حال گل*

بحران آب و خشکیدگی سرزمین آرام‌آرام در حال تبدیل ‌شدن به مساله‌ای ملی است. مساله‌ای که به نظر می‌رسد تا به دغدغه‌ای همگانی بدل نشود و وجدان عمومی را تحریک نکند، قابل مهار و مدیریت نیست. در این میان گروه‌ها و نهادهای مختلف با مطالعه و برنامه‌ریزی در تلاش هستند وضعیت خشکیدگی سرزمین را هشدار دهند؛ «اینکه دیگر آبی باقی نمانده است و اینکه اگر این روند ادامه یابد ایران ما دیگر قابل سکونت نیست.» شکل‌گیری کمپین‌ها و تجمع‌های اعتراضی از سوی افراد و گروه‌ها که اغلب دغدغه نجات سرزمین دارند، خود نشان‌دهنده تحرک بدنه اجتماعی جامعه و ایجاد حساسیت عمومی برای فرار از بحران است. کارزار گل همین هدف را دنبال می‌کند. کمپینی که به گفته موافقان «برای کاستن از فشار بر منابع رو به نابودی آب، دولت می‌تواند از گل‌کاران و گل‌فروشان شروع کند». اما به نظر می‌رسد انتخاب گل انتخاب بجایی نبوده است. همان‌طور که خود مجریان کمپین معتقدند گل سهم ناچیزی از مصرف آب در ایران دارد و بیش از آن، حتی متخصصان آب و کارشناسان برجسته اساساً اعلام این وضعیت را «احساسی و ناشی از نبود اطلاعات و آمارهای دقیق» می‌دانند و بر این باورند که سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط زیست و دلسوزان طبیعت و منابع حیاتی باید رفتارهای عقلانی‌تری از خود نشان دهند.

با این حال اما یکی از مجریان کارزار گل می‌گوید: «واقعیت این است که به جنبه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و محیط زیستی موضوع توجه شده و گل انتخاب شده است. اینکه ما بخواهیم به حامیان این کمپین این اتهام را وارد کنیم که اطلاعی از میزان مصرف آب گلخانه‌ها ندارند، آب مجازی را نمی‌شناسند و از ردپای آب در سایر محصولات -که خیلی بیشتر از گل است- خبر ندارند، به مساله اشتغال و دیگر مسائل بی‌توجهی کرده‌اند و هزار و یک انتقاد درست دیگر و چشم‌بسته پای کمپین آمده‌اند، منصفانه نیست.» به گفته گیتی خزاعی که از حامیان کمپین گل است «پشت این کمپین، یک رویکرد کلان وجود دارد که بر اساس آن موضوع کمپین گل دارد خیلی هدفمند اجرا و عملیاتی می‌شود». او بر این باور است که «باید از این کمپین حمایت کرد چرا که هدف کلان حفظ سرزمین و حفظ حداقل ذخیره باقیمانده آبی کشور است. از هر راهی باید برای این نتیجه کمک گرفت. البته این راه نیاز به حمایت دارد و با صدور بیانیه‌ها حتماً ابهام‌ها برطرف می‌شود و امیدواریم همراهان و همیاران کارزار گل بیشتر شوند.» اگرچه در نیت خیر رهپویان کارزار گل تردیدی وجود ندارد اما به نظر می‌رسد مساله آب در ایران به دلیل عمق درگیری و البته دربرگیری آن، بیش از آنکه به رفتارهای قهری و کنش‌های مدنی سلبی نیاز داشته باشد، به نوعی ترویج همدلی و در نظرگیری روندهای توسعه پایدار نیازمند است.
بی‌توجهی به ابعاد اقتصادی تحریم محصولات، نادیده گرفتن بازار و نیازهای عمومی و مسائلی شبیه به این، نشانگر این است که کارزار گل و کمپین‌هایی از این دست، نوعی نگاه یک‌طرفه را ترویج می‌کنند، اگرچه طراحان این طرح خود بر این باورند که برای حل مساله آب باید همه ابعاد ماجرا و تبعات آن را در نظر داشت. از سوی دیگر اینکه کالاهای غیرضروری را ولو با وجود بی‌خطری برای منابع آب، تحریم و از گردونه بازار حذف کنیم، خود نشان‌دهنده نوعی تضاد با کنش‌های پایدار تلقی می‌شود چرا که طرف دیگر کارزار بی‌آبی در ایران، مصرف‌کنندگان آب هستند، کسانی که نه ضرورتی برای نادیده گرفتن و از صحنه خارج کردن آنها وجود دارد و نه حتی توانی برای مقابله قهری در گروه‌های فعال محیط زیست دیده می‌شود. از زاویه دیگر نیز حامیان کارزار گل، به دلیل بی‌توجهی به ابعاد روان‌شناختی و انتخاب موضوع «گل» نمی‌توانند با اقبال عمومی مواجه شوند، چرا که مساله همه‌جانبه‌نگری در این کارزار رعایت نشده است.

* «گفت: احوالت چطور است؟ / گفتمش: عالی است؛ / مثل حال گل / حال گل در چنگ چنگیز مغول.» (قیصر امین پور)