تاریخ انتشار:
مدیرعامل شرکت دخانیات می‌گوید برای رقابت بر‌سر تولید سیگار باید کیفیت را بالا برد
«برند» ها «برنده» اند
شرکت توباکو آذربایجان، سیگارت‌های تولیدی این کشور را با برند بهمن دوباره به ایران قاچاق می‌کند. این سیگارها بسیار مضر است و حتی آزمایش‌های ما نشان می‌دهد که در این سیگارت‌ها، از خرمن توتونی استفاده شده که کیفیتی پایین دارد و مواد زائد و آشغال در آن است.
تا پیش از آنکه شرکت دخانیات به بخش خصوصی واگذار شود؛ انحصار واردات و صدور مجوز تولید سیگار در ایران در اختیار این شرکت بود. اما حالا، وزارت صنعت است که در این حوزه حرف اول را می‌زند. با معصوم نجفیان، مدیرعامل شرکت دخانیات ایران، در مورد تولید سیگار باکیفیت در ایران به گفت‌وگو نشستیم. او بدون نام بردن از «برند» خاصی، معتقد است واردات قانونی سیگار، به مراتب بهتر و مفیدتر از سیگار قاچاق است که به صورت غیرقانونی به ایران می‌آید و اثرات زیانباری برای سلامت مصرف‌کنندگان کالای دخانی دارد. نجفیان از برنامه‌های شرکت دخانیات برای افزایش سهم سیگارت‌های تولید داخل در بازار می‌گوید و اینکه برنامه‌هایی برای صادرات سیگار نیز وجود دارد. او می‌گوید: «هیچ کس موافق مصرف سیگار نیست. اما برای پاسخگویی به بخش مصرف، بهتر است سیگار تولید داخلی سهم بیشتری در بازار داشته باشد تا سیگارهایی که بدون مجوز به ایران می‌آید.»
اجازه بدهید این گفت‌وگو را با تازه‌ترین اظهارات وزیر بهداشت و درمان آغاز کنیم. آقای هاشمی در واکنش به خبر اعطای مجوز به شرکت تولیدکننده سیگار «مارلبرو» گفته‌اند که «گاهی اوقات مجوز دادن به یک شرکت اسم و رسم‌دار و دریافت مالیات بر واردات سیگار بهتر از سیگار قاچاق و زیان‌های وارده به بخش سلامت است.» شما با این اظهارنظر وزیر بهداشت موافقید؟
بله، اما پیش از اینکه بگویم چرا این نگاه وزارت بهداشت با نگاه ما همخوانی دارد، یک نکته را یادآور شوم. با توجه به اینکه بخش حاکمیتی دخانیات نظیر اعطای مجوز یا عاملیت صنعتی طبق مصوبه هیات وزیران به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار شده و مرکز نظارت بر دخانیات ایران که در این وزارتخانه مستقر است؛ مسوول اعطای مجوز است اجازه بدهید، به موضوع اعطای مجوز به یک کمپانی تولیدکننده سیگار ورود نکنم. اما به طور کلی اگر سیگار به صورت رسمی و از مبادی قانونی وارد کشور شود به مراتب زیان‌های کمتری هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سلامتی از ورود غیرقانونی و قاچاق دارد. البته مراجع ذی‌صلاح و دستگاه‌های مرتبط با امر، وضعیت شرکت تولیدکننده برند را باید تایید کنند.
چرا این طور فکر می‌کنید؟
دلیلش به نظارت محکم و کنترل کیفی سیگار بازمی‌گردد. واردات حتی یک نخ سیگار به کشور، مستلزم عبور موفقیت‌آمیز از یکسری استانداردها و تاییدیه‌هاست که از سوی آزمایشگاه‌های کنترل کیفی دخانیات صورت می‌گیرد. ضمن اینکه عوارض و تعرفه‌هایی که برای واردات سیگار در نظر گرفته می‌شود برای دولت درآمد دارد و هرساله بخشی از درآمد گنجانده‌شده در بودجه‌های سنواتی از طریق عوارض و درآمدهایی است که از محل فروش سیگارهای وارداتی تامین و وارد خزانه می‌شود. وقتی سیگار به طور رسمی از طریق واردات و مبادی قانونی وارد کشور نشود؛ زمینه برای قاچاق گسترده کالای دخانی فراهم شده است که هم اثرات مضر بر سلامت مصرف‌کنندگان دارد و هم زیان بزرگی از نظر درآمدی به اقتصاد کشور می‌زند. حتی اگر جنبه اقتصادی این موضوع مورد توجه قرار نگیرد؛ باید تاکید کنم که جنبه سلامت سیگار قاچاق بسیار مهم‌تر است. بنابراین در یک نگاه کلی باید بگویم که خارج از نام بردن از یک برند خاص یا کمپانی تولیدکننده سیگار، واردات رسمی و قانونی سیگار بهتر از قاچاق است. البته باز هم تاکید می‌کنم مراجع ذی‌صلاح و دستگاه‌های مرتبط با امر، وضعیت شرکت تولیدکننده برند را باید تایید
کنند.
اگر جنبه سلامت و زیان‌هایی را که از این منظر به مصرف‌کننده وارد می‌شود فعلاً کنار بگذاریم؛ سوال من در مورد درآمدهای سیگار و کالای دخانی است. اساساً چرا باید به دنبال درآمدی بود که برای سلامتی جامعه مضر است و حتی ممکن است هزینه‌هایی داشته باشد که بحث درآمد را تحت تاثیر قرار دهد؟
من برای پاسخ به این سوال ابتدا باید مقدمه‌ای ارائه و اعداد و ارقامی از تجارت پرسود دخانیات در دنیا ذکر کنم. بر اساس آخرین آمارهای موجود، نزدیک به پنج هزار و 600 میلیارد نخ سیگار به طور سالانه در دنیا مصرف می‌شود. بیشترین سرانه مصرف در روسیه است که دو هزار و 500 نخ سیگار در این کشور به طور متوسط سالانه مصرف می‌شود. کمترین سرانه مصرف هم متعلق به افغانستان، پاکستان و هندوستان با سرانه مصرف کمتر از 500 نخ سیگار در سال است. بزرگ‌ترین تولیدکننده سیگار جهان نیز کشور چین است که سالانه دو هزار و 225 میلیارد نخ سیگار تولید می‌کند. در ایران نیز سالانه حدود 65 میلیارد نخ سیگار مصرف می‌شود و تعداد تقریبی سیگاری‌های ایرانی نیز 12 میلیون نفر عنوان می‌شود. اما نکته مهم این است که ایران جزو کشورهای اول تا سوم دنیاست که در آن قاچاق سیگار صورت می‌گیرد. حال آنکه کشور چین مساحتی بیش از 6/9 میلیون کیلو مترمربع دارد و با 17 کشور دارای مرز است اما سهم سیگار قاچاق در بازار سیگار این کشور یک درصد است. اما سهم سیگار قاچاق در ایران با 65/1 میلیون کیلومترمربع مساحت و همسایگی با هفت کشور، 25 درصد است. با توجه به گردش مالی چهار هزار و
500 میلیارد تومانی محصول سیگار در ایران، این رقم بسیار بالایی است که نصیب قاچاقچیان سیگار می‌شود. وقتی بحث درآمد در موضوع سیگار مطرح می‌شود از این منظر است. خب این میزان درآمد نصیب عده‌ای خاص می‌شود و واردات قانونی می‌تواند این درآمد را به سمت خزانه دولت هدایت کند.
چرا راهکاری برای مقابله با قاچاق در نظر گرفته نمی‌شود؟
موضوع قاچاق یک بحث همه‌جانبه است که نیاز به تشکیلات مستقل و همکاری چندین نهاد دارد. اما به طور کلی، 65 میلیارد نخ مصرف سیگار آنقدر برای شرکت‌های دخانی جذاب هست که برای ورود به این عرصه رقابتی، بخواهند سهم خود را در بازار افزایش دهند. وقتی یک شرکت دخانی نمی‌تواند از طریق قانونی سیگار تولیدی خود را به بازار بفرستد، مبادی غیرقانونی را انتخاب می‌کند. چون در قاچاق یک کالا از پرداخت عوارض و تعرفه‌های واردات خبری نیست؛ کالای دخانی قاچاق ارزان‌تر تمام می‌شود و به این دلیل سطح مصرف مردم نیز بالا می‌رود. به نظر من راه کنترل قاچاق، واردات قانونی و با کنترل و نظارت ویژه روی محصولات دخانی است.
اما به هر حال فعالان ضد‌سیگار هم می‌گویند درآمدی که دولت‌ها از محل واردات قانونمند کالای دخانی به دست می‌آورند در مقایسه با هزینه‌های آن ناچیز است.
ببینید. تجارت جهانی سیگار 330 میلیارد دلار است. اگر فروش سالانه نفت کشورمان را 70 میلیارد دلار در نظر بگیریم؛ متوجه می‌شوید که تجارت جهانی سیگار چند برابر درآمد نفتی کشوری مانند ایران است. از سوی دیگر، نزدیک به 100 میلیون نفر در دنیا در کسب‌وکار مرتبط با دخانیات مشغول به کارند. حرف من این است که در مبارزه با مصرف دخانیات باید به همه جنبه‌ها توجه کرد. برخی دیدگاه‌ها وجود دارد که معتقد است نبود صنعت دخانیات و تولید سیگار در ایران، نمی‌تواند نفی‌کننده مصرف سیگار در کشور باشد. مصرف دخانیات در کشورمان یک واقعیت است که باید پذیرفته شود. نیمی از 65 میلیارد نخ مصرفی سیگار در ایران، در ایران تولید می‌شود که رقم زیادی نیست و الباقی به صورت قاچاق از مبادی غیرقانونی وارد کشور می‌شود. به اعتقاد من مبارزه با آلودگی اقتصادی و اقتصاد زیرزمینی، دو ابزار می‌خواهد. اول ارتقای کمی محصولات دخانی در مقابل قاچاق و دوم ارتقای کیفی محصولات دخانی که به صورت وارداتی و مشارکتی در بازار توزیع می‌شود.
شما این موضوع را می‌پذیرید که سیگار علاوه بر درآمد، هزینه‌هایی را هم بر اقتصاد کشور تحمیل می‌کند؟ به ویژه در بحث درمان بیماری‌های ناشی از مصرف سیگار؟
بله، آمارها هم می‌گوید که دو تا سه برابر درآمدی که از محل مصرف سیگار به دولت می‌رسد باید صرف هزینه‌های درمان بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات شود. اما در آمریکا این رقم، یک برابر است. چون محصول مصرفی، باکیفیت است. در آمریکا قاچاق سیگار در این حجم بالایی که در ایران هست، وجود ندارد. ما معتقدیم مصرف هر نوع سیگار مضر است و سلامتی را به خطر می‌اندازد. اما سیگار قاچاق هزینه‌هایی به مراتب بیشتر برای جامعه دارد. تولید نکردن سیگار یا روی آوردن به واردات صرف و استفاده از سیگارت‌های قاچاق در بازار، ابزار مناسبی برای کاهش مصرف نیست.
به عنوان شرکت دخانیات چه اقدامی برای بهبود این روند انجام داده‌اید؟
دخانیات صنعتی است که 70 هزار نفر در ایران را به طور مستقیم شاغل کرده است. ما اعتقاد داریم که اگر از این صنعت حمایت شود و سیگار داخلی با کیفیت و نظارت بیشتر در بازار سهم بالاتری را به خود اختصاص دهد؛ هزینه‌های سلامتی مصرف‌کنندگان نیز کاهش می‌یابد.
شرکت دخانیات در ایران 70 سال قدمت دارد. اما بعد از واگذاری این شرکت به بخش خصوصی، شرایطی مهیا شد که در زمینه تولید، با دستگاه‌های جدیدتری به فعالیت ادامه دهد. این دستگاه‌ها قطعاً می‌تواند در بهبود کیفی و کمی محصولات دخانی تولید داخل مثمر ثمر باشد. در بخش کشاورزی هم تمرکز و نظارت ویژه‌ای بر تولید توتون باکیفیت داده شده تا میزان زیان‌دهی محصولات دخانی تولید داخل کاهش پیدا کند. اما به هر حال سیگار در هر شرایطی برای سلامتی مصرف‌کننده زیانبار است و سیاست شرکت دخانیات هم بر این است که سیگار تولیدی را با مضرات پایین‌تر به بازار عرضه کند.
اما مشکلاتی نیز برای واردات قانونمند سیگار وجود دارد که عمده‌ترین آن به موضوع عوارض و تعرفه‌هایی برمی‌گردد که مطابق قوانین بالادستی باید پرداخت شود. آیا عوارض و تعرفه‌ها،یک مانع برای تولید سیگار باکیفیت در ایران است؟
به هر حال در موضوع عوارض و تعرفه‌ها، به‌کارگیری درست این ابزارها برای حمایت از تولید داخلی یک محصول مورد نظر دولت است. اما محصولی مانند سیگار، با بالا رفتن تعرفه و عوارض،خطراتی را برای جامعه مصرف ایجاد می‌کند. چون موجب افزایش میزان قاچاق سیگار به کشور می‌شود. اگر تعرفه و عوارض واردات سیگار بالاتر برود، شرایطی به وجود می‌آید که دیگر کمپانی‌های تولیدکننده سیگار، رغبتی به واردات رسمی سیگار ندارند. چون قیمت تمام‌شده محصول آنها قدرت رقابت با سیگار قاچاق را ندارد. حتی ممکن است مصرف داخلی سیگار به دست سیگارت‌های تولیدی کارگاه‌های زیرپله‌ای در امارات و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس بیفتد که به مراتب شرایط را برای سلامتی جامعه بدتر می‌کند.
الان وضعیت قاچاق سیگار به کشور چگونه است؟ از چه کشورهایی به ایران سیگار قاچاق می‌شود؟
الان شرایط به گونه‌ای است که از کردستان عراق، آذربایجان و ارمنستان قاچاق سیگار به ایران صورت می‌گیرد. حتی آذربایجان دست به جعل برندهای ما هم زده است. شرکت توباکو آذربایجان، سیگارت‌های تولیدی این کشور را با برند بهمن دوباره به ایران قاچاق می‌کند. این سیگارها بسیار مضر است و حتی آزمایش‌های ما نشان می‌دهد که در این سیگارت‌ها، از خرمن توتونی استفاده شده که کیفیتی پایین دارد و مواد زائد و آشغال در آن است.
شرکت توباکو آذربایجان، سیگارت‌های تولیدی این کشور را با برند بهمن دوباره به ایران قاچاق می‌کند. این سیگارها بسیار مضر است و حتی آزمایش‌های ما نشان می‌دهد که در این سیگارت‌ها، از خرمن توتونی استفاده شده که کیفیتی پایین دارد و مواد زائد و آشغال در آن است.
در این باره شکایت رسمی داشته‌اید؟
ما هر کاری که از دست‌مان برآمده انجام داده‌ایم تا به این تقلب آشکار پایان دهیم. در جلسه‌ای که با برخی مسوولان نیروی انتظامی داشتیم؛ قرار شده که از طریق پلیس بین‌الملل این موضوع پیگیری شود و شرکت آذربایجانی تحت تعقیب قرار گیرد. چون این برندها ثبت جهانی است هر گونه تقلب و جعل آن پیگرد قانونی دارد.
اما به هر حال مصرف‌کننده در حال استفاده از این نوع سیگارهاست. چه کسی مسوول جمع‌آوری این نوع سیگارت‌ها از بازار است؟
به طور ویژه سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده و سازمان تعزیرات حکومتی. شرکت دخانیات محصول تولیدی خود را به عاملیت‌های توزیع می‌دهد و در فرآیند توزیع این اتفاق می‌افتد. در واقع برخی عوامل سودجو دست به خرید گسترده سیگارت‌های تولید داخل و جعل برند می‌زنند.
اجازه بدهید به طور خاص در مورد اقدامات شرکت دخانیات برای کاهش سهم سیگار قاچاق در بازار صحبت کنیم. آیا شرکت می‌تواند این سهم را کاهش دهد؟
بله، این قدرت را دارد و حتی گام‌هایی نیز در این راستا برداشته شده است. شرکت دخانیات در اولین گام به دنبال ارتقای کیفی محصول رفت. برای اولین بار در تاریخ صنعت دخانیات کشور، فناوری نانو با مشارکت شرکت «تی‌دی‌آر» کرواسی به ایران آمد و دستگاه‌های تولید سیگار سوپراسلیم نانو، در مجتمع مازندران نصب شد. این سیگار می‌تواند سهم بالایی از بازار مصرف را در اختیار بگیرد و امیدواریم این فناوری، ظرفیت‌های جدیدی را در دخانیات ایران ایجاد کند. چون این نوع سیگار منطبق با فناوری روز دنیا تولید می‌شود و به متنوع‌سازی محصولات دخانی کمک می‌کند و می‌تواند از مصرف سیگارت‌های قاچاق جلوگیری کند.
فقط در همین یک مجتمع این نوع سیگار تولید می‌شود؟
در مجتمع‌های گیلان، مازندران، گلستان، تهران، اصفهان و آذربایجان غربی هم این نوع سیگار تولید می‌شود. به زودی در استان کردستان هم تولید سیگار برای صادرات به عراق انجام می‌شود.
یعنی تولید سیگار در داخل با هدف پیدا کردن بازار صادراتی؟
بله. دستگاه‌های این سیگار در سقز نصب شده و قرار است دو برند سیگار تولید داخل به عراق صادر شود.
صحبت‌های شما در حالی است که همین تابستان گذشته، انتقادهایی به کیفیت سیگارهای تولیدی ایران وارد شده بود. برخی دیدگاه‌ها وجود داشت که معتقد بود سهم پایین سیگارهای داخلی در بازار به دلیل کیفیت نازل سیگارت‌های تولیدی کشور است.
بله، اتفاقاً برخی نمایندگان مجلس از کیفیت سیگارت‌های تولید داخل دفاع کردند و اظهارات در خصوص عدم کیفیت سیگار تولید داخل را ریختن آب در آسیاب واردکنندگان و کمپانی‌های خارجی دانسته‌اند. جالب اینکه این اخبار بلافاصله با واکنش مثبت واردکنندگان و کمپانی‌های خارجی سیگار و حتی قاچاقچیان رو‌به‌رو شد.
دلیل عمده استقبال هم این بود که با از بین رفتن سهم تولیدات داخلی از بازار مصرف سیگار، سهم بیشتری به آنها می‌رسید. بازار مصرف سیگار رقابتی است و این گونه اخبار به طور آنی تاثیر خود را بر بازار می‌گذارد و موجب بالا و پایین شدن سهم شرکت‌ها از بازار مصرف می‌شود. اما باید بگویم روند تهیه مواد اولیه و تولید سیگار در شرکت دخانیات، به گونه‌ای است که استانداردهای لازم به طور کامل در نظر گرفته می‌شود. حتی این استانداردها و نظارت‌ها و کنترل‌ها در یک سال اخیر تشدید هم شده است. شرکت دخانیات برای تولید محصولات خود استانداردی را تعریف کرده که طبق آن، هیچ‌گاه از کیفیت محصولات خود نخواهد کاست. اگر سیگار بی‌کیفیت در ایران تولید شود، قطعاً سهم سیگار داخلی از بازار مصرف کاهش پیدا می‌کند و هیچ تفکر اقتصادی هم این موضوع را نمی‌پذیرد.
هم‌اکنون که بخش خصوصی و دولتی تصدی‌گری سیگار در ایران جدا شده و شرکت دخانیات برخلاف روند گذشته فقط مسوول تولید سیگار است؛ آیا شرایط تجارت کالای دخانی بهتر از قبل است؟
این مصوبه هیات وزیران بود که از تیرماه سال 91، شرکت دخانیات به بخش خصوصی واگذار شود و بخش حاکمیتی آن نیز تحت نظارت وزارت صنعت و تجارت اداره شود. در اینجا فقط آزمایشگاه مجهزی برای کنترل کیفی سیگارت‌ها وجود دارد و بقیه کارها به‌عهده وزارت صنعت است. اجازه بدهید وارد این مقوله نشوم و فقط به ذکر این نکته بسنده کنم که اگر تلاش‌ها بیشتر باشد و حمایت‌ها از صنعت داخلی دخانی افزایش یابد، کیفیت کار هم بهتر خواهد بود.
شما از وجود رقابت شدید در بازار مواد دخانی صحبت کردید. آیا از ورود یک برند پرطرفدار به بازار احساس خطر نمی‌کنید؟
این احساس خطر زمانی خواهد بود که کیفیت محصولات داخلی پایین باشد. در بازار رقابتی محصولات دخانی، برتری با کالایی است که کیفیت برتری داشته باشد. رصد ما از بازار مصرف نشان می‌دهد که اقبال مصرف‌کننده به سیگار تولید داخلی زیاد است. مواد اولیه محصولات داخلی بسیار مرغوب است. حتی مانند برندهای معروفی چون کنت و وینستون، این مواد اولیه از کشورهای صاحب توتون وارد می‌شود و کیفیت بالایی دارد. اینجا دیگر بحث برند است. اجازه بدهید یک مثال بزنم. چندی پیش در یک نظرسنجی، دو نوشابه پپسی و کوکاکولا در دو لیوان جداگانه بدون درج نام برند به مصرف‌کنندگان داده و از آنها خواسته شد که با نوشیدن هر یک، نوشابه بهتر را انتخاب کنند. بیشترین میزان مصرف پیش از شناخته شدن برندها مربوط به نوشابه پپسی بود. اما وقتی نام برندها روی لیوان‌ها حک شد؛ نوشابه کوکاکولا انتخاب بیشتری داشت. در بحث سیگار هم همین‌طور است. برندها در بازار برنده‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید