برگ برنده صندوق‌های قابل معامله چیست؟
جذابیت‌های پنهان ETF
تجربه صندوق‌های سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر تجربه‌ای موفق و مغتنم برای گام بعدی در این حوزه از بازار سرمایه، یعنی صندوق‌های قابل معامله است.
مهدی فریور/ مدیر عامل سبدگردان آسمان
تجربه صندوق‌های سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر تجربه‌ای موفق و مغتنم برای گام بعدی در این حوزه از بازار سرمایه، یعنی صندوق‌های قابل معامله است. ایجاد زیرساخت‌های اولیه نرم‌افزاری، معرفی این نهاد به مخاطبان مورد نظر و تجربه مدیریت سرمایه دارندگان واحدهای این صندوق‌ها، مواردی است که امروز به هنگام راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، بازار سرمایه را تا حد بالایی از موفقیت این صندوق‌ها مطمئن می‌سازد.
تفاوت ETF با صندوق‌های فعلی
با فرض آشنایی خواننده با ساختار صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعلی، در ابتدا به بیان تفاوت‌های صندوق‌های قابل معامله با اقسام فعلی صندوق‌ها می‌پردازیم. صندوق‌های قابل معامله در واقع همان صندوق‌های مشاع موجود در بازار هستند با این تفاوت که در این صندوق‌ها شعب، محدود به دفاتر مدیر صندوق نیست بلکه تمام شبکه کارگزاری و سامانه معاملات برخط به نفوذ و دسترسی این ابزار کمک شایانی کرده است. در عمل برای این صندوق‌ها مشابه شرکت‌های سرمایه‌گذاری پذیرفته‌شده در بازار سرمایه، نمادی ایجاد شده و سرمایه‌گذاران قادر به معامله واحدهای این صندوق‌ها در بازار خواهند بود. با این تفاوت که شرکت‌های سرمایه‌گذاری دارای یک سرمایه ثابت و مشخص هستند اما این صندوق‌ها اصطلاحاً سرمایه- باز (Open end) هستند، یعنی بنا بر شرایط بازار و عرضه و تقاضا می‌توان سرمایه آن را کاهش یا افزایش داد. علاوه بر این، این صندوق‌ها فاقد ضامن نقدشوندگی هستند که این مساله نشانگر یک گام صحیح در جهت بلوغ محیط سرمایه‌گذاری کشور است. چرا که علاوه بر عدم وجود چنین ضامنی در تجارب قبلی سایر کشورها، از نظر منطق
مالی نیز ارائه تضمین نقدشوندگی یا سایر تضامین با مهم‌ترین خصوصیت سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه یعنی «ریسک و بازده متناسب با آن» در تضاد است. البته جایگزین مناسب این ضامن، بازارگردانی است که همواره متعهد به تامین نقدشوندگی اوراق این صندوق‌ها خواهد بود. همچنین ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) در این صندوق‌ها به صورت لحظه‌ای- هر دو دقیقه یک بار- محاسبه میشود. در پایان این بخش به موضوع تفاوت این صندوق‌ها با شکل شناخته‌شده ETF در دنیا نیز اشاره‌ای کوتاه می‌کنیم که عموماً ETF ها در دنیا با استراتژی غیرفعال (passive) مدیریت می‌شوند و اغلب یک شاخص خاص را دنبال می‌کنند اما در مدل ایرانی آن، مدیر می‌تواند نظیر صندوق‌های مشاع با استراتژی‌های فعال (active) به تغییر ترکیب دارایی‌های صندوق بپردازد.
ضرورت‌ها و مزایا
تجربه سایر کشورهای پیشرو در امر سرمایه‌گذاری از جمله آمریکا نشان می‌دهد که اغلب سرمایه‌گذاران به دلایل مختلف از جمله فقدان وقت، تخصص یا سایر موارد، جزو مخاطبان بالفعل صندوق‌ها هستند اما در ایران به‌رغم اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران بازار سرمایه را می‌توان جزو مخاطبان بالقوه این صندوق‌ها طبقه‌بندی کرد، اما ضریب نفوذ صندوق‌ها در میان این افراد ارقام قابل توجهی نیست. دلایل متعددی می‌توان برای این امر ذکر کرد، از جمله عوامل فرهنگی، تجارب قبلی سرمایه‌گذاری افراد، عملکرد گذشته صندوق‌ها و سایر عوامل. اما یکی از مهم‌ترین موانع رشد این آمار، موانع ورود و خروج در صندوق‌ها بود که با ورود صندوق‌های قابل معامله تا حد زیادی این مشکل حل خواهد شد. نفوذ شبکه شعب کارگزاری در سطح کشور و توسعه سامانه معاملات برخط در این زمینه بسیار راهگشاست و ETFها را مستقیماً به یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری علاقه‌مندان تبدیل خواهد کرد. به جرات می‌توان از مدیریت این صندوق‌ها به عنوان مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده موفقیت یا ناکامی آنها نام برد. از آنجا که نهاد ناظر به بررسی عملکرد گذشته مدیران
صندوق‌ها پرداخته است، لذا می‌توان تا حد قابل قبولی به مدیریت این صندوق‌ها اطمینان کرده و آن را نقطه قوت فرض کرد. البته داوری قطعی در این باره پس از راه‌اندازی و مشاهده عملکرد واقعی این صندوق‌ها قابل انجام خواهد بود. نکته بعدی مساله محاسبه دو دقیقه‌ای ارزش خالص دارایی‌های این صندوق‌هاست. این مساله منجر به افزایش جذابیت این صندوق‌ها میشود چرا که در شکل قبلی صندوق‌ها، NAV یک بار در روز و طی روز بعد محاسبه و اعلام می‌شد. تعیین به لحظه این رقم به شفافیت و جذابیت بیشتر این صندوق‌ها منجر خواهد شد. اما در مقابل ریسک‌هایی نیز در پی خواهد داشت که ناشی از مشکلات محاسبه آنی این ارزش در طی ساعات معاملات بازار است. زیرساخت IT قوی و سیستم‌های کنترلی مناسب لازمه عدم توقف محاسبات و معاملات این صندوق‌هاست که در این حوزه پس از بررسی دقیق همه عوامل تاثیرگذار، ناگزیر به ورود به عرصه عمل و تجربه پیچیدگی‌های این محاسبات هستیم. این صندوق‌ها از نوع بزرگند، لذا تا حدی می‌توان از عمق بازار آنها اطمینان داشت. البته در صورتی از عمق این بازار می‌توان اطمینان یافت که در ابتدای معرفی این نهاد، تعدد صندوق‌ها عمق آنها را تحت تاثیر قرار
ندهد و پس از تجربه و آزمون چند صندوق اول، گام بعدی در توسعه کمی این صندوق‌ها برداشته شود. به هر حال حضور بازارگردان در این میان نقش تعیین‌کننده ای دارد چرا که عملکرد مناسب وی منجر به افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران و در نتیجه مشارکت بیشتر خواهد شد. در نهایت این مساله به نفع بازارگردان نیز خواهد بود چرا که تامین نقدشوندگی صندوق دیگر فقط بر دوش وی نخواهد بود بلکه بازار خود به معامله اوراق خواهد پرداخت. از دیدگاه یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای- حتی سرمایه گذار حقوقی- نیز این صندوق‌ها دارای جذابیت هستند، چرا که سرمایه‌گذاری در این صندوق، به تنوع‌بخشی مدیریت سرمایه‌گذاری منجر میشود. یک شخص حقوقی با ورود به این صندوق‌ها در واقع در حال برون‌سپاری واحد سرمایه‌گذاری خود است و در صورتی که تنها بخشی از منابع خود را صرف این صندوق‌ها کند، می‌تواند از آن به عنوان یک سیستم کنترلی برای ارزیابی عملکرد واحد سرمایه‌گذاری خود در درون شرکت استفاده کند. عدم وجود جریمه ابطال زودهنگام که در صندوق‌های معمول وجود دارد، یکی دیگر از جذابیت‌های این صندوق‌هاست. همچنین کارمزدهای معمول صدور و ابطال نیز در این صندوق‌ها اخذ نشده و فقط کارمزدهای
اندکی از بابت معاملات اوراق اخذ میشود. اوراق این صندوق‌ها حتی به صورت یک‌روزه نیز قابل معامله خواهد بود؛ لذا افراد برای حضور در این صندوق‌ها، با مانع خروج مواجه نیستند. به‌علاوه سرمایه‌گذاران با فروش واحد خود در این صندوق‌ها طی سه روز کاری وجه نقد حاصل از فروش اوراق خود را دریافت می‌دارند. آنچه که جذابیت پنهان این اوراق را برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای ایجاد می‌کند عدم الزام به معامله اوراق به قیمت NAV است. این بدان معنی است که انتظارات بازار از روند آتی قیمت‌ها، می‌تواند باعث انحراف قیمت معاملاتی از NAV شود. یک نکته مهم دیگر ممنوعیت معاملات گروهی موسوم به ددد است که شبهه سوءاستفاده احتمالی از معاملات گروهی را کاملاً از بین خواهد برد. علاوه بر این شبهه، حذف معاملات گروهی نوعی نظم را در استراتژی معاملاتی این صندوق‌ها حاکم خواهد کرد.
پیشنهادات
در ادامه پیشنهاداتی را که می‌توان برای افزایش جذابیت این صندوق‌ها طرح کرد به طور خلاصه بررسی می‌کنیم. در شرایطی که بازار سرمایه تجربه حدود یک صد صندوق سرمایه‌گذاری را در کارنامه خود دارد، یکی از مهم‌ترین روش‌های افزایش جذابیت این صندوق‌ها، غربال مدیران صندوق‌های ETF از میان مدیران با عملکرد قابل دفاع در صندوق‌های قبلی است. چرا که اندازه و میزان انعکاس عملکرد این صندوق‌ها در بازار سرمایه، به نوعی ویترین بازار سرمایه به حساب خواهد آمد؛ لذا این عرصه فضای آزمون و خطا نیست. در شرایط کنونی بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران تقریباً تنها با یک ملاک به انتخاب صندوق‌ها می‌پردازند و آن ملاک نیز بازده است. به نظر می‌رسد در صورت اقدام بازار سرمایه به طراحی، محاسبه و ارائه برخی معیارهای دیگر که بیانگر ریسک صندوق‌ها باشد، بتوان اطلاعات مفیدتری برای تصمیم‌گیری و انتخاب از میان صندوق‌ها به بازار ارائه کرد. در این راه، نقش شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری پررنگ خواهد بود. به‌جز شاخص‌های معمول ریسک پرتفوی‌ها، برخی روش‌های آماری نیز وجود دارد که به تفکیک مهارت مدیر از روندهای کلی بازار
می‌پردازد که این روش‌ها نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.
نتیجه‌گیری
باید به صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله زمان داد تا عملکرد خود را به بازار نشان دهند. دیده شدن صندوق‌ها در میان نمادهای بازار و مقایسه عملکرد این صندوق‌ها با عملکرد بازار و افراد می‌تواند در میان‌مدت و بلندمدت برگ برنده این صندوق‌ها باشد. به‌رغم آنکه ممکن است عملکرد صندوق‌ها در مقایسه با عملکرد و بازدهی کوتاه‌مدت و استثنایی برتری نسبی نداشته باشد، اما اگر مدیریت یک صندوق به صورت صحیح و حرفه‌ای انجام شود، در بازه‌های زمانی طولانی‌تر، برتری این صندوق‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری انفرادی افراد قطعی است. مزیت این صندوق‌ها در دوره‌هایی به وضوح قابل درک خواهد بود که بازار به دور از روندهای هیجانی - نظیر دوره‌های اخیر بازار- بازار تحلیل و بررسی بنیادی اقتصاد، صنایع و شرکت‌ها باشد. در این دوره است که سره از ناسره قابل تمیز خواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید