میزان باعث شد سپرده‌گذاران این موسسه در استان‌های خراسان جنوبی، خراسان شمالی و حتی مشهد با سوار شدن بر امواج مخرب شایعه به شعب این موسسه هجوم ببرند. ماجرا از آنجا آغاز شد که چندی پیش مسوولان موسسه میزان، تسهیلات 300 میلیارد‌تومانی را با درخواست شرکت پدیده شاندیز به ازای دریافت وثیقه‌ای به میزان سه برابر ارزش وام که شامل بهترین ساختمان‌های پدیده در مشهد بود به این شرکت پرداخت کردند. اما پس از پرداخت حدود 30 درصد از اصل و بهره وام توسط پدیده، در هفته‌های گذشته و در پی بروز مشکلات برای شرکت پدیده شاندیز، شایعاتی در خصوص عدم توانایی این شرکت در ایفای تعهدات خود به موسسه میزان منتشر شد و همین امر موجب هجوم مشتریان به شعب این بانک برای دریافت سپرده‌های خود بود. در ادامه ترویج شایعات بانکی، چندی پیش شایعه خروج مدیران ارشد بانک اقتصاد نوین در شبکه‌های اجتماعی و تلفن همراه نیز پیچید. این پیام که به سرعت در بین نرم‌افزارهای تلفن‌های هوشمند دست به دست می‌شد، خبر از گریختن مدیرعامل و برخی از مسوولان این بانک به نقل از وزیر اطلاعات کشور می‌کرد و خواهان آن بود تا سپرده‌گذاران در اسرع وقت نسبت به جمع‌آوری وجوه خود از این بانک اقدام کنند. فرد اشاعه‌دهنده این خبر که شناسایی و بازداشت هم شد، در زمان‌سنجی انتشار این شایعه، خطا انجام داده بود. چرا که تنها چند ساعت قبل از انتشار این خبر، حسن معتمدی مدیرعامل بانک اقتصاد نوین جایزه بخش نوآوری جشنواره مرحوم نوربخش را در مراسم اختتامیه همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، آن هم به دست خود کسب کرده بود.
شاید این شایعات که بیشتر در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند بسیار ساده‌انگارانه دیده شوند. اما ممکن است در ادامه اثرات ناگواری به همراه داشته باشد. خصوصاً هنگامی که بانک خاصی را مورد هدف قرار دهد و در صورت عدم واکنش مناسب و به موقع سپرده‌های زیادی از بانک خارج شوند (bank run). خطر گسترده شدن پدیده شایعه در جامعه، یکی از نشانه‌های بیماری به شمار می‌رود. بیماری خطرناکی که با واکسن واقع‌بینی قابل کنترل است. ورود به عصر ارتباطات و تکنولوژی و همچنین فراگیر شدن رایانه و به تبع آن گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی گاهی تاثیرهای نامطلوبی بر بدنه جامعه باقی می‌گذارد. استفاده از فناوری روز در مسیر خبرپراکنی نادرست، یکی از نمره‌های منفی است که متاسفانه در کارنامه جامعه ما به چشم می‌خورد. این وظیفه تک‌تک افراد جامعه است که تا نسبت به اخبار و اطلاعات اطمینان کافی پیدا نکرده‌اند، از انتشار آن جلوگیری کنند. از طرفی مراجع رسمی نیز موظف‌اند در اسرع وقت با شفاف‌سازی از پرواز بال‌های شایعه و اوج‌گیری آن جلوگیری به عمل آورند. همچنین از آنجا که این شایعات ضربه مهلکی به نظام بانکی و به طور کلی به اقتصاد کشور وارد می‌کند باید برخورد جدی با منتشرکنندگان آن صورت بگیرد.