تاریخ انتشار:
از ابتدای سال تاکنون حتی یک‌روز هم هوا ناسالم نبوده‌است
بهار پاک در تهران
توزیع عمومی بنزین یورو۴ نخستین بار در خرداد سال گذشته کلید خورد. در آن زمان، روزانه حدود سه میلیون لیتر بنزین یورو۴ در تهران توزیع می‌شد و این در حالی بود که تولید روزانه سوخت مذکور، ۲۲ میلیون لیتر در روز بود. ۱۹ میلیون لیتر بنزین یورو۴ باقی مانده با بنزین معمولی یورو۲ مخلوط و در جایگاه‌های سوخت توزیع می‌شد.
حتی اگر عده‌ای بگویند اکتان‌افزای تولیدی پتروشیمی‌ها مقصر آلودگی هوا نیست، برخی معتقد باشند درصد بنزن موجود در بنزین معمولی خودروها استاندارد است و بعضی دیگر حتی اکتان‌افزای پتروشیمی را سبب بهسوزی و کاهش آلودگی هوا بدانند، هیچ‌کس منکر یک واقعیت بدیهی نمی‌شود: فروردین امسال، هوای تهران حتی برای یک روز هم ناسالم نبود. گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد در فروردین سال 1390، یعنی نخستین بهاری که اکتان‌افزای پتروشیمی‌ها به باک خودروهای ایرانی راه یافت، تهرانی‌ها 10 روز را در هوای ناسالم و یک روز دیگر را در هوای بسیار ناسالم تنفس کرده‌اند. این 11 روز هوای ناسالم، در سال 1391 به پنج و در سال 1392 به دو روز کاهش یافت، اما امسال حتی یک روز هم هوا ناسالم نبود. در زمان نوشتن این مطلب و در حالی که 22 روز از اردیبهشت می‌گذرد، کماکان وضعیت هوا در حالت سالم قرار دارد و خبری از روزهای آلوده نیست. اغلب کارشناسان و مسوولان این پدیده را به تصمیمی مرتبط می‌دانند که از اواخر بهمن سال گذشته کلید خورد: توزیع گسترده بنزین یورو4 در تهران.
بنزین پاک در تهران
توزیع عمومی بنزین یورو4 نخستین بار در خرداد سال گذشته کلید خورد. در آن زمان، روزانه حدود سه میلیون لیتر بنزین یورو4 در تهران توزیع می‌شد و این در حالی بود که تولید روزانه سوخت مذکور، 22 میلیون لیتر در روز بود. 19 میلیون لیتر بنزین یورو4 باقی مانده با بنزین معمولی یورو2 مخلوط و در جایگاه‌های سوخت توزیع می‌شد. از اواخر بهمن‌ماه، مرحله دوم توزیع بنزین یورو4 شروع شد و اغلب جایگاه‌های شهر تهران، بنزین به اصطلاح «پاک» توزیع کردند. در این مرحله که تاکنون نیز ادامه دارد، روزانه حدود 20 میلیون لیتر بنزین یورو4 در شهرهای تهران، کرج و اراک توزیع می‌شود. گام بعدی توزیع بنزین پاک، در شهرهای تبریز، اصفهان و مشهد خواهد بود. به گفته عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، با راه‌اندازی طرح بنزین‌سازی جدید پالایشگاه تبریز، این شهر چهارمین کلانشهر برخوردار از بنزین یورو4 خواهد بود.
تفاوت بنزین پاک و معمولی
به گفته سعید متصدی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، بر اساس آزمایش‌های صورت گرفته بر روی بنزین یورو4، «میزان بنزن اندازه‌گیری‌شده به طور کلی کمتر از یک درصد (استاندارد یورو4)» و «میزان آروماتیک نیز به طور متوسط 24/24 درصد» است که هر دو رقم کمتر از حد استاندارد است. این در حالی است که به گفته او، حتی در بنزین سوپر نیز بنزن شش تا هفت درصد و آروماتیک یک تا دو برابر حد استاندارد بوده است. کاظمی نیز کیفیت بنزین پاک را کاملاً مطابق یورو4 می‌داند و مشخصات آن را این‌گونه برمی‌شمرد: بنزن کمتر از یک درصد، گوگرد 30 هزارم درصد و اکتان 91 درصد بالای بنزن و دیگر آلاینده‌ها در بنزین معمولی که هنوز در اغلب نقاط کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، دو منبع اصلی دارد: استاندارد بنزین و اکتان‌افزای مورد استفاده. بر اساس استاندارد فعلی بنزین در کشور، حداکثر بنزن پنج درصد، آروماتیک 45 درصد و گوگرد هزار پی‌پی‌ام است. با مقایسه این رقم با استاندارد یورو4 که حداکثر بنزن را یک درصد، آروماتیک را 35 درصد و گوگرد را 50 پی‌پی‌ام در نظر گرفته است، می‌توان به تفاوت قابل‌توجه استاندارد بنزین ایران و یورو4 پی برد. از سوی
دیگر حداقل عدد اکتان در استاندارد یورو4، 95 است که در بنزین معمولی داخلی اغلب عدد اکتان کمتر از این مقدار است. اصلی‌ترین دلیل استاندارد پایین سوخت در کشور، تکنولوژی پالایشگاه‌هاست که به ویژه در پالایشگاه‌های قدیمی، امکان تولید بنزین باکیفیت وجود ندارد. در کنار این مساله، باید توجه داشت بنزین یورو4 باید در اتومبیل‌های با استاندارد مشابه مصرف شوند و در غیر این صورت، کارایی مورد نظر در آلایندگی را نخواهند داشت. خودروسازها بر اساس قانون، از ابتدای سال 1392 باید با استاندارد یورو4 خودرو تولید می‌کردند که این امر به دلیل عدم توزیع سوخت یورو4 صورت نگرفت. با توجه به عدم توزیع سراسری سوخت یورو4، تنها بخشی از خودروهای ساخت داخل یورو4 خواهند بود و کماکان بنزین بی‌کیفیت در کنار خودروهای با استاندارد یورو2، به آلودگی هوا دامن خواهند زد. علاوه بر استاندارد پایین سوخت، مساله اکتان‌افزاهای تولیدی پتروشیمی که از سال 1389 به صورت گسترده به بنزین معمولی اضافه می‌شدند، دلیل دیگر ذکر‌شده برای کاهش کیفیت بنزین و افزایش آلودگی است. اصلی‌ترین اکتان‌افزا، ریفورمیت تولیدی پتروشیمی‌هاست که به گفته مدیران این صنعت، استانداردهای لازم
را برای ترکیب با سوخت دارد و تاثیری بر افزایش آلودگی نداشته است. در نقطه مقابل برخی مسوولان و کارشناسان، درصد بالای بنزن و نامناسب بودن این محصول‌ها برای خودروهای معمولی را علت افزایش آلودگی می‌دانند و از بهبود وضعیت هوا بعد از تغییر بنزین به عنوان شاهدی بر این مدعا یاد می‌کنند. این در حالی است که گفته می‌شود اکتان‌افزای متداول (معروف به بنزین پتروشیمی) اصلاً در تهران توزیع نشده است و در مقابل نیز عنوان شده است اکتان‌افزا در پالایشگاه‌های کشور با بنزین مخلوط می‌شود و لذا با توجه به عدم ردگیری دقیق محموله هر پالایشگاه، احتمالاً تهران نیز از بنزین پتروشیمی بی‌نصیب نبوده است. در این میان یک نکته قابل‌توجه است: با فرض مصرف اکتان‌افزای موسوم به بنزین پتروشیمی در تهران، آنچه از اواخر بهمن در تهران توزیع می‌شود، نه «بنزین معمولی فاقد اکتان‌افزای پتروشیمی»، که «بنزین یورو4» است. به عبارت دیگر علاوه بر حذف اکتان‌افزای پتروشیمی، کیفیت بنزین توزیعی نیز به مراتب بهتر شده است. لذا تفکیک اثر این دو متغیر بر کیفیت بنزین و متعاقباً آلودگی هوا، به سادگی امکان‌پذیر نیست. نگاهی به اظهارات مقام‌های مسوول درباره تاثیر
اکتان‌افزای پتروشیمی بر آلودگی هوا نشان می‌دهد برای عموم مردم، تشخیص سهم این ماده در وضعیت هوای تهران تا چه میزان دشوار و پیچیده است. در یک‌سو بیژن زنگنه، وزیر نفت، معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و انبوه کارشناسان و مدیران محیط زیست قرار دارند که از آلایندگی بنزین پتروشیمی و کیفیت پایین بنزین مصرفی سخن می‌گویند. در مقابل، علیرضا ضیغمی، مدیرعامل سابق پالایش و پخش، عبدالحسین بیات، مدیرعامل سابق شرکت پتروشیمی و بسیاری مدیران قبلی و فعلی شرکت پتروشیمی معتقدند کیفیت اکتان‌افزای پتروشیمی پایین‌تر از استاندارد نیست، بعضاً درصد بنزن پایین‌تر از استاندارد دارد یا اصولاً بنزین همراه با این اکتان‌افزا در تهران توزیع نشده است.
معمای بنزین و آلودگی
هفته‌نامه «تجارت فردا» پیش از این در شماره‌های 56، 57، 73 و 78 به تفصیل مسائل مربوط به تولید و توزیع بنزین، سیاستگذاری قیمتی سوخت، اکتان‌افزای تولیدی پتروشیمی‌ها و تاثیر آن بر آلودگی هوا را مورد بررسی قرار داده است. ماحصل بررسی‌های صورت‌گرفته و اظهارات کارشناسان در این مدت نشان می‌دهد چند متغیر اصلی بر مساله بنزین و آلودگی موثر هستند:
1- قیمت‌گذاری بنزین و یارانه پرداختی به آن که موجب شده است بنزین کالایی نسبتاً ارزان و پرمصرف باشد.
2- عدم اتخاذ سیاست‌های جدی قانونی و قیمتی برای کنترل آلودگی هوا
3- استاندارد پایین سوخت تولیدی ناشی از تکنولوژی پالایشگاه‌ها
4- استاندارد پایین خودروهای ساخت داخل
5- اکتان‌افزای تولیدی پتروشیمی‌ها به منظور تامین بنزین در شرایط تحریم.
شاید همین تعدد متغیرهای موثر بر بنزین باعث شده است به‌زعم بسیاری کارشناسان، هنوز راهکار موفقی برای مسائل مربوط به آن اتخاذ نشود. ناگفته پیداست حساسیت مساله بنزین و تاثیرگذاری سریع آن بر زندگی عامه مردم، بر دشواری یافتن یک راه‌حل مناسب می‌افزاید.
دیدگاه تان را بنویسید