انقراض خانه‌های کوتاه‌قد

93 درصد ساختمان‌هایی که طی بهار امسال در تهران پروانه ساخت گرفته‌اند پنج طبقه و بیشتر بوده‌اند. این آمار، جدیدترین محاسبه مرکز آمار ایران از وضعیت ساختمان‌هایی است که پروانه ساخت گرفته‌اند. ساختمان‌هایی که با ساخت آنها طبیعتاً چهره شهر تهران نسبت به گذشته تغییرات بیشتری پیدا خواهد کرد. با این حال، این وضعیت در شهرهای دیگر مانند تهران نیست. همین آمار مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تنها حدود یک‌پنجم ساختمان‌های پروانه ساخت‌گرفته کشور طی بهار امسال از جنس همین ساختمان‌های پنج‌طبقه به بالا بوده است.

چهره ساختمان‌های جدید تهران

بر اساس این آمار، 5 /93 درصد از پروانه‌های احداث ساختمان مسکونی شهر تهران متعلق به ساختمان‌های پنج‌طبقه و بیشتر است. این در حالی است که سهم چهار‌طبقه‌ای‌ها پنج درصد و مجموع سهم یک، دو و سه‌طبقه‌ای‌ها به 5 /1 درصد می‌رسد. به عبارتی از میان 1534 پروانه احداث ساختمان مسکونی در شهر تهران، دو فقره به ساختمان‌های یک‌طبقه‌ای، سه فقره به دوطبقه‌ای‌ها، 19 فقره به سه‌طبقه‌ای‌ها و 75 فقره به چهار‌طبقه‌ای‌ها اختصاص دارد و تعداد پروانه‌های احداث ساختمان‌های مسکونی پنج‌طبقه و بیشتر به 1435 فقره رسیده است. البته در گذشته هم شاهد چنین آمارهایی بوده‌ایم و با نگاهی به وضعیت ساخت ‌و سازهای شهر تهران، دیگر مشاهده این آمار عجیب به نظر نمی‌رسد. این درحالی است که از نگاه بسیاری از کارشناسان، جمعیت بیش از هشت میلیون‌نفری پایتخت هم نیاز به چنین ساخت‌وسازهایی را افزایش می‌دهد، اما نکته حائز اهمیت آن است که پیش از ساخت‌و‌ساز ساختمان‌های بلندمرتبه باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کرد.

منطقه 15 در صدر ساختمان‌های بلند

اما در کدام مناطق تهران ساختمان‌های مسکونی پنج طبقه به بالا توانسته‌اند پروانه احداث بگیرند؟ بر خلاف آنکه به نظر می‌رسد منطقه 22 بیشترین میزان ساخت‌و‌ساز ساختمان‌های بلندقامت را به خود اختصاص داده است، اما آمار پروانه‌های صادر‌شده برای احداث ساختمان‌های مسکونی در بهار 1395 نشان می‌دهد که این منطقه نه‌تنها با دریافت 11 پروانه، کمترین میزان پروانه صادرشده برای ساخت ساختمان‌های مسکونی بالای پنج‌طبقه را از آن خود کرده است، بلکه به طور کلی تنها توانسته 51 پروانه ساخت ساختمان را به خود اختصاص دهد. این در حالی است که منطقه 15 تهران با دریافت 185 پروانه ساخت ساختمان مسکونی بیشترین پروانه صادر‌شده را از آن خود کرده است، همچنین با توجه به اینکه از میان این تعداد پروانه صادر‌شده 166 فقره به ساختمان‌های پنج‌طبقه و بالاتر اختصاص دارد، می‌توان عنوان کرد که این منطقه در صدر ساختمان‌های بلندقامت تهران قرار دارد.

ساختمان‌های بلند شهرهای مختلف

مشاهده آمار پروانه‌های ساختمانی کل کشور کمی متفاوت به نظر می‌رسد، چرا که از میان 24 هزار و 300 پروانه احداث ساختمان مسکونی، 7271 فقره به یک‌طبقه‌ای‌ها، 6505 فقره به دوطبقه‌ای‌ها، 3522 فقره به سه‌طبقه‌ای‌ها و 2331 عدد به چهار‌طبقه‌ای‌ها اختصاص دارد. تعداد پروانه‌های صادر‌شده برای احداث ساختمان‌های پنج‌طبقه و بیشتر نیز به 4671 عدد می‌رسد. بنابراین در کل کشور سهم ساختمان‌های پنج‌طبقه و بیشتر تنها 2 /19 درصد از کل پروانه‌های صادرشده برای احداث ساختمان‌های مسکونی است. با مشاهده این آمار این سوال مطرح می‌شود که آیا در سایر کلانشهرها با مشکلاتی که در پی ساخت‌و‌ساز ساختمان‌های بالای پنج‌طبقه به وجود می‌آید مواجه نیستیم؟ بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بحث بلندمرتبه‌سازی تنها مختص پایتخت نیست و سایر کلانشهرها نیز با مشکلات ناشی از ساخت‌و‌ساز این ساختمان‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. چرا که طی سال گذشته جهت پاسخگویی به نیاز روزافزون جمعیت جوان کشور به مسکن، همچنین به دلیل کمبود زمین و به خصوص رشد غیرمنطقی قیمت آن در سراسر کشور و افزایش تقاضا برای اسکان در برخی مناطق خاص کشور (خصوصاً تهران و سایر کلانشهرها) حرکت شتابان به سمت بلندمرتبه‌سازی و ایجاد مجتمع‌های بزرگ آپارتمانی با طبقات و واحدهای بزرگ توجیه‌پذیر شده است.

تهران در صدر استان‌های دارای ساختمان بلند

بر اساس محاسبه مرکز آمار، استان اصفهان با تعداد 3464 فقره، رکورددار کل دریافت پروانه برای احداث ساختمان مسکونی در بهار 1395 است. از این تعداد، 421‌مورد مربوط به ساختمان‌های پنج‌طبقه و بالاتر است. اما استان تهران که 2987‌فقره پروانه برای احداث ساختمان را در فصل بهار دریافت کرده است، بیشترین پروانه جهت ساخت ساختمان‌های پنج‌طبقه و بالاتر را از آن خود کرده و با تعداد 1853‌فقره در صدر استان‌های دارای ساختمان‌های بلند کشور قرار گرفته است.

در این میان، نکته‌ای که مورد توجه واقع می‌شود مربوط به آمار پروانه‌های صادر‌شده استان گیلان است، چرا که از میان هزار و 258 پروانه صادر‌شده، 331 پروانه به ساختمان‌های پنج‌طبقه و بالاتر اختصاص دارد. این در حالی است که تعداد پروانه صادر‌شده برای احداث یک‌طبقه‌ای‌ها 216، دوطبقه‌ای‌ها 383، سه‌طبقه‌ای‌ها 119 و چهار‌طبقه‌ای‌ها 209 فقره است. بسیاری از کارشناسان دلیل رواج این‌گونه ساختمان‌سازی‌ها در مناطق شمالی کشور را قیمت بالای زمین می‌دانند. البته بلندمرتبه‌سازی در شمال ایران به اندازه سایر کلانشهرها رواج پیدا نکرده است، اما با این حال باید به دنبال چاره‌ای برای متعادل کردن این رویه بود.

کاهش میزان ساخت‌و‌ساز در بهار 1395

بررسی وضعیت ساخت‌وساز در بهار امسال نشان می‌دهد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته روند آن نزولی شده است. بر اساس گزارش مرکز آمار، مجموع پروانه‌های ساختمانی صادرشده از سوی شهرداری تهران در بهار 1395 به 1739 فقره می‌رسد که از این تعداد 5 /0 درصد مربوط به افزایش بنا و 5 /99 درصد مربوط به احداث ساختمان بوده است. بر اساس این گزارش پروانه‌های صادر‌شده برای احداث ساختمان نسبت به فصل گذشته حدود یک درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته حدود 20 درصد کاهش یافته است.

همچنین مجموع پروانه‌های ساختمانی صادرشده از سوی شهرداری‌های کشور در بهار 1395 به 31 هزار و 808 فقره می‌رسد که 1 /8 درصد از آن مربوط به افزایش بنا و 9 /91 درصد از آن مربوط به احداث ساختمان بوده است. پروانه‌های صاد‌رشده برای احداث ساختمان در کل کشور نیز نسبت به فصل گذشته 6 /16 درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته حدود 8 /10 درصد کاهش پیدا کرده است. اما این آمار بیانگر چیست و چه پیامی برای بازار مسکن دارد؟ آیا کاهش میزان ساخت‌و‌ساز در بهار 95 نشان از عدم تقاضای مسکن دارد؟ پیروز حناچی، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در این مورد می‌گوید: «لزوماً در این شرایط نمی‌توان گفت که تقاضا برای خرید مسکن کم است. بلکه تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بخش مسکن به روش سابق که صرفاً سازندگان منتفع می‌شدند کم شده است. به طور متوسط طی 10 سال آینده، باید در هر سال بین 700 هزار تا یک میلیون واحد مسکونی در کشور ساخته شود تا به تقاضای متقاضیان مسکن پاسخ داده شود.»

نتیجه

سهم قابل توجه ساختمان‌های بلند در تهران، رکوردداری منطقه 15 تهران به عنوان بیشترین دریافت‌کننده پروانه احداث ساختمان‌های پنج‌طبقه و بالاتر، کاهش میزان ساخت‌و‌ساز در سطح کشور، حضور اصفهان به عنوان استانی که بیشترین میزان دریافت پروانه احداث ساختمان را از آن خود کرده است و... اینها مهم‌ترین پیام‌های آخرین گزارش مرکز آمار ایران است. اما این پیام‌ها چه تاثیری بر نحوه سیاستگذاری در بازار مسکن می‌گذارد و چقدر ممکن است این وضعیت در ادامه تداوم یابد؟ آیا این مسائل منجر به تغییر چهره شهر می‌شود؟ در پرونده پیش‌رو به پاسخ این سوال‌ها، بررسی تبعات بلندمرتبه‌سازی در کشور و راهکارهایی برای ساماندهی این وضعیت پرداخته‌ایم.