صلح ترامپ

متحدان آمریکا که با پیروزی دونالد ترامپ غافلگیر شدند امیدوارند رویدادهای خوبی اتفاق بیفتد اما همزمان به شدت نیاز دارند بدانند ریاست‌جمهوری ترامپ چه عواقبی برایشان خواهد داشت. اظهارات آقای ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی اغلب متناقض و گاهی ناراحت‌کننده بودند. از نظر بسیاری از کشورها پیمان 70ساله صلح آمریکایی (Pax Americana) منبع امنیت و شکوفایی است. از دیدگاه آنان احتمال اینکه رئیس‌جمهور منتخب برای این نظام متحدان ارزشی قائل نشود باورنکردنی و به همان اندازه هشداردهنده است.

آقای ترامپ از زمان انتخابات تلاش کرد تا این نگرانی‌ها را رفع کند. رهبران کشورهای خارجی که با او گفت‌وگو کردند اظهار داشتند ترامپ رفتاری دوستانه و اطمینان‌بخش داشته است. به عنوان مثال، او قبل از انتخابات گفته بود که ژاپن یا باید پول بیشتری را به خاطر دفاع به آمریکا بپردازد یا اینکه توان هسته‌ای خود را بسازد اما شنیزو آبه نخست‌وزیر ژاپن پس از گفت‌وگو با ترامپ در 17 نوامبر اعلام کرد که «قانع شد ترامپ رهبری است که می‌توان به او اعتماد کرد». کاتسویوکی کوای معاون ارشد آقای آبه گفت اعضای تیم انتقال قدرت ترامپ به او اطمینان داده‌اند که نباید از کلیه اظهارات آقای ترامپ برداشت مستقیم داشته باشد. کره جنوبی نیز در جریان کارزار انتخاباتی به عنوان یک مفت‌خور معرفی شد که باید آن را تنها گذاشت تا خود به تنهایی در مقابل همسایه هسته‌ای شمالی‌اش از خود دفاع کند. اما آقای ترامپ در گفت‌وگویی تلفنی با رئیس‌جمهور خانم پارک گئون‌های (که در آستانه برکنار شدن است) اعلام کرد او اتحاد امنیتی آمریکا با کره جنوبی را حفظ می‌کند و تصویر دفاعی محکمی را در منطقه به جای می‌گذارد.

علاوه بر این ترامپ، پیمان ناتو را کهنه و منسوخ می‌دانست و پیشنهاد کرد آمریکا تنها در صورتی به کمک یک عضو تهدید‌شده برود که آن عضو حق عضویت خود را پرداخت کرده باشد. اما در تماس تلفنی با جنس اشتولتنبرگ دبیر کل اتحاد امنیتی ناتو آقای ترامپ از «اهمیت همیشگی» ناتو سخن به میان آورد و درباره اینکه ناتو چگونه به تهدیدات جدید به ویژه مقابله با تروریسم می‌پردازد بحث و گفت‌وگو کرد. دبیر کل ناتو به صورت دیپلماتیک و رسمی از ترامپ به خاطر طرح موضوع عدم کفایت بودجه ناتو تشکر کرده بود. تنها متحد بزرگ آمریکا که در ظاهر ساکت مانده بود خانم مرکل صدر‌اعظم آلمان است. او قبل از گفت‌وگو با ترامپ گفت که آلمان و آمریکا از طریق ارزش‌های مشترکی مانند دموکراسی، آزادی و احترام به حاکمیت قانون با یکدیگر اتصال دارند و بر این مبناست که دو کشور و رهبران آن می‌توانند همکاری داشته باشند. برخی اظهارات او را به این صورت تعبیر کردند که در صورت ناکامی ترامپ، آلمان حاضر است پیشرو و قهرمان این ارزش‌ها باشد.

اما در میان این نشانه‌های مختلف، واقعیت آن است که متحدان آمریکا واقعاً نمی‌دانند که چه برخوردی باید داشته باشند. به عنوان مثال، نخست‌وزیر هند نارندرا مودی چه برداشتی باید از تماس تلفنی ترامپ و نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان داشته باشد؟ روابط آمریکا و پاکستان به خاطر حمایت نیروهای اطلاعاتی این کشور از طالبان افغانستان و سایر گروه‌های جهادی به شدت تیره‌وتار شده بود. اما طبق نسخه‌ای از گفت‌وگو که توسط پاکستانی‌های بهت‌زده انتشار یافت ترامپ نواز شریف را «مردی فوق‌العاده» خواند و پیشنهاد کرد که به «کشوری عالی و مکانی فوق‌العاده با مردم بزرگ» سفر کند و اعلام کرد خودش مشتاق است «هر نقشی را که شما بخواهید ایفا کنم تا راه‌حل‌هایی برای مشکلات پیش‌ رو پیدا شود». از دیدگاه هندی‌ها این مطالب همانند یک پیشنهاد ناخوشایند برای میانجی‌گری در مناقشات هند و پاکستان بر سر کشمیر تلقی شد.

چشم‌انداز از برج ترامپ

توماس رایت از اندیشکده بروکینز در واشنگتن می‌گوید جهان‌بینی ترامپ از سوی مجموعه‌ای از باور‌ها شکل گرفت که او از دهه 1980 آنها را حفظ کرده است. این عقاید با دیدگاه‌های هر رئیس‌جمهور دیگر آمریکا پس از جنگ جهانی دوم متفاوت است. او بر این باور است که دیگر کشورها در معاملات تجاری و تعهدات امنیتی آمریکا را احمق فرض کرده‌اند. آقای رایت پس از مطالعه اظهارات عمومی ترامپ در 30 سال گذشته به این نتیجه می‌رسد که از نظر رئیس‌جمهور منتخب آمریکا هیچ منفعت راهبردی‌ای در مداخله‌ نظامی در آسیا و حفظ نیروهایش در اروپا ندارد. ترامپ می‌گوید در خاورمیانه باید کویت را وادار کرد تا یک‌چهارم از درآمدهای نفتی خود را به عنوان هزینه دفاع به آمریکا بپردازد و اگر چتر حمایت آمریکا وجود نداشت چیزی از عربستان باقی نمانده بود.

روسای جمهور گذشته از جیمی کارتر تا باراک اوباما متحدان آمریکا را سرزنش می‌کردند که نمی‌توانند بار خود را بر دوش ‌کشند. اما تفاوت فاحشی بین دیدگاه‌های ترامپ و پیشینیانش در مورد اشتراک هزینه‌ها وجود دارد. اوباما در صورتی خشنود می‌شد که هرکدام از اعضای ناتو به تعهد خود مبنی بر اختصاص حداقل دو درصد تولید ناخالص داخلی برای هزینه دفاعی عمل کند. فقط بریتانیا، استونی، یونان و لهستان این کار را انجام می‌دهند. اما آنچه ترامپ می‌خواهد آن است که متحدان آمریکا در غرب اقیانوس آرام و اروپا یک چک صادر کنند که کل هزینه‌های نگهداری نیروهای آمریکا در مناطق آنها را بپوشاند. به گفته ترامپ این هزینه‌ها در چند سال به تریلیون‌ها دلار می‌رسد.

از دیدگاه واقع‌گرایانه این احتمال وجود ندارد که دولت ترامپ بتواند این نظرات را به سیاست تبدیل کند. اما به گفته مایک گرین مشاور سیاست خارجی در دوران تبلیغات ریاست‌جمهوری میت رامنی و کارمند کنونی مرکز مطالعات بین‌المللی و راهبردی (CSIS) در واشنگتن ویژگی‌های عجیب کارزار انتخاباتی ترامپ ابهامات زیادی را برای متحدان آمریکا ایجاد کرده است. در حالت عادی، فرآیند انتقال از کارزار انتخاباتی به دولت مستلزم آن است که مشاوران سیاستی نامزد انتخاباتی بر روی سخنرانی‌های او کار کنند تا بتوانند یک سکوی منسجم و معنادار بسازند. اما آقای ترامپ قبل از انتخابات هیچ مشاور سیاستی جدی نداشت و بسیاری از دیدگاه‌های او در مورد سیاست خارجی غیرقابل اجرا هستند.

آقای گرین بر این باور است که حلقه داخلی رئیس‌جمهور منتخب تلاش می‌کند تا حد ممکن به نیت و اهداف اصلی ترامپ نزدیک شود اما بوروکراسی آمریکا مانع این روند می‌شود. در دولت‌های گذشته، آن ایدئولوگ‌هایی که روسای جمهور به دفاتر خود می‌آوردند با گذشت زمان کنار می‌رفتند چراکه می‌دیدند ترجیحات سیاستی آنها با واقعیت در تضاد است. رونالد ریگان در هشت سال شش مشاور امنیت ملی را تجربه کرد. نکته آرامش‌بخش برای متحدان آمریکا آن است که گزینه ترامپ برای وزارت دفاع یعنی ژنرال‌ دریایی بازنشسته آقای جیم ماتیس خود یک سرباز و اندیشمندی است که تجربه زیادی در جنگ دوشادوش متحدان دارد. او کاملاً خود را به مشارکت فعال آمریکا در حفظ نظم و آزادی بین‌المللی متعهد می‌داند.

در مقابل، هیچ نشانه‌ای دال بر آن دیده‌ نمی‌شود که عظمت نهاد ریاست‌جمهوری از سرسختی ترامپ کاسته باشد و انتصاب ژنرال بازنشسته مایک فلین به عنوان مشاور امنیت ملی نشان‌دهنده ویژگی تهاجمی نظریه‌های توطئه و گفتمان اسلام‌هراسی اوست. انتخاب آقای رکس تیلرسون به سمت وزیر امور خارجه در13 دسامبر نیز امری مایوس‌کننده‌ است. مدیرعامل شرکت اگزون موبیل فردی جهان‌دیده و یک معامله‌گر حرفه‌ای است اما روابط شخصی او با ولادیمیر پوتین،‌ رابطه تجاری درازمدت با بنگاه نفتی دولتی روز‌نفت روسیه و مخالفت او با تحریم روسیه پس از اشغال اوکراین زنگ‌های هشدار را در پایتخت‌های اعضای ناتو به صدا در‌می‌آورند.

اندرو شیرر که به‌تازگی در مرکز مطالعات بین‌المللی و راهبردی به سمت مشاور امنیت ملی منصوب شده است می‌گوید رویکرد آقای ترامپ معامله‌گرایانه خواهد بود. او بیشتر در مورد هزینه‌های اتحادها صحبت خواهد کرد و دوست دارد بداند متحدان چگونه به منافع ایالات متحده کمک می‌کنند.

به عقیده شیرر ناشناخته‌ترین موضوع دیدگاه‌ آقای ترامپ در قبال چین است. واضح است که او قصد دارد در مسائل اقتصادی موضعی تهاجمی در پیش گیرد اما آیا او بین گستاخی ژئوپولتیک و ارزش متحدان در کمک به آمریکا در دستیابی به اهدافش رابطه‌ای می‌بیند؟

آیا تماس تلفنی ترامپ با رئیس‌جمهور تایوان تسای اینگ ون در دوم دسامبر برای متحدان آمریکا در منطقه مشکل ایجاد می‌کند؟ به نظر می‌رسد آقای ترامپ سیاست چین واحد را زیر سوال برده است. آمریکا از مدت‌ها پیش پذیرفت که دولت‌های تایپه و پکن،‌ چین واحد را به رسمیت بشناسند هرچند هیچ‌کدام دیگری را به عنوان حاکم ندانند. چین در برابر ترامپ با عصبانیت واکنش نشان داد.

آیا چین از همکاری با آمریکا در تحریم کره‌ شمالی به خاطر برنامه هسته‌ای‌اش دست بر‌می‌دارد؟ و آیا ترامپ برنامه‌های رئیس‌جمهور قبلی در تاسیس پایگاه‌های نیروهای گردشی در ویتنام و فیلیپین را ادامه می‌دهد تا مانع قلدری چین در دریای چین جنوبی شود؟ این اقدامات زمانی که اوباما حملات مرگبار رودریگو دوترته رئیس‌جمهور فیلیپین علیه قاچاقچیان مواد مخدر را به باد انتقاد گرفت متوقف شدند. اما ترامپ در تماس تلفنی با دوترته او را تحسین کرد. طرز گفتار این دو نفر شباهت زیادی به یکدیگر دارد. دوترته به‌تازگی پاپ را حرامزاده خواند و هفته قبل ادعا کرد شخصاً دلالان مواد مخدر را کشته است هرچند معلوم نیست راست می‌گوید یا بلوف می‌زند. متحدان آمریکا گمانه‌هایی درباره دولت ترامپ دارند. کنترل تروریسم جهادی‌ها یکی از اولویت‌هاست. با وجود ژنرال ماتیس در پنتاگون و ژنرال فلین در سمت مشاور، احتمال دارد آمریکا رویکرد مقتدرانه‌تری برای نابودی داعش در سوریه و عراق در پیش گیرد هرچند هنوز هیچ‌چیز مشخص نیست. احتمال دارد نیروهای بیشتری برای کنترل طالبان به افغانستان اعزام شوند هرچند کسی از تعداد و مدت‌زمان استقرار آنها اطلاع ندارد. افغان‌ها می‌گویند دیدگاه‌های ترامپ در مورد کشورشان متزلزل و ناپایدار است. او زمانی توئیت کرد: «الان وقت خروج از افغانستان است. ما برای مردمی راه و مدرسه می‌سازیم که از ما نفرت دارند.» بعدها او اعلام کرد «احتمالاً» نیروهای آمریکا در افغانستان می‌مانند چراکه «دو ثانیه پس از خروج آنها دولت افغانستان سقوط می‌کند». یکی از مقامات افغانستان می‌گوید که هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید چه روی خواهد داد. ما همه نگرانیم. احتمال دارد تلاش‌های اوباما برای بهبود روابط با ایران متوقف شود. اگرچه ماتیس اعتقاد دارد که توافقنامه‌ای که در 2015 با ایران حاصل شد ارزش حفظ کردن را دارد، اوباما او را از سمت فرماندهی مرکزی -که منطقه بزرگی از مصر تا پاکستان را تحت پوشش دارد- برکنار کرد چون او همچنان ایران را تهدیدی می‌دانست که باید مهار شود.

بردوش کشیدن بار

مطمئناً ترامپ اصرار خواهد کرد که متحدان آمریکا هزینه‌های بیشتری را برای دفاع و همچنین‌ برای نگهداری نیروهای آمریکایی در کشورشان متقبل شوند. پنتاگون بودجه بیشتری خواهد گرفت و آن را برای تشکیل نیروی دریایی بزرگ‌تر و قوای هسته‌ای مدرن هزینه خواهد کرد. هر دو این اقدامات به‌طور بالقوه برای متحدان مثبت خواهند بود چراکه توان بازدارندگی را تقویت می‌کنند.

با وجود اظهارات آقای ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی، ژاپن و کره جنوبی باید کمتر از دیگر متحدان آمریکا نگران باشند. به استدلال آقای گرین این کشورها دلایل خوبی برای ارائه دارند. بودجه نظامی آنها در حال رشد است و می‌خواهند آن را باز هم افزایش دهند. ژاپن محدودیت‌های ماموریت‌های خارج از حوزه دفاع از کشور را که قبلاً طبق قانون اساسی وضع شده بودند کمتر کرد. اکنون این کشور نقش بزرگ‌تری در امنیت آب‌های منطقه ایفا می‌کند. هزینه نظامی کره جنوبی سالانه هفت درصد افزایش می‌یابد. این کشور لشکر مجهز 500 هزارنفری دارد و در حال سرمایه‌گذاری بر سامانه جدید دفاع موشکی است. هر دو کشور حدود 40 درصد از هزینه استقرار نیروهای آمریکایی در قلمرو خود (54 هزار در ژاپن و 28 هزار و 500 نفر در کره جنوبی) را می‌پردازند. آنها همچنین امیدوارند که تعهد آنها به اتحاد صرفاً به دلار سنجیده نشود بلکه اشتیاق آنها به خطرپذیری، قبول مسوولیت و تشکیل نیروهای نظامی برای همکاری با متحدان آمریکا نیز به عنوان معیار مطرح شوند. طبق گفته یک مقام کره جنوبی که تجربه مذاکره با آمریکا را دارد وقتی زمان مذاکرات توافقنامه حمایت مالی پنج‌ساله در سال 2018 فرا برسد نگرانی‌های آقای ترامپ در مورد مشارکت در هزینه‌ها به‌طور جدی مطرح خواهد شد. اما تا آن زمان ممکن است دولت فاسد کره شمالی فقط چند سال تا شروع حمله هسته‌ای فاصله داشته باشد. این حمله صرفاً متوجه کره جنوبی نیست بلکه می‌تواند واشنگتن را هم هدف قرار دهد. او اشاره می‌کند کره جنوبی به روسیه یا چین بسیار نزدیک است.

نتیجه این بحث آشکار است: منافع امنیتی آمریکا بیش از هر زمان با منافع امنیتی منطقه گره خورده است بنابراین آمریکا نمی‌تواند به کاهش حضور نظامی خود در منطقه فکر کند. نظر‌سنجی‌ها نشان می‌دهد حمایت آمریکاییان از کره جنوبی و ژاپن ثابت و حدود 70 درصد باقی مانده است. بسیاری از رای‌دهندگان به ترامپ از وجود هزاران شغل پردرآمد برای آمریکاییان که توسط بنگاه‌های ژاپن و کره جنوبی ایجاد شده‌اند اطلاع دارند. اما آنها کمتر از ناتو پشتیبانی می‌کنند. تازه‌ترین نظرسنجی موسسه پژوهشی پیو نشان می‌دهد 53 درصد از آمریکاییان و فقط 43 درصد از جمهوریخواهان از ناتو حمایت می‌کنند.

روسای جمهور آمریکا از دهه 1970 به کرات علیه سواری رایگان یا مفت‌خوری متحدان اروپایی صحبت کرده‌اند. این مشکل در دهه 1990 و هنگام سهم‌طلبی از صلح پس از جنگ سرد شدت گرفت و طی بحران مالی سال 2008 و تنگنای بودجه کشورها به اوج رسید. اما این ادعا که سهم آمریکا در ناتو 72 درصد از بودجه آن را می‌پوشاند اغلب گمراه‌کننده است. این رقم نفوذ آمریکا در کل جهان را نشان می‌دهد نه صرفاً هزینه دفاع در منطقه اقیانوس اطلس شمالی را. به گفته آقای اشتولتنبرگ حتی در این صورت هم عدم توازن را نمی‌توان حل کرد. آلمان که از نظر بودجه‌ای در مقایسه با سایر اعضای ناتو توان بیشتری دارد فقط 2 /1 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به موضوعات نظامی اختصاص می‌دهد. اما غرور و تکبر اروپایی‌ها با الحاق کریمه به روسیه، مانورهای مکرر نظامی روسیه در نزدیکی مرزهای ناتو، نفوذ مداوم به محدوده دفاع هوایی ناتو و تهدیدات هرچند ضعیف هسته‌ای آقای پوتین رو به ضعف گذاشت. سال گذشته کاهش بودجه نظامی اروپا متوقف شد و امسال بودجه آن سه درصد افزایش ‌می‌یابد. وندی ورشبو معاون سابق دبیرکل ناتو می‌گوید اظهارات ترامپ تاحدی انگیزه ایجاد کرده است. اجلاس سال آینده ناتو فرصتی است تا اعضا متعهد شوند ظرف پنج سال به هدف دودرصدی برسند تا پول بیشتری برای «پروژه ثبات» در خارج از اروپا فراهم شود.

هزینه معاملات

آقای اشتولتنبرگ در گفت‌وگویی تلفنی با ترامپ روش‌هایی را شرح داد که در آن اتحاد با تهدیدات جدیدی از جمله تروریسم معاملاتی،‌ جنگ‌افزار سایبری و مهاجرت‌های گروهی مواجه می‌شود و حتی یک قلعه نظامی آمریکایی به تنهایی نمی‌تواند از عهده آن برآید. نایجل شین والد سفیر سابق بریتانیا در واشنگتن می‌گوید متحدان اروپایی باید استدلال‌های خود را در یک چارچوب قرار دهند و به رئیس‌جمهور جدید آمریکا بفهمانند که امنیت اروپا به نفع تجارت آمریکاست و اقتصاد‌های اتحادیه اروپا و آمریکا به یکدیگر پیوند خورده‌اند.

اگر ترامپ به حرف‌های ژنرال ماتیس گوش دهد ژنرال به او یادآوری خواهد کرد که چگونه متحدان ناتو به درخواست آمریکا پاسخ مثبت دادند و در نبرد افغانستان باقی ماندند. اما ایده ناتو به عنوان یک جامعه سرنوشت‌ساز، اتحادی از مردم متفق‌القول با ارزش‌های مشترکی که در سختی‌ها و آسانی‌ها کنار یکدیگر می‌ایستند با آقای ترامپ متوقف نمی‌شود. آقای ورشبو از این نگران است که ترامپ بلافاصله با پوتین در مورد اوکراین به توافق برسد. این امر همه‌چیز را عوض خواهد کرد. برخی اعضای ناتو با آن کنار خواهند آمد اما برخی دیگر به شدت آزرده‌خاطر خواهند شد.

متحدان آمریکا در خاورمیانه هنوز میزان نگرانی‌ها را درک نکرده‌اند. کن پولاک تحلیلگر سابق سیا که اکنون در موسسه بروکینز کار می‌کند عقیده دارد که آن کشور‌ها مطمئن هستند ترامپ شرایط را نسبت به اوباما بهتر می‌کند. آنها می‌گویند: ترامپ از ایران متنفر است،‌ ما هم از ایران نفرت داریم. بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل از هرگونه اقدامی که ایران را تحت تحریم دوباره قرار دهد استقبال می‌کند. روابط آمریکا و اسرائیل حداقل در کوتاه‌مدت تحت فشار کمتری خواهد بود. آقای ترامپ علاقه‌ای به زنده کردن فرآیند صلح با فلسطینیان نشان ‌نمی‌دهد. اگر ترامپ جنبش اخوان‌المسلمین را یک سازمان تروریستی بداند مصر و بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس خوشحال خواهند شد چراکه توجیه بیشتری برای سرکوب آن دارند. اما جان آلترمن تحلیلگر امور خاورمیانه عقیده دارد دشواری‌های زیادی در راهند. بسیاری در خاورمیانه از نحوه برخورد ترامپ و آقای فلین با اسلام ناراضی هستند. ترامپ زمانی گفته بود «اسلام از ما متنفر است». ژنرال فلین زمانی در توئیتر خود نوشت: «ترس از مسلمانان منطقی است.» اگرچه عربستان سعودی از هر موضع سختگیرانه علیه ایران استقبال می‌کند، دخالت گسترده نظامی آنها در یمن تحت انتقاد شدید قرار دارد و آنها به توانایی خود در مدیریت عواقب آن تردید دارند. آقای پولاک پیش‌بینی می‌کند که اگر ترامپ واقعاً برای نابودی داعش در سوریه با روسیه همدست شود نتیجه آن خواهد بود که پیروزی در جنگ داخلی سوریه را دو دستی به رئیس‌جمهور آن بشار اسد و پشتیبان اصلی او ایران تقدیم کرده‌اند.

ترامپ تلویحاً اشاره کرد که آمریکا دیگر به نفت خاورمیانه نیازی ندارد و می‌تواند سعودی‌ها را رها کند تا خود از خودشان مراقبت کنند. در کمترین حالت او ممکن است از آنها بخواهد برای تداوم حمایت نظامی آمریکا پول بیشتری بدهند. اما اگر سیاست‌های کاهش کربن توسط آقای ترامپ قیمت نفت را همچنان پایین نگه دارد آنها پولی برای پرداخت نخواهند داشت. به عقیده آقای آلترمن تنها نقطه قوت سعودی‌ها اطلاعاتی است که نیروهای امنیتی آنها می‌توانند در مبارزه با تروریسم در اختیار آمریکا قرار دهند.

کمربندها را محکم کنید

به زودی گمانه‌زنی‌های متحدان آمریکا درباره ریاست‌جمهورری ترامپ به پایان می‌رسد و آنها با واقعیت روبه‌رو می‌شوند. آنها می‌توانند از رفتار و گفتار او در اجلاس بعدی ناتو در اوایل بهار و اجلاس گروه 7 در تابستان نکاتی را بفهمند البته به شرط آنکه ترامپ در این نشست‌ها شرکت کند. یک احتمال آن است که پس از هیاهوی کارزار انتخاباتی آقای ترامپ دیگر به سیاست خارجی علاقه‌ای نشان ندهد. در این صورت بیشتر مسوولیت مدیریت متحدان آمریکا بردوش ژنرال ماتیس، آقای تیلرسون و رهبران سنتی کنگره قرار خواهد گرفت. احتمال دیگر آن است که نوعی دکترین ترامپ آشکار شود و متحدان را به دردسر بیندازد. همه اینها به این بستگی دارد که آقای ترامپ تا چه اندازه با پیشینیان خود متفاوت باشد. امری که هیچ‌کس -حتی خود رئیس‌جمهور منتخب- از آن اطلاع ندارد.
منبع: اکونومیست