سرعت پایین، امان بخش ریلی را بریده است
ریل توسعه‌نیافتگی
«می‌خواهیم قطار را وارد زندگی مردم کنیم به نحوی که برای حمل و نقل بین شهرها و حومه، مردم ریل را انتخاب کنند.» این جمله را عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در سفر اخیر خود با قطار به استان قزوین گفته است.
«می‌خواهیم قطار را وارد زندگی مردم کنیم به نحوی که برای حمل و نقل بین شهرها و حومه، مردم ریل را انتخاب کنند.» این جمله را عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در سفر اخیر خود با قطار به استان قزوین گفته است. مسوولان جدید بخش ریلی این روزها به کرات از توسعه بخش ریلی می‌گویند و در تلاشند تا قطار را به عنوان وسیله ایمن و کم‌هزینه‌تر جایگزین حجم انبوه سفرهای جاده‌ای به ویژه در بخش بین شهری کنند. با وجود این همچنان توسعه قطار به‌رغم قدمت دیرینه آن در کشور با چالش‌های بسیاری مواجه است. از گذشته تا به امروز ناوگان ریلی با مشکلات قدیمی چون سرعت پایین، فرسودگی ناوگان و کیفیت پایین خدمات و عدم توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری دست و پنجه نرم می‌کند. اما در دنیا سیر تحول حمل و نقل ریلی با پیشرفت چشمگیر مواجه بوده که امروز بخشی از اقتصاد ملی کشورها از محل توسعه بخش ریلی تقویت شده است. به طوری که سهم حمل و نقل ریلی را در توسعه اقتصادی در جهان نمی‌توان نادیده گرفت.
پیشرفت جوامع امروزی با توسعه ریل‌ها
در بین تمام شقوق حمل و نقل شاید قطار حس نوستالژیک بیشتری داشته باشد و سیر تحول آن با زندگی مردم دنیا عجین شده است. قطار همپای تحولات در دنیا مرحله به مرحله با پیشرفت تکنولوژی تغییر کرده است. امروز قطارهای دیزلی در دنیا جای خود را به قطارهای سریع‌السیر داده‌اند و با سرعت باورنکردنی هزار کیلومتر را کمتر از 2 ساعت طی می‌کنند. با این حال مروری بر گذشته جوامع نشان می‌دهد قطار نقش مهمی در توسعه جوامع ایفا کرده است. این قطار بود که به استعمارگری انگلستان در گذشته رونق بخشید؛ یا در مقطعی باعث رشد و توسعه کشورهای غربی شد. حتی این وسیله به کمک متفقین آمد و باعث شد هیتلر در جنگ جهانی دوم شکست بخورد. بدین ترتیب از صدها سال گذشته اتفاقات بسیار دیگری در عرصه اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی رخ داده که در مواردی قطار نقش بسزایی بر عهده داشته است.
روایت قطار در داستان و فیلم
اگر تا به حال کتاب‌های نویسندگانی چون شرلوک هلمز و شکسپیر را خوانده باشید حتماً متوجه توصیف رویایی نویسنده از قطار شده‌اید. هنگامی که هوا سرد و مه‌آلود و برف شدیدی در حال باریدن است ناگهان صدای بلندی از دور به گوش می‌رسد. کم‌کم توده عظیمی از دود، لوکوموتیو بخار و در نهایت کل قطار ظاهر می‌شود، یا در فیلم‌های سینمایی تاریخ جهان قطار نقش ویژه‌ای در به تصویر کشیدن وقایع دارد. به هر شکل این وسیله همانند دیگر اختراعات بشر تحت تاثیر تکنولوژی قرار گرفت و هر روز پیچیده‌تر شد تا اینکه امروزه شاهد ساخت قطارهای سریع‌السیر در دنیا هستیم که می‌توانند با سرعت 400 کیلومتر در ساعت حرکت و با هواپیماهای غول‌پیکر رقابت کنند. 
پیشینه قطار ایرانی
در ایران نیز قطار قدمت دیرینه دارد. در روز 4 اسفند 1305 هجری شمسی لایحه تاسیس راهآهن سراسری ایران تصویب شد. این لایحه که در روز اول اسفند ماه از سوی وزیر فواید عامه به مجلس شورای ملی ارائه شده بود با موافقت نمایندگان به تصویب رسید. بدین ترتیب کلنگ ساختمان ایستگاه راهآهن تهران در ۲۳ مهر‌ماه سال ۱۳۰۶، با حضور رضا‌شاه پهلوی در اراضی جنوبی تهران، که تمامی آن بیرون از دروازه گمرک به همین منظور در نظر گرفته شده بود، به زمین زده شد. پیش از این ایجاد راهآهن سراسری در ایران همواره یکی از آرزوهای بزرگ و ملی محسوب می‌شد و حدود نیم‌قرن تلاش شد تا اینکه در سال 1306 این آرزو محقق شد. از زمانی که راهآهن در ایران راه اندازی شد با فراز و نشیب‌های بسیار همراه شد. با وجود این به‌رغم کوشش‌هایی که در سال‌های پس از انقلاب در جهت توسعه حمل و نقل ریلی انجام شد و راهآهن نقش ویژه‌ای در زمان جنگ ایفا کرد اما بی‌توجهی به رشد و توسعه بخش ریلی در دهه اخیر باعث شد تا بخش ریلی در حاشیه قرار بگیرد.
سرعت پایین گریبانگیر بخش ریلی
به‌رغم اینکه دنیا به سمت قطارهای سریع‌السیر و مغناطیسی با سرعت‌های بالای350 کیلومتر در ساعت و حتی بیشتر حرکت کرده است اما در کشورمان هنوز قطارهای معمولی با سرعت کمتر از 120کیلومتر در ساعت و حتی در سال‌های اخیر به علت عدم توسعه شبکه با سرعت70 کیلومتر در حال تردد هستند.
هرچند گفته می‌شود سرعت قطار با سر کار آمدن مدیریت جدید در راهآهن در مسیر تهران-مشهد تا 160 کیلومتر افزایش یافته است اما هنوز راه بسیاری در بهبود سرعت و رشد کیفیت داریم. به عبارت دیگر راهآهن در کشورمان وضعیت متفاوتی دارد. به گفته کارشناسان ریلی در ایران هنوز اصلاحات ساختاری انجام نشده است.
در راه‌آهنهای دنیا بیش از دو تا سه دهه است که این اصلاحات جریان دارد و با کارایی سازماندهی مجدد افزایش یافته است. ولی راهآهن ما هیچ عکس‌العملی به این موضوع نشان نمیدهد و بدنه دولتی دارد و مشتریمدار نیست. راهآهن ایران نسبت به تقاضای بازار حساسیت ندارد و بزرگ‌ترین شرکت حمل و نقل مسافری ریلی کشور یعنی شرکت رجا نیز در اواخر سال 1388 از بخش دولتی یعنی راهآهن مجزا شد و بابت رد دیون به تامین اجتماعی واگذار شد و از این زمان به بعد با قانون بخش خصوصی اداره شده است اما در عمل اتفاق خاصی در این زمینه رخ نداده است و همچنان کیفیت سرویس‌دهی و خدمات ریلی در سطح مطلوب نیست؛ مساله‌ای که حتی مدیران شرکت‌های ریلی بر آن تاکید دارند. با این حال بالغ بر 11 شرکت حمل و نقل ریلی فعال هستند اما بنابه دلایلی از جمله کنترل قیمت بلیت تاکنون نقش موثری در توسعه این بخش نداشته‌اند.
منابع:
1- سایت راهآهن جمهوری اسلامی ایران
2- سایت تاریخ ایرانی
دیدگاه تان را بنویسید