من از کجا؟ رشد از کجا؟

آخرین گزارش رسمی بانک مرکزی درباره رشد اقتصادی ایران مربوط به سال 1393 است: رشد سه‌درصدی با نفت و رشد 8 /2‌درصدی بدون نفت. گرچه مرکز آمار ایران در آمارهای اعلامی‌اش نرخ رشد سال 1394 را 3 /1 درصد ارزیابی کرده، بانک مرکزی همچنان به سیاست سکوت خود در خصوص این سال ادامه می‌دهد. در آخرین نشریه نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی که تیرماه امسال با شماره 83 منتشر شده - و شامل اطلاعات دوره منتهی به سه‌ماهه چهارم سال 1394 است- در سرفصل «حساب‌های ملی» مقابل سال 1394 علامت ∞ درج شده که معادل این عبارت است: «رقم در دسترس نیست». می‌توان نتیجه گرفت که ارقام حساب‌های ملی سال 1394 هنوز از دسترس مقامات بانک مرکزی جمهوری اسلامی خارج است اما با یک پرش غیرمنتظره، ارقام رشد از ابتدای سال 1395 دوباره در دسترس قرار گرفته و انتشار آن - البته به شکل غیررسمی- آغاز شده است. اینکه بدون دسترسی داشتن به ارقام حساب‌های ملی بهار و تابستان 1394 چگونه می‌توان درصد رشد یک‌ساله آنها در فصول متناظر سال بعد را محاسبه کرد، شائبه‌ای است که مسوولان بانک مرکزی احتمالاً علاقه‌ای به شنیدن آن ندارند. اما از آنجا که ارقام رشد اقتصادی در سال 1395 به شکل چشمگیری مثبت و حتی فراتر از وعده‌های رئیس‌جمهور - مبنی بر رسیدن به رشد پنج‌درصدی- بوده، مقامات دولتی در انتشار اطلاعات آن از یکدیگر سبقت می‌گیرند. دو هفته قبل حسن روحانی در دیدار عیدانه با مقام معظم رهبری، خبر از رشد 4 /7درصدی اقتصاد ایران در شش‌ماهه نخست سال 1395 داد. همان شب رئیس کل بانک مرکزی در کانال تلگرامی خود (چرا که نه؟ گزارش تلگرامی، غیررسمی‌ترین گزارشی است که یک مقام رسمی می‌تواند ارائه دهد) این‌گونه نوشت: «بحمدالله در فصل دوم سال جاری تولید ناخالص داخلی کشور در مقایسه با فصل دوم سال 1394، معادل 2 /9 درصد رشد یافت و به این ‌ترتیب در شش‌ماهه اول سال جاری رشد اقتصادی در سطح 4 /7 درصد تحقق پیدا کرد.» ولی‌الله سیف سپس به غیررقومی‌ترین شکل ممکن از «تداوم افزایش ارزش افزوده بخش نفت» خبر داد و اضافه کرد: «از تابستان سال جاری عملکرد رشد سایر گروه‌های اقتصادی اعم از کشاورزی، صنایع و معادن و خدمات [نیز] در مقایسه با عملکرد رشد فصل اول بهبود یافته است.» آقای رئیس‌کل درباره سمت تاریک عملکرد رشد اقتصادی چیزی نگفت اما با مصاحبه بعدی پیمان قربانی، معاون او معلوم شد که «رشد معدن هنوز منفی است و بخش ساختمان نیز به عنوان زیرگروه مهم صنعت و معدن از رکود خارج نشده است». در چنین فضای ابهام‌آلودی -که اگر در دوران صدارت محمود احمدی‌نژاد شکل می‌گرفت، احتمالاً بسیاری از مسوولان دولت فعلی به‌شدت از آن انتقاد می‌کردند- سردرآوردن از اینکه رشد اقتصادی 4 /7درصدی از کجا آمده است، کار ساده‌ای نخواهد بود. با این حال این پرونده به دنبال یافتن پاسخی برای این سوال‌هاست: چه شد که اقتصاد ایران در نیمه نخست سال 1395 بیش از هفت درصد رشد کرد و چگونه می‌توان از تداوم این رشد در سال‌های بعد اطمینان حاصل کرد؟

پی‌نوشت:

1- اشاره‌ای به شعر مولانا: «من از کجا، پند از کجا؟ باده بگردان ساقیا».