نوبت مسکن کم‌درآمدها

بخشی از خانوارهای کم‌درآمد، در صورت تصویب متن پیش‌نویس طرح «مسکن اجتماعی»، از سال آینده، یارانه اجاره‌بها دریافت می‌کنند. در این طرح، شش مسیر پیش‌بینی شده است. مسیرهای اول و دوم، پرداخت وام ساخت یا خرید مسکن به 20 هزار خانوار واجد شرایط در سال است که سقف آن در تهران، شهرهای بزرگ و کوچک به ترتیب معادل 50،‌ 40 و 30 میلیون تومان است. مسیر سوم که شاید سهل‌الوصول‌تر باشد، خرید مسکن مهر مازاد از دولت با وام هفت‌میلیونی است. در این مسیر، پنج هزار خانوار کم‌درآمد در هر سال می‌توانند واحدهای بدون متقاضی مسکن مهر را با 25 میلیون وام اولیه این واحدها و هفت میلیون تسهیلات اضافه، خریداری کنند که در این حالت، نیاز به آورده نقدی، به حداقل می‌رسد. چهارمین و پنجمین مسیر از کانال ساخت واحدهای مسکونی اجاره‌ای از سوی بخش خصوصی یا نهادهای حمایتی همچون بنیاد مسکن، طراحی شده است. در این قالب، سالانه 25 هزار واحد مسکونی به صورت آپارتمان اجاره‌ای با واگذاری زمین دولتی و پرداخت تسهیلات ساخت کم‌بهره، ساخته خواهد شد و سازنده‌ها مکلف خواهند شد به مدت 10 سال این واحدها را به خانوارهایی که از طرف نهادهای حمایتی معرفی می‌شوند، به شکل اجاره، واگذار کنند و در این مدت، اجازه فروش واحدها را نخواهند داشت.

آخرین مسیر اجرایی طرح «مسکن اجتماعی» نیز پرداخت یارانه اجاره‌بهاست. بر این اساس، سالانه 35 هزار خانوار کم‌درآمد عضو دو تا حداکثر چهار دهک اول جامعه،‌ مشمول دریافت یارانه اجاره‌بهای ماهانه یا تسهیلات ودیعه مسکن (پول رهن) خواهند شد. مبلغ یارانه اجاره ماهانه بین 250 تا حداکثر 500 هزار تومان پیش‌بینی شده است و مبلغ تسهیلات ودیعه نیز 5 /7 میلیون تومان در نظر گرفته شده است که به صورت بلاعوض، در اختیار گروه هدف قرار خواهد گرفت. در طرح، تاکید شده است یارانه اجاره‌بها، مستقیم به مالکان آپارتمان‌های اجاره‌ای (سازنده‌ها) پرداخت می‌شود. یارانه اجاره‌بها، شکل مرسوم عمده کشورها برای اجرای سیاست‌های متنوع مسکن اجتماعی است.

قرار است منابع اعتباری لازم برای این بخش از طرح «مسکن اجتماعی» از محل قانون هدفمندی یارانه‌ها تامین شود. سیاست مسکن اجاره‌ای در اواسط دهه 70 در کشور اجرایی شد و در کل اجرای این طرح که کمتر از 10 سال، دوام داشت، 120 هزار واحد مسکونی اجاره‌ای در شهرهای کشور احداث شد اما با تغییر دولت و برنامه مسوولان دولت بعدی برای اجرای طرح مسکن مهر، به خاطر ناتمام ماندن طرح قبلی، حدود 20 هزار واحد مسکن استیجاری به مسکن مهر تبدیل شد. با این حال، برخی نواقص مسکن استیجار از جمله خلأ نهاد اجاره‌داری به عنوان پیش‌نیاز اصلی، باعث شد در آن سال‌ها، غالب واحدهایی که قرار بود به‌صورت اجاره پنج‌ساله در اختیار کم‌درآمدها قرار بگیرد، به شکل اجاره به شرط تملیک به خانوارهای هدف، واگذار شود. در شکل اجاره به شرط تملیک، خانوارها با پرداخت 30 درصد قیمت واحدها، مابقی هزینه خرید را به مدت 12 سال به‌صورت اقساط ماهانه پرداخت می‌کردند. کارشناسان، مسکن ملکی را برای کم‌درآمدها، به دلیل خطر «فروش برای تامین سایر مخارج و در نتیجه، تداوم چالش فقر مسکن در این قشر»، نامناسب می‌دانند.‌