تابلوی ارزی برای سرمایه‌گذار خارجی

افزایش ورود سرمایه خارجی در بورس یکی از سیاست‌های دولت برای خروج از رکود در بسته پیشنهادی است. ورود سهامداران خارجی در بورس تهران تازگی ندارد و از هفت میلیون و 600 هزار کد سهامداری، تنها 295 کد به خارجی‌ها اختصاص دارد. با این حال مسوولان دولت اعتقاد دارند باید زمینه جذب بیشتر سهامداران خارجی در بازار سرمایه ایرانی فراهم شود. این موضوعی است که این روزها به یکی از مسائل قابل‌توجه مدیران بورسی تبدیل شده است که چه ابزارهای مالی تعریف کنند تا خارجی‌ها نسبت به تالار شیشه‌ای حافظ اقبال نشان دهند. به این بهانه با علی رحمانی مدیرعامل پیشین شرکت بورس به گفت‌وگو پرداختیم. رحمانی می‌گوید در زمان مدیریتش در شرکت بورس به‌طور جدی برای ورود سهامداران خارجی برنامه‌ریزی کرده بود اما مشکلات ساختاری و نبود ابزارهای مالی کارآمد مانع از این کار شده بود. در حال حاضر به زعم این کارشناس بازار سهام سیاست‌های دولت برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی بیشتر به شعار می‌ماند و به کنایه می‌گوید با گفتن یارم بیا، دلدارم بیا سهامداران خارجی به بورس تهران نمی‌آیند...



‌ دولت در بسته خروج از رکود برنامه‌هایی برای ورود سرمایه‌ خارجی در بازار سرمایه پیشنهاد داده است. با توجه به این مساله چگونه می‌توان زمینه‌های ورود سهامداران خارجی را فراهم کرد؟
ورود سهامدار خارجی نیازمند ثبات نرخ ارز است. وقتی دولت سیاست‌هایی در نظر می‌گیرد که به نرخ ارز شوک وارد می‌شود و با نوسان مواجه می‌شود چگونه می‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذاری سرمایه خود را به ریال تبدیل کند. طبیعی است سرمایه‌گذار خارجی نگران کاهش نرخ ارز باشد. فرض کنید سال 1390 اگر سرمایه‌گذار خارجی وارد بورس تهران شده بود سرمایه خود را تبدیل به ریال کرده و سهم خریده بود و حالا می‌خواست از بازار خارج شود حتی اگر در زمان رونق بورس 100 درصد بازدهی داشت اکنون 100 درصد زیان می‌کرد چرا که در این مدت نرخ ارز به‌شدت کاهش یافته. مهم این است که سرمایه‌گذار بتواند قدرت پوشش ریسک داشته باشد.

‌ شما اعتقاد دارید سرمایه‌گذار خارجی تا زمانی که نتواند در بازار سرمایه ایران ریسک‌زدایی کند وارد این بازار نمی‌شود؟
قطعاً برای سرمایه‌گذار خارجی پوشش ریسک بسیار مهم است. وقتی در اقتصادی نوسان نرخ ارز وجود دارد سرمایه‌گذار نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن این مساله وارد آن بازار شود. سرمایه‌گذار باید امکان ریسک‌زدایی داشته باشد تا در این‌گونه بازارها دچار زیان هنگفت نشود. به خاطر دارم در زمانی که بنده مدیرعامل شرکت بورس بودم تصمیم بر این بود اگر قرار است سرمایه‌گذار خارجی وارد بورس تهران شود بهتر است بورس ارزی در کشور راه‌اندازی شود. در واقع بورس سهام ارز در منطقه آزاد کیش باید تاسیس می‌شد.

‌ یعنی شما تصور می‌کردید با راه‌اندازی بورس سهام ارز در منطقه آزاد کیش سرمایه‌گذار خارجی امکان پوشش ریسک خواهد داشت؟
بله، البته راه‌اندازی بورس سهام ارز برای سرمایه‌گذاران خارجی مستلزم این بود که به طور مثال 10 تا 20 شرکت بزرگ و درجه‌یک کشور به بورس منطقه آزاد کیش منتقل می‌شد. بر این اساس باید درصدی از سهام آن شرکت می‌شد تا به شکل ارز سهم آن مبادله شود. در واقع سرمایه‌گذار خارجی از این طریق می‌تواند سهم خود را به ارز خریداری کند و معاملاتش بر مبنای ارز مبادله شود تا امکان ریسک‌زدایی یا همان هج کردن در بازار را داشته باشد.

‌ پس ورود سرمایه‌گذار خارجی مستلزم ایجاد زیرساخت‌ها و تعریف ابزارهای مالی مرتبط با آن در بازار سرمایه کشور است؟
قطعاً همین‌گونه است، چرا که ایجاد بورس سهام ارزی برای سرمایه‌گذاران خارجی نیازمند ایجاد زیرساخت است. در حال حاضر جای این زیرساخت در بازار سرمایه‌گذار کشور خالی است. در واقع باید تابلو ارزی برای سرمایه خارجی ایجاد شود. البته راهکار دیگری هم برای پوشش ریسک برای سرمایه‌گذار خارجی وجود دارد. به طور مثال سرمایه‌گذار خارجی باید این امکان را داشته باشد در بانک ایران سپرده ارزی انجام دهد. بر این اساس این سرمایه‌گذار می‌تواند وام ریالی بگیرد و با آن سهام بخرد که امکان هج کردن داشته باشد و دچار زیان سنگین نشود. در واقع برای سرمایه‌گذار خارجی به شکلی مصونیت ایجاد کرده‌ایم تا با دغدغه کمتری بتواند در بازار سرمایه‌مان سهم خرید و فروش کند.

‌ اما برخی مسوولان بازار سرمایه معتقدند با توجه به P/E پایین بازار سهام کشور برای سرمایه‌گذار خارجی شرایط بسیار خوبی است که وارد این بازار شود و در آن سود ببرد.
خیر، این مساله نمی‌تواند برای سرمایه‌گذار خارجی جذاب باشد و او را ترغیب کند تا وارد این بازار شود. خارجی‌ها تا نتوانند در بازار سهام هج کنند هیچ‌گاه وارد این بازار نمی‌شوند. همان‌طور که تاکید کردم باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود و تمامی نیازهای سرمایه‌گذار خارجی در نظر گرفته شود. اینکه می‌گویم بورس سهام ارز در منطقه آزاد راه‌اندازی شود این مساله تنها کافی نیست باید تمهیدات دیگری چون در نظر گرفتن امکان پرداخت سود سهام به سرمایه‌گذار خارجی پیش‌بینی شود و در واقع همان‌طور که ما شرکت سپرده‌گذاری سهام داریم باید شرکتی ایجاد شود تا امکان انجام معاملات مالی برای سرمایه‌گذار خارجی فراهم شود. از طرف دیگر مساله بسیار مهم ارتباط نظام پولی کشور با خارج از کشور است.

‌ پس تا زمانی که بانک مرکزی ایران تحریم است و امکان مبادله پولی با کشورهای خارجی وجود ندارد سرمایه‌گذار خارجی نمی‌تواند به سادگی وارد بازار سرمایه‌مان شود. لذا گشایش در مذاکرات هسته‌ای ایران در جذب سرمایه‌گذار خارجی تاثیرگذار است؟
بله، عدم تبادل پولی با کشورهای خارجی بر اثر تحریم‌ها مساله اساسی برای ورود سرمایه‌گذار خارجی است. مگر اینکه برخی از سرمایه‌گذاران خارجی ریسک‌پذیری بالایی داشته باشند و تمایل داشته باشند به هر شکلی وارد بازار شوند. در بورس‌های بزرگ دنیا صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد که قدرت ریسک‌پذیری بالایی دارند. در کشور ما هم این‌گونه صندوق‌ها را داریم و کسانی هستند که ریسک‌پذیری دارند اما باز هم ورود سرمایه خارجی از طریق صندوق چندان ساده نیست و باز هم نیازمند ایجاد زیرساخت‌ها و ابزارسازی است. متاسفانه مسوولان کشور بیشتر شعار می‌دهند تا امکانات و زیرساخت‌های لازم را برای ورود سرمایه‌گذار خارجی ایجاد کنند. در واقع در ایران دست روی دست گذاشته‌ایم و تنها با گفتن ای یارم بیا، دلدارم بیا انتظار داریم سرمایه‌گذار خارجی وارد بازار سرمایه کشور شود. این در حالی است که در مرحله اول ما باید به دنبال جذب سرمایه‌گذار خارجی برویم و زیرساخت‌های لازم را ایجاد کنیم تا آنها نیز راغب شوند در بازار سرمایه‌مان، سرمایه‌گذاری کنند. برویم در خارج کشور ببینیم کشورهایی چون مالزی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی از چه راهکارهایی استفاده می‌کنند و این شیوه‌ها را برای جذب سرمایه خارجی در داخل کشورمان پیاده‌سازی کنیم. متاسفانه در حال حاضر تعداد سرمایه‌گذاران خارجی در بورس تهران بسیار اندک است و برای افزایش سرمایه‌گذاری خارجی راه طولانی در پیش داریم.