معمای یک فرمول

آنچه این روزها در بازار خودرو مهم به نظر می‌رسد روش قیمت‌گذاری خودرو توسط دولت است. از نظر خودروسازان، قیمت‌گذاری باید به گونه‌ای باشد که بنگاه محصول خود را با توجه به واقعیت‌های اقتصادی کشور با سود معقول به فروش برساند. اما با استفاده از چه فرمولی می‌توان خودروها را قیمت‌گذاری کرد؟ این موضوع را با جمشید پژویان، رئیس سابق شورای رقابت در میان گذاشته‌ایم. او همچنان معتقد است بهترین روش برای قیمت‌گذاری خودرو استفاده از دستورالعمل شورای رقابت است که در زمان ریاست او بر این شورا تدوین شده است. پژویان از این فرمول دفاع می‌کند و قیمت‌گذاری خودرو را در سازمان‌هایی مانند کارگروه تنظیم بازار، سازمان حمایت و سایر نهادهای مربوطه به دولت کنونی توصیه نمی‌کند.



به نظر شما بهتر است دولت چه رفتاری در فاز دوم هدفمندی‌ها در حیطه مدیریت و تنظیم بازار داشته باشد؟
به نظرم آنچه بر فضای بازار چیره شده است حکایت از آن دارد که به صلاح بازار و مردم است که دولت این مدیریت تغییر قیمت‌ها در فاز دوم را بر عهده فضای بازار بگذارد اما عرضه کالاهای ضروری را کماکان خود بر عهده گیرد. دولت باید برای شروع فاز دوم برخی کالاهای اساسی را ذخیره‌سازی کند تا با توجه به وجود یکسری از انتظارات و شرایط بتواند در نقاط مختلف به خصوص در بعضی از مناطقی که بیشتر مردم قشر متوسط هستند، این کالاها را به قیمت معقول به بازار عرضه کند. در گشایش این بحث می‌توان گفت مهم این است که بازار اقدامی را انجام دهد که آن دسته از کالاهای ضروری را که فاسد‌شدنی هستند و دوام ندارند، وقتی که تلنبار می‌شود و می‌ماند، عرضه کنند. با این روش در حقیقت دولت می‌تواند تا مدتی به صورت کامل پاسخگوی تقاضاها باشد و با نظارت‌هایی که می‌کند به کنترل قیمت‌ها بپردازد. این نکته در خصوص بازارهایی است که کالاهای ضروری دارند.

در بازارهایی که کالاهای غیر‌ضروری مانند خودرو را به دست مشتریان می‌رسانند، چه سیاستی باید در نظر گرفته شود؟
در بازارهایی که کالاهای ضروری را عرضه نمی‌کنند فضای رقابت وجود دارد و لزومی به دخالت در آنها نیست. اما برخی بازارها مانند بازار خودرو هستند که انحصاری‌اند. قانون هم دستورالعمل قیمت‌گذاری را به شورای رقابت داده است. در گذشته هم بر اساس دستورالعمل شورای رقابت قیمت خودرو تعیین می‌شد. یعنی ما نرخ تورم بخشی را از بانک مرکزی می‌گرفتیم و بر اساس دستورالعمل علمی، قیمت خودرو را مشخص می‌کردیم. بنابراین درباره کالایی مانند خودرو که غیر‌ضروری است اما از انحصار بهره می‌برد بهتر است دولت بر اساس فرمولی که شورای رقابت برای آن نوشته است، دست به قیمت‌گذاری بزند.

‌حال که از شورای رقابت کنار رفته‌اید با نگاه به کارنامه‌تان فکر می‌کنید توانسته‌اید نظام قیمت‌گذاری خودرو را تغییر دهید و آن را در اختیار شورا بگذارید؟
عملکرد بنده نشان می‌دهد توانستم تا حد زیادی در بحث قیمت‌گذاری خودرو موفق شوم. در آن زمان نهایت سعی خود را کردم تا اختیارات قیمت‌گذاری خودرو را از دولت بگیرم تا همه این اختیارات در یک نهاد مستقل از دولت انجام شود. من تا حدود قابل توجهی توانستم و موفق شدم. ولی متاسفانه بعد از تغییراتی که در دولت به وجود آمد برخی نهادهای قیمت‌گذاری دوباره قد علم کردند و نگذاشتند خودرو در نهادی مستقل تعیین قیمت شود. در مقطعی پشتوانه‌هایی داشتم تا در مقابل نهادهای دولتی قدرت داشته باشم و بتوانم شورای رقابت را مسوول تام قیمت‌گذاری کنم ولی این مزیت از بین رفت و در نتیجه نهادهای دولتی در نظام قیمت‌گذاری نفوذ کردند و مزایایی را که توانسته بودم بگیرم از شورای رقابت پس گرفتند به همین خاطر از آنجا استعفا دادم.

بنابراین به نظر شما هنوز آن دستورالعمل قیمت‌گذاری قابل استفاده است و می‌تواند موفق باشد؟
من تصورم این است که بهترین روندی که می‌تواند به کار رود و پاسخ مثبتی بدهد، همان دستورالعمل است که ما در آن زمان ارائه کرده‌ایم. هیچ کسی هم تا‌کنون نتوانسته به آن ایرادی بگیرد. این دستورالعمل بهترین فرمولی است که می‌تواند هم خودروسازان را راضی نگه دارد هم بازار را.

‌با توجه به اجرای فاز دوم هدفمندی از روزهای آینده، کالایی مانند خودرو که حساسیت‌های خاصی دارد، باید بر چه اصلی قیمت‌گذاری شود؟
ببینید دستورالعملی که ما در آن زمان به شورای رقابت دادیم، یک دستورالعمل دائمی است یعنی همین الان هم قابل استفاده است و می‌توان آن را به کار برد و بر آن اساس خودروسازان را وادار کرد که قیمت‌گذاری‌شان را بر آن دستورالعمل انجام دهند. کاملاً مطمئنم آن دستورالعمل بهترین دستورالعمل اجرایی حتی در شرایط اجرای فاز دوم هدفمندی است.

پس شما معتقدید خودرو توسط سازمان‌هایی مانند کارگروه تنظیم بازار و سازمان حمایت نباید قیمت‌گذاری شود؟
من دادن اختیار قیمت‌گذاری به چنین نهادهایی را تجویز نمی‌کنم چون در آن زمان با اطلاعات و تجربیات خودم دیدم که بر اثر یک نوع روابط طولانی که بین نهادهای دولتی و خودروسازان وجود دارد، آنها به خوبی نمی‌توانند قیمت‌گذاری را انجام دهند. فرمول قیمت‌گذاری خودرو در شورای رقابت، همه جوانب را در نظر گرفته است. البته رئیس جدید شورای رقابت مختار است تصمیم جدید بگیرد که این فرمول را برای خودرو به کار ببرد یا خیر اما بهتر است به این نکته هم توجه داشته باشد که نباید در تجدید نظر این فرمول سلیقه‌ای عمل کند. از طرفی من اطمینان می‌دهم که فرمول فعلی قیمت‌گذاری خودرو بی‌نقص و در چارچوب مبنای اقتصادی تدوین شده است، زیرا این فرمول در سلسله جلسات متعدد کارشناسان شورای رقابت تعیین شد و حتی مورد تایید وزارت صنعت و خودروسازان قرار گرفته است.

به نظر شما قیمت خودرو پس از فاز دوم هدفمندی چه سرنوشتی خواهد داشت؟
من فکر می‌کنم با توجه به افزایش قیمت خودروهای خارجی یا حداقل کاهش نیافتن قیمت‌های آنها و وجود گمرکات که خود هزینه‌ای است که مانع رقابت خودروهای خارجی با خودروهای داخلی می‌شود، خودروسازان داخلی در سال جدید هم اقدام به افزایش قیمت‌های خود می‌کنند. بنابراین اگر همان روال و روش انجام شود دیگر نگرانی وجود ندارد. اما اگر قرار باشد از دستورالعمل خارج شویم و صحبت نفوذ وزارت صنعت، سازمان حمایت و چانه‌زنی و تبلیغات خودروسازان باشد جایی برای صحبت بنده به عنوان یک اقتصاددان نخواهد بود. از سویی هزینه‌های خودروسازان ما بسیار بالاست و البته برای بررسی دقیق‌تر باید این خودروها را با نرخ مبادله و کیفیت و قیمت خودروهای خارجی مقایسه کرد که در این صورت همین قیمت‌ها هم برای خودروهای داخلی بسیار است.

آیا این موضوع که قرار است یارانه به خودروسازان ندهند ولی اختیارات قیمت‌گذاری را به خود تولیدکنندگان بدهند، صحت دارد؟
اگر تولیدکنندگان انحصار نداشتند، این اقدام معقولی بود، یعنی امکان این را داشتیم که واردات را کاملاً آزاد کنیم. ولی اگر دو سال گذشته قبل از پایین آمدن ریال این کار انجام می‌شد، فضای رقابتی مناسبی ایجاد می‌شد. هنوز هم کشورهایی هستند که خودروهایی تولید می‌کنند که ایران با وجود ارزش پایین ریال خود می‌تواند با کیفیت بالاتری با آنها به رقابت بپردازد. اجازه می‌دهیم خودروهای داخلی با کاهش تولیدشان قیمت‌ها را بالا ببرند. انحصار به این نیست که یک تولیدکننده در بازار وجود داشته باشد، اگر یکی دو تولیدکننده در بازار سهم عمده داشته باشند که بتوانند با کنترل عرضه بر قیمت تاثیر بگذارند، انحصار است. ما در صنعت خودرو این وضعیت را داریم.