پنج دلیل در دفاع از تثبیت نرخ ارز

اخیراً مباحثی درباره سیاست تثبیت نرخ ارز مطرح و عنوان شده تثبیت نرخ اسمی دلار، سیاستی غیراقتصادی و شکست‌خورده معرفی شد. استدلال شده است که برای حفظ رقابت‌پذیری تولیدات داخلی، نرخ ارز باید به اندازه فاصله میان تورم داخلی و خارجی افزایش یابد. اما نگاهی به استراتژی و سیاست‌های کلان دولت نشان می‌دهد حداقل در مقطع فعلی سیاست تثبیت نرخ ارز، سیاست درستی است و باید تداوم یابد. دولت فعلی دو دستاورد و هدف عمده در حوزه اقتصاد داشته است: اولاً کاهش تورم و مهار انتظارات تورمی و ثانیاً فراهم کردن زمینه تامین مالی و سرمایه‌گذاری خارجی. عدم تثبیت ارز، می‌تواند باعث بر باد رفتن این دستاوردها شود. در ادامه به اختصار دلایل خود را مرور خواهیم کرد:

1-‌ پرهیز از حس بی‌ثباتی: در اقتصاد ایران، متغیرهای اقتصادی بیش از آنچه تصور می‌شود نسبت به نرخ ارز حساسیت دارند و نرخ ارز به نوعی لنگر اسمی (nominal anchor) اقتصاد ایران محسوب می‌شود.ثبات نرخ ارز این سیگنال را به اقتصاد می‌دهد که همه چیز آرام و تحت کنترل است.

2-‌ جلوگیری از مارپیچ تورمی: تجربه نشان داده با افزایش نرخ ارز، عملاً همه کالاهای قابل مبادله و صدور به کشورهای دیگر، با افزایش قیمت مواجه می‌شوند. بدین ترتیب همزمان با افزایش قیمت کالاهای وارداتی، قیمت کالاهای دارای قابلیت صادرات نیز افزایش می‌یابد. این وضعیت افزایش قیمت‌ها، خود باعث افزایش تورم می‌شود. اگر بخواهیم استدلال موافقان افزایش نرخ ارز را بپذیریم، برای اینکه این افزایش تورم جبران شود، مجدداً باید نرخ ارز افزایش یابد و این مارپیچ تورمی ادامه خواهد یافت. البته در خصوص اینکه این مارپیچ همگرا و میرا خواهد بود یا واگرا و فزاینده، نظرات مختلفی وجود دارد و می‌توان درباره آن به مدل‌سازی اقتصادی پرداخت.

3-‌ تامین مالی خارجی و کاهش نرخ سود داخلی: در شرایطی که بانک‌های داخلی از ارائه تسهیلات با نرخ‌های متناسب با تورم فعلی خودداری می‌کنند، بهترین راه تامین مالی، از طریق منابع خارجی با نرخ‌های بسیار پایین‌تر است. ثبات نرخ ارز و عدم مواجهه با ریسک نوسان نرخ ارز، این انگیزه را در فعالان اقتصادی ایجاد می‌کنند که اشتیاق بیشتری برای تامین منابع مالی از خارج از کشور داشته باشند. عده‌ای استدلال می‌کنند که ثبات ارز و تفاوت سود داخلی و خارجی منجر به ورود پول‌هایی از خارج برای سودجویی می‌شود. این اتفاق نیز در شرایط فعلی موضوع بدی نیست و منجر به عرضه بیشتر منابع ارزی به داخل کشور می‌شود که از یک طرف ثبات ارز را به همراه دارد و از طرف دیگر بانک‌ها را مجبور می‌کند به تدریج نرخ‌های بهره را کاهش دهند.

4-‌ جذابیت ورود سرمایه خارجی: نگارنده جلسات و دیدارهای زیادی با هیات‌های سرمایه‌گذاری خارجی داشته است. به جرات می‌توان گفت اگر این هیات‌ها دو دغدغه اصلی داشته باشند، یکی مربوط به نحوه مواجهه با ریسک نوسان نرخ ارز است. در شرایط ثبات نرخ ارز، سرمایه‌گذار خارجی با اطمینان بیشتری می‌تواند نسبت به بازگشت سرمایه خود و حفظ اصل و سود سرمایه‌گذاری امیدوار باشد. در مقابل، بی‌ثباتی ارزی، سرمایه‌گذاران بالقوه خارجی را فراری می‌دهد.

5-‌ عدم تاثیر منفی بر گردشگران خارجی: هرچند افزایش نرخ ارز می‌تواند منجر به کاهش هزینه گردشگران خارجی شود، اما به نظر می‌رسد با توجه به پتانسیل‌های بالای کشورمان و جذابیت‌های آن و تفاوت سطح قیمت‌های داخلی با قیمت‌های جهانی، کشش قیمتی تقاضا برای گردشگران خارجی چندان زیاد نباشد. به بیان دیگر، قدری گران‌تر شدن هزینه‌های گردشگران خارجی چندان اثر منفی برای ورود گردشگران خارجی ایجاد نمی‌کند.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که در شرایط سه برابر شدن نرخ ارز برخی صنایع ناکارای داخلی سودهای خوبی بردند و اکنون نیز به دنبال افزایش نرخ دلار هستند. اما فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان باید به دنبال افزایش بهره‌وری باشند. دوران سودآوری از صادرات ناشی از افزایش نرخ ارز سپری شده است.