آیا ایران می‌تواند به تولید بیش از چهار میلیون بشکه نفت ادامه دهد؟
ابهام در توان تولید نفت
در آستانه اجلاس اوپک و تلاش برخی از کشورها برای کم کردن میزان تولید این سازمان و اثر‌گذاری روی قیمت، اخباری در مورد خواسته و توان ایران برای همکاری با دیگر کشورهای اوپکی منتشر شده است.
در آستانه اجلاس اوپک و تلاش برخی از کشورها برای کم کردن میزان تولید این سازمان و اثر‌گذاری روی قیمت، اخباری در مورد خواسته و توان ایران برای همکاری با دیگر کشورهای اوپکی منتشر شده است. برخی بر این باور هستند که ایران به دلیل تلاش برای به دست آوردن سهم پیشین خود در بازار نفت دنیا زیر بار کاهش تولید نفت نمی‌رود و به افزایش تولید ادامه می‌دهد. این دسته با تکیه بر این نکته که ایران تاکنون توانسته است ۸۰ درصد از بازارهای نفت پیش از تحریم خود را باز‌پس گیرد و با دیپلماسی گسترده برای بازگشت قدرتمند به بازار نفت دنیا تلاش می‌کند می‌گویند: ایران در جریان تحریم‌های اخیر سهم زیادی از بازار نفت را از دست داد و میزان صادراتش به کمتر از نصف سطح قبلی کاهش یافت. ولی هم‌اکنون توانسته است سهم زیادی از بازار را دوباره به دست آورد و میزان تولید خود را تا مرز چهار میلیون بشکه برساند. به همین دلیل حذف این بازارها برای اینکه بتواند قیمت را افزایش دهد در شرایط فعلی سیاست درستی نیست. وب‌سایت خبری و تحلیلی سیکینگ‌آلفا در این زمینه نوشت: ایران برای به دست آوردن بازارهای نفتی تلاش زیادی کرد و توانست ظرف یک سال اخیر بخشی از این
بازارها را دوباره به دست آورد. بنابراین اگر اقدام به کاهش تولید و کاهش عرضه نفت به منظور اثر‌گذاری روی قیمت نفت بکند، این بازارهای تازه به دست‌آمده برای تامین نیازهای خود به دنبال تولید‌کنندگان دیگر می‌روند که به ضرر ایران است.
اما این قضیه روی دیگری هم دارد. برخی بر این باورند که ایران توانایی بیشتری برای افزایش تولید ندارد و اگر نتواند قراردادهای نفتی با شرکت‌های خارجی را به نتیجه برساند و شرکت‌های بزرگ نفتی و سرمایه‌ها و تکنولوژی‌های آنها را وارد بازار داخلی کند، نخواهد توانست به تولید بالغ بر چهار میلیون بشکه ادامه دهد. وال‌استریت ژورنال در این مورد می‌نویسد: با وجود اینکه کشورهای عضو سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت تلاش می‌کنند تا در آستانه این اجلاس به اجماعی در مورد سطح تولید برسند ولی ایران تمایلی برای این همکاری نشان نمی‌دهد. از طرف دیگر توانایی ایران برای ادامه تولید در سطحی که قبل از تحریم‌های اقتصادی داشت مورد تردید قرار گرفته است زیرا این کشور دارای میادین فرسوده‌ای است و تولید از این حوزه‌ها نیازمند ورود سرمایه‌های جدید است. ایران در چندین ماه اخیر بارها خبر از تولید بیش از چهار میلیون بشکه نفت داد ولی در دو ماه گذشته اخبار رسیده از ایران حاکی از تولید 8 /3 میلیون بشکه در روز است. حال سوال اینجاست که آیا ایران توان افزایش تولید و رسیدن به اهداف پیشین خود را ندارد یا اینکه به چرخه کاهش تولید پیشنهادی از سوی اعضای اوپک
پیوسته است.
وال‌استریت ژورنال ادامه داد: تولید کنونی ایران بیش از میزانی است که در ژانویه گزارش شده بود ولی با هدف ایران در تولید و صادرات نفت فاصله زیادی دارد. مطالعات نشان می‌دهد ایران بدون استفاده از سرمایه‌های خارجی دیگر توان تولید بالغ بر چهار میلیون بشکه را ندارد و محدودیت‌ها و مشکلات ایجاد‌شده در مسیر بازگشت ایران به بازار مالی دنیا به خصوص اتصال کارآمد ایران به نظام مالی دنیا باعث شد تا شمار زیادی از شرکت‌های بزرگ تمایلی به همکاری با ایران نداشته باشند. البته موانع در حال برداشته شدن است و مقامات آمریکایی و اروپایی بارها اعلام کردند که همکاری با ایران برای هیچ یک از شرکت‌های صنعتی و تولیدی منعی ندارد ولی تا بازگشت ایران به اقتصاد دنیا و تبدیل این کشور به عنصری اثر‌گذار و عادی در بازار جهانی فاصله هست.
این نشریه در انتهای گزارش نوشت: میادین نفتی ایران قدیمی است و برای اینکه بتواند به تولید ادامه دهد نیاز به سرمایه‌گذاری جدید دارد. ضرورت مشارکت شرکت‌های نفتی بزرگ با ایران برای احیای قدرت تولیدی این کشور مساله‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و از زمان امضای توافق هسته‌ای هم صحبت در مورد این همکاری‌ها وجود داشت. حال به نظر می‌رسد برخی از این مذاکرات در حال به نتیجه رسیدن است که خبر خوبی برای اقتصاد ایران است. ایران به دلیل پیری چاه‌های نفت و عدم ورود سرمایه‌ها و تکنولوژی‌های خارجی دیگر توان افزایش صادرات ندارد. ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار ایران ضروری است و تنها در این صورت است که ایران می‌تواند بازگشت اثر‌گذار و پایدار به بازار نفت دنیا داشته باشد.
بهانه عربستان برای افزایش تولید
اما وال‌استریت ژورنال تنها نشریه‌ای نبود که بر توانایی ایران برای ادامه تولید بیش از چهار میلیون بشکه در روز شک کرد. بیزینس فایننشال‌پست که نشریه‌ای اقتصادی است و توزیع گسترده‌ای در آمریکای شمالی دارد هم با دیده تردید در مورد همکاری ایران در سیاست تازه اوپک در جهت کاهش تولید نگریسته است. البته قدیمی بودن چاه‌های نفتی و توانایی کم آن در افزایش تولید نفت هم مساله دیگری است که به آن توجه شده است.
بیزینس فایننشال پست در گزارش اخیر خود در مورد صنعت نفت ایران نوشت: در اواخر سال ۲۰۱۱ میلادی که تولید نفت ایران و صادرات آن به دلیل تحریم‌های غربی علیه این کشور کاهش یافت، عربستان سعودی با تصاحب بازارهای نفتی ایران بیشترین منفعت اقتصادی را به دست آورد. تولید نفت ایران از 7 /3 میلیون بشکه نفت در روز در سال ۲۰۱۰ به کمتر از 7 /2 میلیون بشکه در سال ۲۰۱۳ رسید. در مقابل عربستان تامین نیاز بازار بعد از کاهش تولید نفت ایران و حذف شدن نسبی نفت لیبی از بازار را بر عهده گرفت. این کشور تولید نفت خود را به بالاترین میزان تولید طی 10 سال اخیر رسانید تا بتواند نیاز بازار را پاسخ گوید و به تعبیر مقامات صنعت نفت عربستان، مانع از کاهش سهم اوپک در بازار جهانی شود. آمارها نشان می‌دهد عربستان سعودی در سال ۲۰۱۰ میلادی روزانه 8 /7 میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد در حالی که هم‌اکنون تولید نفت این کشور بالغ بر ۱۰ میلیون بشکه در روز است و حتی با وجود کاهش قیمت نفت در بازار جهانی باز هم تولید در همان سطح قرار دارد. برخی از آمارها نشان می‌دهد با وجود اینکه ۱۰ میلیون بشکه سقف توافقی تولید نفت عربستان در سازمان اوپک است ولی این کشور روزانه
بیش از ۱۲ میلیون بشکه نفت تولید کرده است و این رشد تولید منابع مالی زیادی را در اختیار این کشور قرار داد. این منابع مالی در سال‌هایی که قیمت نفت بالغ بر ۱۰۰ دلار آمریکا بود سهم زیادی از درآمد عربستان را تشکیل می‌داد و باعث افزایش سرمایه‌گذاری این کشور در پروژه‌های زیر‌ساختی شد.
عربستان سهم نفت ایران در بازار را تصاحب کرد
مایکل کوهن، تحلیلگر اقتصادی در موسسه مالی بارکلیز می‌گوید: سهمی که ایران قبل از تحریم‌ها در بازار نفت دنیا و در سازمان اوپک داشت، بعد از تحریم‌ها به عربستان رسید. عربستان بعد از مشاهده افت تولید ایران به سرعت بازارهای این کشور را تصاحب کرد و به همین دلیل است که هم‌اکنون یکی از مخالفان بازگشت ایران به اقتصاد دنیاست. در جریان مذاکرات هسته‌ای عربستان از تمامی ابزارهای خود برای مقابله با تصویب این توافق استفاده کرد و حتی بعد از نهایی شدن این توافق هم سنگ‌اندازی‌های زیادی در مسیر تصویب آن در کنگره و اجرایی شدن آن انجام داد. تمامی این تلاش‌ها برای باقی ماندن در بازار نفت دنیا به عنوان یکی از اثر‌گذارترین عناصر بود.
اما ایران هم بیکار ننشسته است و برای اینکه بتواند در بازار دنیا باقی بماند تلاش‌های گسترده و زیادی را آغاز کرده است. تلاش برای توسعه بازارهای صادراتی، افزایش تعاملات اقتصادی با دنیا، امضای توافقنامه‌های همکاری با کشورهای دیگر و دیپلماسی اقتصادی و سیاسی گسترده همه از جمله کارهایی است که ایران برای بهبود جایگاه خود در بازار اقتصادی و صنعتی دنیا انجام می‌دهد.
همین تلاش‌های پیگیر و گسترده باعث شد تا ایران تمایلی برای همکاری با دیگر کشورها در جهت کاهش تولید نداشته باشد. وزیر نفت ایران رسماً اعلام کرد تا ایران نتواند سهم چهار میلیون‌بشکه‌ای خود در بازار نفت به دست آورد با کاهش تولید در سازمان اوپک موافقت نمی‌کند. کشورهای نیجریه و ونزوئلا هم در این سیاست با ایران هم‌نظر هستند و بر این باورند که عربستان تنها کشوری است که باید تولید خود را کاهش دهد تا بازار نفت دنیا بتواند به تعادل برسد. از طرف دیگر عراق هم که به تازگی قراردادی با دو شرکت بزرگ چند‌ملیتی نفتی امضا کرده است و از سال ۲۰۱۷ میلادی می‌تواند تولید خود را ۳۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد یکی دیگر از مخالفان این طرح است. مایکل کوهن می‌گوید: با توجه به شمار بالای مخالفان این طرح به نظر می‌رسد یا طرح کاهش تولید تصویب نشود یا اینکه بعد از تصویب هیچ یک از اعضا آن را رعایت نکنند.
حوزه‌های فرسوده مشکل اصلی صنعت نفت ایران
اداره اطلاعات انرژی آمریکا حجم ذخایر تایید‌شده نفتی ایران را برابر با ۱۵۷ میلیارد بشکه اعلام کرد که ۱۰ درصد از کل ذخایر تایید‌شده نفتی در دنیاست. ایران روزانه حدود 8 /3 میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که نیمی از آن از میادین قدیمی نفتی تولید می‌شود. نرخ کاهش توان تولید حوزه‌های فرسوده در ایران بین ۹ تا ۱۱ درصد در سال است. بنابراین کشوری که روزانه چهار میلیون بشکه نفت تولید می‌کند باید برای جبران کاهش تولید نفت در چاه‌های فرسوده، روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت بیشتر تولید کند.
کوهن در این زمینه می‌گوید: بعد از برداشته شدن تحریم‌ها، ایران با تزریق گاز طبیعی به اعماق چاه‌ها و تلاش برای به حرکت در آوردن نفت‌های موجود در چاه‌های قدیمی و فرسوده توانست تولید نفت خود را به سرعت افزایش دهد ولی بیشتر کردن تولید تنها و تنها از طریق توسعه حوزه‌های نفتی تازه و حفر چاه‌های جدید میسر است. بنابراین برای ایران سخت است که بتواند تولید خود را به بیش از چهار میلیون بشکه برساند و حتی اگر چند ماهی بالغ بر این سطح تولید کند ولی باز هم نمی‌تواند تولید در این سطح را به‌طور مداوم داشته باشد.
کوهن ادامه می‌دهد: ایران اعلام کرد قصد رساندن میزان تولید به مرز 8 /4 میلیون بشکه در هر روز را دارد. برای تحقق این هدف باید ده‌ها میلیارد دلار سرمایه داخلی و خارجی در بخش توسعه بالا‌دستی، زیر‌ساخت‌های حوزه‌های نفتی و تجهیزات پایین دستی صرف شود. سهم زیادی از این سرمایه‌ها باید در حوزه‌های نفتی یادآوران، آزادگان و زاگرس جنوبی صرف شود. در مجموع ایران ۲۸ پروژه توسعه حوزه نفتی و ۲۱ پروژه توسعه حوزه‌های گاز طبیعی را در کشور معرفی کرده است که برای اجرایی شدن آنها نیازمند سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است.
حضور شرکت‌های نفتی خارجی در ایران
شرکت‌های نفتی بزرگ اروپایی از قبیل توتال، انی، رویال داچ شل و بریتیش پترولیوم بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای تمایل خود را برای ورود به بازار ایران اعلام کردند ولی منتظر شفاف شدن توافق‌های قراردادی و نهایی شدن جزییات قراردادهای نفتی ایران هستند. شرکت بریتیش پترولیوم سابقه بسیار زیادی برای همکاری با ایران دارد. این شرکت در سال ۱۹۵۴ میلادی ایجاد شد و به عنوان زیر‌شاخه‌ای از شرکت نفتی آنگلو-ایرانی بود و از همان سال‌ها هم در پروژه‌های نفتی ایران مشارکت زیادی داشت.
موسسه مطالعاتی وود مک‌کینزی در گزارش اخیر خود اعلام کرد ایران اولین قرارداد نفتی خود را با شرکت‌های بزرگ خارجی در نیمه دوم سال ۲۰۱۷ میلادی امضا خواهد کرد و اولین محموله نفتی حاصل از این توافق در سال ۲۰۲۰ میلادی روانه بازار خواهد شد. با امضای این قرارداد تولید نفت روزانه ایران تا سال ۲۰۲۵ میلادی بالغ بر ۵۰۰ هزار بشکه در روز رشد خواهد کرد. ایران طی سه سال گذشته روی جزییات و مفاد قراردادهای نفتی که تحت عنوان قراردادهای آی‌پی‌سی شناخته می‌شود کار کرده است و این جزییات تا انتهای سال ۲۰۱۶ میلادی نهایی می‌شود. این قراردادهای آی‌پی‌سی به شرکت‌های نفتی اجازه می‌دهد که بعد از سال‌ها تحریم و محدودیت تولید نفت و گاز طبیعی از طریق ایران به بازار این کشور باز گردند. ایران ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی برای توسعه صنعت نفت و احیای چاه‌های فرسوده نیاز دارد که این منابع مالی در سال‌های آتی تامین خواهد شد.
وود مک‌کینزی می‌نویسد: بعد از نهایی شدن قراردادهای نفتی از سوی ایران و انتشار جزییات بیشتر می‌توان در مورد میزان تمایل شرکت‌های غربی برای همکاری با ایران نظر قطعی‌تری دارد ولی به نظر می‌رسد در سال‌های آتی ما شاهد امضای چندین توافق نفتی بین ایران و شرکت‌های بزرگ غربی باشیم ولی بسیار بعید به نظر می‌رسد که جریان زیادی از سرمایه‌های خارجی و شمار زیادی از شرکت‌های خارجی وارد ایران شوند. البته اگر در این قراردادها که تا انتهای سال جاری تدوین می‌شود جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران برای حضور در بازار ایران وجود داشته باشد، هجوم شرکت‌های بزرگ نفتی و سرمایه‌گذاران خارجی به ایران بیشتر می‌شود.
ایران در نظر دارد تا سال ۲۰۲۱ میلادی تولید روزانه نفت خود را به مرز 8 /4 میلیون بشکه برساند و در صورت تحقق این هدف ایران خواهد توانست سهم زیادی از بازار از دست‌رفته خود را باز پس گیرد که موفقیت بزرگی برای اقتصاد ایران محسوب خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید