خوشه‌چینی هیات چینی

«شی جین‌پینگ» این روزها برای ایرانی‌ها تنها یک نام نیست. او کسی است که قرار است ظرف 10 سال آینده، مراودات تجاری کشورش با ایران را تا سقف 600 میلیارد دلار افزایش دهد. یعنی هر سال حداقل نیمی از آنچه در این روزهای خاکستری کاهش قیمت نفت، درآمد ارزی ایران است، تنها در مراوده دو‌جانبه ایران و چین جابه‌جا خواهد شد. مدت‌هاست که چین به پای رسمی تجارت خارجی ایران تبدیل شده است. گاهی شریک اول تجاری می‌شود و گاهی دیگر هم، جای خود را به رقبای دیگری می‌دهد. اما همچنان مشتریان پر و پاقرصی از تجار ایران دارد که شاید بیراه نیست اگر بگوییم، میخ فروش کالا به تجار ایرانی، مدت‌هاست که از سوی چینی‌ها در دیوار بازار جذاب ایران فرو رفته است و آنها هم محکم‌کاری لازم را برای پایدار ماندنش کرده‌اند. البته این مراودات سبقه‌ای به بلندای جاده ابریشم دارد. روزهای درخشانی که پای تجارت ایرانی را به راهگذری کشاند که از توان هوانگ در چین به ولایت کانسو می‌آمد و از آنجا داخل ترکستان شرقی امروزی می‌شد. از درون آسیای مرکزی می‌گذشت و از راه بیش‌بالیغ و آلمالیغ و اترار به سمرقند و بخارا می‌رسید. در امتداد این راه دراز و البته پرخاصیت، از راه مرو، سرخس، نیشابور، گرگان، بام و صفی‌آباد به ری می‌آمد و از ری به قزوین، زنجان، اردبیل و تبریز و ایروان می‌رفت و از ایروان به ترابوزان یا بیکی از بندرهای شام پایان می‌گرفت. حال او آمده بود تا بگوید که در کشاکش تمامی تحریم‌ها و ناملایماتی که برخی قدرت‎های غربی علیه اقتصاد ایران اعمال کردند، چین برای کمک به اقتصاد ایران پا در میانی کرده بود و اکنون هم قرار است باز یکه‌تاز تجارت با ایران باشد. شاید نگاهی واقع‌بینانه به جایگاه و موقعیت کنونی چین در عرصه تجارت بین‌الملل، چیزی جز این را نتیجه ندهد. اکنون این کشور، قدرت دوم اقتصادی دنیا است و اگر ایران هم راه رسیدن به کهکشان تجارت با دنیا و تبدیل شدن به یک اقتصاد نوظهور را در پیش گرفته، به ناچار باید از مسیر مراوده با این کشور، باز هم عبور کند. اما اینکه شی جین‌پینگ در اقتصاد ایران به دنبال چیست هم برای خود داستان عجیبی دارد. برخی تحلیلگران می‌گویند بازار ایران برای چینی‌ها همچنان جذاب است و می‌خواهند به یکه‌تازی خود در تامین کالا و مایحتاج مصرفی و صنعتی ایران ادامه دهند و برخی دیگر هم می‌گویند اگر اقتصاد چین زود به خود نجنبد و خود را در اقتصاد ایران احیا نکند، غربی‌ها با توجه به ذائقه و گرایش مردم ایران به کالاهای غربی به جای کالاهای چینی، آنها را جایگزین سرمایه‌گذاران و تجار چینی خواهند کرد و بنابراین، چین به مرور از عرصه بازار پرجذبه ایران حذف خواهد شد. اما روی دیگر سکه، سرمایه‌گذاری‌هایی است که چین در اقتصاد ایران برنامه‌ریزی کرده و قرار است در توسعه زیرساخت‌ها، به شکل بسیار پررنگی وارد شود. از برقی کردن راه‌آهن و ورود به عرصه فراهم ساختن زیرساخت‌های الکترونیکی گرفته تا ورود به عرصه‌های مختلف فولادسازی و صنایع بزرگی که دست چینی‌ها را برای رسوخ بیشتر در اقتصاد ایران باز می‌کند. به هر حال آنچه همه به صورت متفق‌القول بر سفر رئیس‌جمهور چین به ایران صحه می‌گذارند این است که روابط تجاری ایران و چین بعد از این سفر حساس و تاریخی، به طور قطع گسترش خواهد یافت، چرا که این سفر، مذاکرات دیپلماتیک را نیز پشتوانه روابط تجاری قرار داده و می‌تواند راه را برای همکاری‌های مشترک میان دو کشور هموار کند. از سوی دیگر، بر اساس تفاهم‌های سیاسی و اقتصادی که در حاشیه سفر رئیس‌جمهور چین به ایران صورت گرفت، می‌توان کارهای زیادی برای بخش‌خصوصی دو کشور تعریف کرد که اجرای آنها در درازمدت علاوه بر اینکه مسائل و مشکلات زیرساختی اقتصاد ایران را حل می‌کند، راهی را هم برای بهره‌برداری بیشتر سرمایه‌گذاران ایرانی و چینی از فرصت فراهم‌شده در سایه تفاهمات سیاسی می‌گشاید که شاید رفت و آمدهای مکرر هیات‌های تجاری نمی‌توانست راه را به این‌گونه برای بخش غیردولتی هموار سازد.