اجازه انحلال را نمی‌دهیم

قبل از اینکه به پاسخ این پرسش بپردازم باید به اهداف راه‌اندازی بورس کالا اشاره کنم. چرا تصمیم گرفته شد بورس کالا تاسیس شود؟ قطعاً شکل‌گیری بورس کالا برای پاسخگویی نیازی در اقتصاد کشور بوده است. بنابراین نمی‌توان به سادگی عنوان کرد که ما نیازی به بورس کالا نداریم. وقتی نیازی وجود دارد و برای پاسخگویی به آن نیاز نهادی راه‌اندازی می‌شود نمی‌توان بعد از مدتی گفت به آن نهاد نیاز نداریم و باید کنار گذاشته شود. یکی از اهداف مهم تشکیل بورس کالا این بود که بازاری راه‌اندازی شود که بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا باعث ایجاد تعادل قیمت‌ها شود. از طرف دیگر محفلی ایجاد شود که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان یعنی خریدار و فروشنده با حذف واسطه‌گران و دلالان در یک محیط شفاف به داد و ستد بپردازند. در حقیقت بورس کالا باعث شود قیمت‌ها شفاف و مانع از سوء‌استفاده‌ها شود. هدف دیگر راه‌اندازی این بورس روان‌سازی معاملات و عرضه سریع محصولات به مشتریان بوده و همچنین مهم‌ترین هدف شکل‌گیری بورس کالا تامین مالی صنایع از طریق آن است. یعنی با ایجاد ابزارهای معاملاتی متنوع علاوه بر پذیرش کالا و عرضه در آن امکان تامین مالی بخش صنعت را فراهم کند. در حال حاضر بورس کالا توانسته این اهداف را محقق کند و شاهدیم که کالاهایی که در بورس کالا کشف قیمت می‌شوند به نسبت دیگر کالاها، بازار متعادلی دارند. از طرف دیگر شفاف‌سازی در عرضه کالاها از طریق بورس کالا به شفافیت اقتصاد کشور کمک می‌کند. جامع‌تر عنوان کنم هدف ما در اقتصاد کشور حرکت به سمت کارایی و شفافیت در تمام عرصه‌هاست. در زمینه قیمت‌گذاری کالاها با توجه به مشکلات و اختلافاتی که همواره وجود داشت تصمیم گرفته شد نهادی به شکل تخصصی ایجاد شود و با سازوکار بازار سرمایه به کشف قیمت کالاها بپردازد. چراکه معتقدیم بورس کالا جزو زنجیره اقتصاد هر کشوری محسوب می‌شود و باید توسعه پیدا کند.

اما شاهدیم که در حال حاضر مسوولان امر برخورد دوگانه‌ای با بورس کالا دارند و حتی شنیده شده بورس کالا به شکل نیمه‌تعطیل درآمده و حتی شایعاتی پیرامون انحلال بورس کالا به گوش رسیده است. این خبر تا چه اندازه صحت دارد؟

قبول داریم بورس کالا با مشکلات بسیاری به ویژه از سال گذشته مواجه شده است و عده‌ای نمی‌خواهند بورس کالا وجود داشته باشد و در حال بهانه‌گیری هستند تا سنگ‌های بیشتری بر سر فعالیت این نهاد بیندازند. متاسفانه وزارت صنعت، معدن و تجارت به بهانه‌های مختلف نسبت به این موضوع به شکلی اقدام کرده است که شاهد کنار گذاشتن بورس کالا هستیم.

این بهانه‌ها چیست؟

مثلاً آنها می‌گویند خریدار چندانی در بورس کالا به علت وجود قوانین و مقررات سختگیرانه نیست. اعمال جریمه در صورت دیرکرد تحویل کالا یا نحوه تعیین کشف قیمت از دیگر بهانه‌هایی است که عنوان می‌کنند. متاسفانه به هر طریقی می‌خواهند کالاها در خارج از بورس کالا عرضه شود. ما اعتقاد داریم این مشکلاتی که به بورس کالا گرفته می‌شود قابل قبول نیست و همان‌طور که تاکید کردم بهانه‌گیری محسوب می‌شود که بورس کالا را حذف کنند. درحالی‌که معتقدم کنار گذاشتن بورس کالا به معنای آن است که ابزارها و مکانیسم‌های تخصصی در قیمت‌گذاری کالاها و به طور کلی اقتصاد کشور را از بین ببریم. در واقع به نوعی عقبگرد در حوزه اقتصاد محسوب می‌شود و امری نادرست و غیرمنطقی است.

چرا برخی همان‌طور که شما اشاره کردید به دنبال حذف بورس کالا هستند؟

ما نمی‌گوییم بورس کالا اصلاً عیب و ایرادی ندارد. به‌هرحال هر نهادی با کم و کاستی‌هایی مواجه است اما این اشکالات به اندازه‌ای نیست که بخواهیم کلاً صورت مساله را پاک کنیم و بگوییم بورس کالا تعطیل شود. وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت عضو شورای عالی بورس است و باید از نهادهای بازار سرمایه حمایت کند نه اینکه اجازه بدهد عده‌ای در این وزارتخانه به دنبال حذف بورس کالا باشند. معتقدم حذف بورس کالا نه‌تنها کمکی به وزارت صنعت، معدن و تجارت نمی‌کند بلکه هرج و مرج در اقتصاد کشور ایجاد می‌‌کند. چراکه کنار گذاشتن بورس کالا به معنای حذف شفافیت از قیمت‌گذاری کالاها و ایجاد رانت است. به عبارت دیگر حذف بورس کالا به عدم شفافیت دامن می‌زند و این امر به هیچ عنوان قابل قبول و توجیه نیست. ما از وزیر اقتصاد و دارایی انتظار داریم این مساله را مورد توجه قرار دهند و به‌عنوان متولی بازار سرمایه تمام‌قد از جایگاه بورس کالا دفاع کند. حتی باید وزارت اقتصاد از وزیر صنعت بخواهد که در این زمینه پاسخگو باشد و اجازه ندهد عده‌ای در این بین کارشکنی کنند و به خاطر منافع شخصی، زحمات عده بسیاری را که بورس کالا را راه‌اندازی کرده‌اند و هزینه‌های بالایی برای شکل‌گیری این نهاد تخصصی صرف کرده‌اند، از بین برند. همان‌طور که گفتم به‌عنوان عضو شورای عالی بورس از وزیر صنعت انتظار داریم این غائله را ختم کند تا دیگر بیش از این به بورس کالا ضربه وارد نشود.

با این اوصاف نهادهای مختلفی درگیر قیمت‌گذاری کالاها هستند و این چندگانگی‌ها باعث شده نقش بورس کالا کمرنگ‌تر باشد و در نتیجه امروز به راحتی صحبت‌هایی مبنی بر کنار گذاشتن بورس کالا مطرح شود.

ما در سال‌های گذشته سعی کردیم در زمینه قیمت‌گذاری کالاها سامانی ایجاد کنیم. هریک از نهادهای قیمت‌گذاری کالا چون سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، شورای رقابت و بورس کالا وظایف‌شان مشخص شده است. تداخلی در این زمینه وجود ندارد و هر نهادی باید بر اساس وظایف و اختیاراتی که در قیمت‌گذاری کالاها دارد، عمل کند. در سال‌های اخیر بورس کالا موفق شده بود جایگاه خود را در بازار بیابد و حتی در برخی بازارها چون فولاد بر اساس کشف قیمت این کالاها در بورس کالا، تعادل قیمت‌ها برقرار شد اما متاسفانه عده‌ای به دنبال خدشه وارد کردن به این نهاد هستند. اگر ما به دنبال توسعه اقتصادی هستیم باید با ابزارهای تخصصی اقتصاد را هم تقویت کنیم نه اینکه به علت برخی منفعت‌ها این ابزارها را به حاشیه ببریم و حذف کنیم.

شورای عالی بورس و مجلس شورای اسلامی در این زمینه چه برنامه‌ای دارد تا مانع از تنزل جایگاه بورس کالا شود؟

ما هیچ دلیلی را بر حذف یا انحلال بورس کالا قبول نداریم چراکه از بین بردن این نهاد امری غیرمنطقی است. مجلس به شدت با این موضوع مخالف است و حتی بارها مخالفت خود را به شکل‌های مختلف نشان داده است. ما حتی اجازه نخواهیم داد بورس کالا تضعیف شود، چه برسد به آنکه از چرخه رقابت در قیمت‌گذاری کالاها حذف شود. اگر کسانی بخواهند عدم شفافیت را در اقتصاد کشور ترویج کنند به‌طور حتم مجلس نسبت به این مساله واکنش نشان خواهد داد و نمی‌گذارد به هیچ قیمتی این اتفاق رخ دهد. اتفاقاً ما در شورای عالی بورس برنامه‌هایی در جهت توسعه و تقویت فعالیت‌های بورس کالا داریم و از سازمان بورس و اوراق بهادار هم می‌خواهیم به بورس کالا به‌ طور جدی توجه کند و همه‌جانبه از این نهاد حمایت کند.

به‌ هر حال وجود برخی اشکالات در بورس کالا و قوانین و آیین‌نامه‌های دست و پا‌گیر باعث شده فعالان بازار کمتر تمایل داشته باشند کالاهای خود را از طریق بورس کالا عرضه کنند، در این زمینه چه باید کرد تا فروشنده و خریدار تمایل داشته باشند محصول خود را از طریق سازوکار بورس کالا عرضه کنند؟

همان‌طور که گفتم ما نمی‌گوییم بورس کالا بدون اشکال است. به‌هرحال این نهاد و ابزارهای آن عیب و ایرادی هم می‌تواند داشته باشد اما همه نهاد‌های ذی‌نفع باید کمک کنند تا این اشکالات برطرف شود و اگر لازم باشد قوانین و مقررات بازنگری و اصلاح شوند. اما تاکید دارم که پاک کردن صورت مساله تنها ایجاد زمینه‌ای برای سوء‌استفاده‌هاست. باید مسائل و مشکلات بررسی شود تا مشخص شود این نهاد اجرایی با چه اشکالات و ایراداتی مواجه است و پس از آن یکی پس از دیگری این مشکلات را رفع کرد. جالب است وزارت صنعت، معدن و تجارت تا زمانی که از طریق مجموعه‌های وابسته بر بورس کالا مدیریت داشت این‌گونه بهانه‌ها مطرح نبود که چرا خریدار و فروشنده در بورس کالا کم یا ایرادات در نحوه کشف قیمت وجود دارد اما اکنون که حضوری در مدیریت این بازار ندارد این‌گونه بهانه‌گیری می‌کند. در حالی که این رفتارها منطقی نیست و نباید وزارتخانه‌ای به این عریض و طویلی که کارهای بسیار مهمی در راستای توسعه فعالیت بازرگانی و صنعتی کشور دارد به جزییات در قیمت‌گذاری کالاها وارد شود و وقت خود را صرف این‌گونه مسائل کند.

در مقایسه با دیگر کشورهای دنیا بورس کالایی‌مان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ابتدا بر این نکته تاکید کنم پذیرش و عرضه کالاها از طریق بورس کالا اختیاری است، اجباری وجود ندارد که حتماً کالاها از طریق بورس کالا عرضه شوند. فعالان بازار این اختیار را دارند که انتخاب کنند. اما اگر کالایی در بورس کالا پذیرش و ضابطه‌مند شد باید عرضه و تقاضا متناسب با آن انجام شود. امروز صحبت اصلی ما این است که شفاف‌سازی در حوزه کالاها از طریق بورس کالا به توسعه اقتصاد کشور کمک می‌کند. البته قبول داریم بورس کالای ما تفاوت‌هایی با بورس کالایی دنیا دارد و هنوز راه بسیاری در پیش دارد که به کارایی اقتصادی منجر شود اما به‌ هر حال با توجه به پتانسیل‌ها و امکانات کشور در چند سال اخیر به خوبی عمل کرده است و باید به هر طریقی از آن حمایت کرد.