دیپلماسی معتدل

سال گذشته تیتر اول روابط دیپلماتیک ایران و جهان، حول محور پرونده هسته‌ای می‌چرخید و دستاوردهای آن. اما در نیمه اول امسال، پرونده هسته‌ای تنها موضوع دیپلماتیک نبود. تنش‌های منطقه و روابط ایران با دیگر کشورها هم در کنار پرونده هسته‌ای وجود داشت. وقایعی مانند جنگ و تنش در سوریه و یمن که هم درخواست وزیر امور خارجه آمریکا برای کمک ایران به حل این مناقشات را در پی داشت و هم هشدار فرمانده سپاه قدس به بحرین را. ماجرای کودتای یک‌شبه ترکیه و حمایت ایران از دولت رجب طیب اردوغان هم از دیگر اتفاقات شش‌ماهه ابتدای امسال بود. پرونده هسته‌ای ایران اما همچنان موضوع مهمی بود و مهمانان بسیاری را به ایران آورد. مانند سفر رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی به ایران پس از 37 سال یا اولین سفر رسمی میان ایران و کره جنوبی پس از 54 سال. برخی از مهم‌ترین وقایع شش‌ماهه ابتدای سال 1395 را مرور می‌کنیم.

دیدار در رم، بازدید در تهران

نخست‌وزیر ایتالیا در پاسخ به سفر سال گذشته رئیس‌جمهور روحانی به ایتالیا، به ایران سفر کرد. در این سفر دیپلماتیک که 24 فروردین‌ماه انجام شد یک هیات بزرگ 250‌نفری سیاسی و اقتصادی، اتئو رنتزی، نخست‌وزیر ایتالیا را همراهی می‌کردند. سفری که با دستور کار گسترش و ارتقای روابط دوجانبه در دوران پساتحریم انجام شده بود. ایتالیا که در پی توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی در تکاپو برای تبدیل‌شدن به نخستین شریک تجاری ایران در اروپا بود، اقدامات خود برای افزایش مناسبات سیاسی و اقتصادی با ایران را گسترش داد. سنگ‌بنای تحکیم روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور هم سفر ژانویه روحانی به رم و سپس سفر نخست‌وزیر ایتالیا در فروردین به ایران بود. دی‌ماه سال گذشته که روحانی پس از رفع تحریم‌ها، ایتالیا را به ‌عنوان اولین مقصد سفر اروپایی خود انتخاب کرد، نخست‌وزیر ایتالیا در دیدار با روحانی گفته بود «کشورش قصد دارد گام‌های جدید و بلندی در تحکیم روابط دوستانه با ایران بردارد». سه ماه از آن سفر با امضای 30 سند به ارزش 17 میلیارد یورو نگذشته، هیاتی سیاسی و اقتصادی از ایتالیا به تهران آمد. وزیر آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها، برخی معاونان وزارتخانه‌ها، روسای موسسه بیمه ضمانت صادرات «ساچه»، شرکت نفت «انی» و اتحادیه صنایع «کنفیندوستریا»، موسسه تجارت خارجی «ایچه»‌، نمایندگان شرکت‌های کوچک و متوسط، صاحبان صنایع و مدیران ارشد بانک‌های بزرگ ایتالیا نخست‌وزیر این کشور را در سفر به تهران همراهی کردند. دیدار روحانی و نخست‌وزیر ایتالیا، دیدار هیات‌های تجاری و سیاسی با فعالان اقتصادی و همتایان ایرانی بخشی از برنامه این هیات تجاری بود.

روحانی هم در مراسم استقبال از نخست‌وزیر ایتالیا گفته بود: هم سفر من به رم، و هم سفر نخست‌وزیر ایتالیا به تهران پیام روشنی دارد. این پیام، اراده دو دولت برای توسعه روابط در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، صنعت حمل و نقل، گردشگری، علم و فناوری، روابط بانکی و بیمه و صادرات است. دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی هم بخشی از برنامه سفر اتئو رنتزی بود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار نخست‌وزیر ایتالیا با اشاره به روابط خوب دو کشور در گذشته و استقبال از افزایش همکاری‌ها، مشکل و ضعف رفت‌وآمدهای اخیر هیات‌های اروپایی به ایران را محسوس نبودن نتایج عملی مذاکرات خواندند و خاطرنشان کردند: نگاه ما در همکاری با ایتالیا و دولت شما، نگاهی متفاوت و مثبت است و امیدواریم این سفر نیز در جهت تقویت همین دیدگاه باشد. آقای رنتزی نیز در این دیدار گفت: اراده ایتالیا کاملاً در جهت احترام به توافقات قرار دارد و بر همین اساس معتقدیم که با توافق هسته‌ای باید تحریم‌ها علیه ایران برداشته شود و ما نیز نگران نبوده و مصمم هستیم که بر طبق قولی که داده‌ایم، عمل کنیم.

یک تیر و دو نشان سفر به ترکیه

علت سفر روحانی در آخرین روزهای بهار سال جاری به ترکیه، تنها شرکت در اجلاس دوروزه سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در استانبول نبود. روحانی در کنار این سفر، در آنکارا با همتای ترک خود هم دیدار کرد. روحانی در توضیح دلیل این سفر گفته بود: «ما تصمیم گرفته‌ایم روابط دوجانبه ایران و ترکیه را افزایش دهیم. اگرچه نتوانستیم در دوران تحریم گام‌های لازم را برای توسعه روابط دو کشور برداریم اما در دوره پسابرجام، زمینه‌های لازم حاصل شده است. ما باید موانع را برطرف و مسیر را تسهیل کنیم.» دیدار 28 فروردین حسن روحانی با رجب طیب اردوغان در آنکارا هم برای افزایش مناسبات اقتصادی بود و هم برای توسعه و تحکیم روابط سیاسی. حاصل این دیدار هم امضای سندهای همکاری اقتصادی بود و هم تعیین اولویت‌های سیاسی دو کشور در منطقه. حسن روحانی در آخرین روزهای فروردین سال جاری در کاخ ریاست‌جمهوری ترکیه در آنکارا مورد استقبال رسمی رجب طیب اردوغان قرار گرفت. پس از این دیدار نشست هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور برگزار شد و در پی آن هشت سند همکاری میان مقامات دو کشور به امضا رسید. موافقتنامه‌هایی در زمینه‌های مختلف؛ از موافقتنامه همکاری در رابطه با تامین اجتماعی و جلوگیری از ورود و صدور غیرمجاز اموال فرهنگی گرفته تا تفاهم همکاری در زمینه آموزش عالی و قرنطینه گیاهی. از تفاهمنامه همکاری در زمینه آموزش عالی گرفته تا تفاهم همکاری بین مرکز ملی اندازه‌شناسی ایران و موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و بیانیه مشترک حسن نیت بین وزارت دادگستری ایران و ترکیه. افزایش سرمایه‌گذاری‌های مشترک میان دو کشور هم از دیگر مواردی بود که هر دو رئیس‌جمهور بر آن تاکید کردند. اردوغان در نشست خبری مشترک با روحانی گفت دو کشور برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری مشترک به توافق رسیده‌اند. البته او تاکید کرد محدودیت‌هایی در روابط دوجانبه دو کشور وجود دارد که مورد بررسی قرار گرفته است و دو وزیر از دو کشور هم مسوول توسعه روابط دو کشور شده‌اند تا همکاری‌های سیاسی و اقتصادی تهران- آنکارا تقویت شود. اما دستاوردهای اقتصادی همه هدف این سفر دیپلماتیک نبود.

دو کشور در این دیدار خود را متعهد به تلاش برای مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در منطقه کردند. اردوغان در این دیدار تاکید کرد «در مبارزه با تروریسم مسامحه نخواهیم کرد. تروریسم بد و خوب وجود ندارد. حفظ تمامیت ارضی سوریه و عراق مورد اتفاق دو کشور است. همکاری ایران و ترکیه به نفع هر دو کشور خواهد بود و دو طرف اعتقاد دارند خونریزی در عراق و سوریه باید متوقف شود.» روحانی هم با سخنانی مهر تایید بر گفته‌های همتای ترک خود زد و اولویت دو کشور را همکاری دوجانبه در مبارزه با افراطی‌گری، خشونت و تروریسم خواند و گفت: «هویت ما شیعه و سنی نیست بلکه هویت ما اسلامی بودن در سایه اخوت است.»

درخواست جان کری از ایران برای حل بحران سوریه

20 فروردین‌ماه سال جاری بود که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا از ایران برای حل بحران سوریه و یمن درخواست کمک کرد. جان کری که به بحرین سفر کرده بود طی سخنانی گفت فعالیت‌های ایران در منطقه باعث نگرانی است. او از ایران خواست تا به جای آنچه او آن را بی‌ثبات کردن منطقه خواند، از نفوذ خود در منطقه برای پایان دادن به بحران سوریه و یمن استفاده کند.

اما تنها درخواست کمک کری از ایران برای حل مشکل سوریه و یمن خبرساز نشد. آخرین روزهای مردادماه هم اخباری در خصوص استقرار بمب‌افکن‌های روس در پایگاه هوایی نوژه در همدان خبرساز شد. ماجرا از این قرار بود که روسیه جنگنده‌های هوایی خود را برای مبارزه با داعش در ایران مستقر کرده است. وزارت دفاع روسیه، این موضوع را تایید و با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد هواپیماهای مذکور تاکنون با حملات خود انبار عمده سلاح داعش را در نزدیکی شهر حلب نابود کرده‌اند. وزارت دفاع روسیه همچنین با انتشار ویدئویی از پرواز هواپیماهایی که از پایگاه نوژه برخاسته بودند اعلام کرد که داعش و جبهه النصره را در اطراف شهرهای حلب، دیرالزور و ادلب و همچنین سه نقطه فرماندهی جنگ و اردوگاه‌های آموزشی را در حلب، الباب و دیرالزور هدف قرار داده و به‌این‌ترتیب تعداد قابل ‌توجهی از تروریست‌ها را به هلاکت رسانده‌اند. اما این مساله در داخل ایران واکنش‌هایی در پی داشت و برخی استفاده روسیه از پایگاه هوایی در ایران را مغایر اصل 146 قانون اساسی دانستند. اما علاءالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در مورد استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه همدان و مغایرت آن با اصل 146 قانون اساسی گفت: اصل 146 استقرار هرگونه پایگاه نظامی در کشور حتی برای استفاده صلح‌آمیز را ممنوع کرده است؛ حال اینکه استفاده از پایگاه هوایی نوژه برای عبور هواپیما و سوخت‌گیری است و این موضوع با اصل 146 مغایرتی ندارد. چون در اینجا بحثی برای دادن پایگاه و استقرار مطرح نیست؛ بلکه موضوع در حد سوخت دادن آن هم در چارچوب همکاری‌های چهارجانبه جمهوری اسلامی ایران، عراق، روسیه و سوریه است؛ توافقی که مبتنی بر منافع و امنیت جمهوری اسلامی است.

برجام را پاره کنند آن را آتش می‌زنیم

عهدشکنی اعضای 1+5 یا ماندن آنان بر سر توافق هسته‌ای موضوعی است که از زمان امضای برجام در فضای سیاسی ایران همواره مطرح بوده است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی 25 خرداد در دیدار سران سه قوه، مسوولان و کارگزاران نظام، مدیران ارشد دستگاه‌های مختلف و عناصر فعال سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، با اشاره به زوایای پرابهام سند برجام که زمینه سوءاستفاده طرف‌های مقابل را فراهم کرده است تاکید کردند: جمهوری اسلامی ابتدا برجام را نقض نخواهد کرد، زیرا وفای به عهد، دستور قرآنی است اما اگر تهدید نامزدهای ریاست‌جمهوری آمریکا مبنی بر پاره کردن برجام عملی شود، جمهوری اسلامی برجام را آتش خواهد زد که این کار هم دستوری قرآنی درباره نقض عهد متقابل است. ایشان در این دیدار خاطرنشان کردند: یکی از دلایل عمده فشار بر بخش هسته‌ای، مخالفت با پیشرفت علمی کشور است و خودشان هم می‌دانند که ادعای تلاش برای دستیابی به بمب هسته‌ای، یک دروغ آشکار است. ایشان با اشاره به اینکه طرف مقابل به‌هیچ‌وجه دشمنی خود را پنهان نمی‌کند، گفتند: سخن چند روز پیش وزیر امور خارجه در جلسه علنی مجلس مبنی بر اینکه ذات آمریکا تغییری نکرده، سخن کاملاً درستی است، ذات آمریکای کنونی همان ذات آمریکای دوران ریگان است و هیچ تفاوتی هم میان دموکرات و جمهور‌یخواه وجود ندارد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به یک تصور غلط در خصوص آمریکا اشاره و خاطرنشان کردند: برخی تصور می‌کنند ما می‌توانیم با آمریکا کنار بیاییم و مشکلات خود را حل کنیم درحالی‌که این تصور نادرست و یک توهم است. ایشان با تاکید بر اینکه از لحاظ منطقی، هیچ‌گاه جمهوری اسلامی ایران مورد محبت دولت آمریکا قرار نخواهد گرفت، گفتند: رفتار آمریکایی‌ها همواره خباثت‌آمیز و همراه با عناد بوده است؛ بنابراین تصور اینکه مسائل ایران و آمریکا سوءتفاهم است و از طریق مذاکره و به شیوه «50-50» قابل حل است، تصوری غیرواقعی و غلط است. رهبر انقلاب اسلامی افزودند: مساله اصلی آمریکایی‌ها، موجودیت جمهوری اسلامی ایران است که با مذاکره و رابطه حل نمی‌شود زیرا قدرت و استقلال ناشی از اسلام برای استکبار غیرقابل قبول است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تاکید بر اینکه از دیدگاه آمریکا، مصالحه به معنای تنزل از مواضع و اصول است، خاطرنشان کردند: این تنزل پایانی ندارد همان‌گونه که اکنون بعد از موضوع هسته‌ای، موضوع موشکی را پیش کشیده‌اند، بعد از موشک، نوبت به حقوق بشر می‌رسد، بعد از حقوق بشر، موضوع شورای نگهبان، سپس موضوع ولایت‌فقیه و در نهایت قانون اساسی و حاکمیت اسلام مطرح خواهد شد؛ بنابراین تصور اینکه جمهوری اسلامی می‌تواند با آمریکایی‌ها به مصالحه برسد، تصور نادرستی است.

رهبر انقلاب اسلامی به یک تصور غلط دیگر نیز اشاره کردند و افزودند: برخی تصور می‌کنند که علت خصومت آمریکا با ایران، تحریک‌ها و ستیزه‌گری جمهوری اسلامی است در حالی‌ که آنها بودند که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، با بدگویی، تحریم، طلبکاری و پناه دادن به دشمن ملت ایران، بنای دشمنی و ستیزه را گذاشتند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، نظرات هر دو گروه موافقان و مخالفان برجام را مبالغه‌آمیز خواندند و گفتند: هم افرادی که از برجام تمجید می‌کنند و هم مخالفان و منتقدان آن، در بیان نظرات خود گاهی مبالغه و اغراق می‌کنند، درحالی‌که برجام هم «نقاط مثبت و محسنات» دارد و هم «نقاط ضعف و معایب». رهبر انقلاب افزودند: محسنات برجام همان مواردی بود که جمهوری اسلامی را به روی آوردن به مذاکرات ترغیب کرد که البته خیلی از آن محسنات تامین نشد. ایشان در اشاره به معایب برجام خاطرنشان کردند: این معایب مواردی است که ما همیشه از آن بیمناک بودیم و تکرار می‌کردیم که طرف مقابل، طرف بدعهد و بدذاتی است که دبّه در می‌آورد و زیر قول خود می‌زند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تجلیل از تلاش فراوان و سخت مذاکره‌کنندگان هسته‌ای تاکید کردند: آنچه در خصوص برجام می‌گوییم، مطلقاً ناظر به زحمات و تلاش‌های این برادران عزیز نیست، بلکه ارزیابی عملکرد طرف مقابل است.

دیدار با دوستان دوران تحریم پس از 37 سال

رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی بعد از ۳۷ سال در راس یک هیات بلندمرتبه اقتصادی و سیاسی به تهران وارد شد تا در سایه رفع تحریم‌ها، رابطه ایران و آفریقای جنوبی رنگ دیگری به خود بگیرد. سفر جاکوب زوما، پس از آن انجام شد که در آبان‌ماه سال گذشته «سِیریل رامافوزا» معاون اول رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی به دعوت رسمی اسحاق جهانگیری، همتای ایرانی‌اش در صدر هیاتی عالی‌رتبه به تهران سفر کرد و مقدمات سفر رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی به تهران فراهم شد؛ سفری پس از 37 سال برای تحکیم روابط سیاسی و اقتصادی. ۱۶۰ بازرگان و صاحبان صنایع و سرمایه این کشور رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی را در 5 اردیبهشت به تهران همراهی و با همتایان ایرانی خود در بخش خصوصی دیدار کردند. حاصل این سفر، امضای هشت سند و یادداشت همکاری میان تهران و پورتوریا بود که توسط مقامات ارشد دو کشور و در حضور حجت‌الاسلام حسن روحانی و آقای جاکوب زوما امضا شد. تفاهمنامه‌هایی در زمینه تجارت و صنعت، ایجاد کارگروه مشترک سرمایه‌گذاری، همکاری‌های کشاورزی، مدیریت منابع آب، همکاری‌های بیمه‌ای، تبادل اطلاعات مالی مربوط به پولشویی، تفاهم بین پژوهشگاه صنعت نفت و برنامه همکاری در زمینه فرهنگ و هنر، اسنادی بودند که دو کشور برای شتاب بخشیدن به همکاری‌های دوجانبه امضا کردند. دو کشور همچنین بر توسعه روابط بانکی و تامین انرژی و سرمایه‌گذاری بر پروژه‌های مشترک تاکید کردند.

روحانی در این دیدار آفریقای جنوبی را دوست دوران تحریم خواند و گفت: اگرچه امروز و بعد از توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها علیه ایران، رقابت شدیدی بین کشورهای آسیایی و اروپایی برای انعقاد قرارداد همکاری با ایران وجود دارد، اما ما هیچ‌گاه دوستان صمیمی خود در دوران تحریم را از یاد نمی‌بریم. روحانی ضمن استقبال از ایجاد تحرک در روابط تهران-پورتوریا اظهار داشت: دو دولت باید در مسیر توسعه همکاری‌های مشترک، بخش خصوصی خود را فعال و از آنها حمایت کرده و مشکلات را حل و فصل کنند. جاکوب زوما، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی نیز در این نشست با تاکید بر اهمیت رابطه با ایران گفت: با تقویت روابط اقتصادی و تجاری ایران و آفریقای جنوبی، پتانسیل‌های بزرگ اقتصادی و شگرفی میان آسیا و آفریقا ایجاد خواهد شد که در این راستا باید بخش خصوصی و فعالان اقتصادی دو کشور را بیش از گذشته فعال کنیم.

مسائل سیاسی نیز از دیگر بخش‌های مورد تاکید دو کشور در این دیدار بود. روحانی در این خصوص گفت: به خاطر اهمیت مساله مبارزه با تروریسم و خشونت و خطری که این مساله برای منطقه و جهان دارد و مشکلاتی که قاره آفریقا با تروریسم در منطقه ما دارد همکاری دو کشور در زمینه فعالیت‌های اطلاعاتی و سیاسی می‌تواند بسیار موثر و کمک‌کننده در این مساله باشد که در جلسات خصوصی و عمومی پیرامون آن گفت‌وگو کردیم. او همچنین با اشاره به شرایط یمن، عراق و سوریه در منطقه تصریح کرد: ما در دیدارهای امروزمان پیرامون شرایط این کشورها با یکدیگر گفت‌وگو کردیم و هر دو معتقدیم راه‌حل سیاسی می‌تواند راه‌حلی برای مساله یمن و ثبات در سوریه و کمک به دولت عراق باشد.

دیدار بالاترین مقامات اجرایی پس از 54 سال

اگرچه در نیم‌قرن گذشته با وجود روابط اقتصادی و سیاسی، هیچ دو مقام اجرایی بلندپایه‌ای از ایران و کره جنوبی با یکدیگر دیدار نکرده بودند اما رفع تحریم‌ها، رئیس‌جمهور کره جنوبی را به ایران کشاند. رفع تحریم‌ها سبب شد رئیس‌جمهور کره جنوبی هم به لیست کشورهایی بپیوندد که پس از تحریم‌ها برای ارزیابی اقتصاد ایران به تهران سفر کردند. از سال 1962 که دو کشور روابط خود را آغاز کردند این اولین باری بود که رئیس‌جمهور کره جنوبی به ایران می‌آمد. این سفر برای کره‌ای‌ها اهمیت بسزایی داشت چون یک هیات 236نفره از جمله مسوولان بزرگ‌ترین شرکت‌ها و صاحبان صنایع کره‌ای برای سفری سه‌روزه 12 اردیبهشت وارد تهران شدند و مورد استقبال نعمت‌زاده وزیر صنعت قرار گرفتند. سفری که بازتابی جهانی داشت و رسانه‌های کره جنوبی از آن تحت عنوان «ایران بهار دوم خاورمیانه» یاد کردند و گفتند این سفر قرار است نتایج بسیار بزرگ و تاریخی برای هر دو کشور رقم بزند.

اگرچه کره جنوبی و ایران همواره روابط مطلوبی با یکدیگر داشتند اما به گفته رسانه‌ها حال که کشورهای بسیاری خواهان برقراری ارتباط با ایران و فعالیت در اقتصاد و به خصوص نفت و انرژی ایران بودند، کره جنوبی هم با این سفر بیش از پیش جدیت خود در رابطه با ایران را مطرح کرد. دفتر «پارک گئون هی» رئیس‌جمهوری کره جنوبی هم در بیانیه‌ای پیش از سفر پارک به ایران اعلام کرد: رئیس‌جمهوری کره جنوبی در دیدار با همتای ایرانی خود درباره راه‌های تقویت روابط دوجانبه و همچنین اوضاع شبه‌جزیره کره گفت‌و‌گو خواهد کرد. آسوشیتدپرس در این مورد گفته بود ایران پس از توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها، به دنبال تقویت روابط با سایر کشورها بوده و این در حالی است که کره جنوبی پنجمین واردکننده بزرگ نفت خام جهان در گذشته یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران بوده است. به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت ایران، این کشور صادرات نفت و میعانات گازی به کره جنوبی را از زمان اجرایی شدن برجام تاکنون چهار برابر کرده و به 400 هزار بشکه در روز رسانده است. یک سخنگوی ریاست‌جمهوری کره جنوبی در آستانه این سفر اعلام کرده بود: پارک گئون هی به‌عنوان اولین رئیس‌جمهوری کره جنوبی که به ایران سفر می‌کند، به ایجاد «بنیان و اساسی برای همکاری» با ایران کمک خواهد کرد. حاصل این سفر امضای ۴۰ سند شامل ۱۹ سند همکاری و بیش از ۱۳ موافقتنامه برای پروژه‌های چندمیلیاردی بود. اما بر اساس گزارش‌های رسیده، حجم معاملات و تفاهم‌های شرکت‌های بزرگ با طرف ایرانی بسیار بیش از آن است که در یادداشت تفاهم‌ها به امضا رسیده است. سفر پارک به ایران را می‌توان سفری با انگیزه‌های اقتصادی خواند تا سیاسی. چرا که روابط سیاسی دو کشور در طول ۵۴ سال گذشته به‌رغم اینکه هیچ مقام بالای دولتی در هر دو کشور، به کشور مقابل سفر نکرده بود همچنان برقرار بوده است. همچنین حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی با خانم «پارک گئون هی» دیدار کردند. ایشان با اشاره به نگاه مثبت جمهوری اسلامی ایران به افزایش همکاری با کشورهای آسیایی، «ارتباطات مستمر و پایدار میان ایران و کره جنوبی» را برای هر دو کشور مفید خواندند و تاکید کردند: تفاهم‌ها و قراردادها بین دو کشور باید به‌گونه‌ای منعقد شوند که عوارض خارجی و تحریم‌ها بر روی آنها اثر منفی نگذارد، زیرا شایسته نیست که روابط کشورهایی همچون ایران و کره جنوبی، تحت تاثیر و اراده آمریکا باشد.

در این دیدار که آقای روحانی رئیس‌جمهور نیز حضور داشت، رئیس‌جمهوری کره جنوبی، سفر به تهران را فرصتی ارزشمند برای توسعه روابط دوجانبه و افزایش اعتماد متقابل خواند و گفت: ما در دوران تحریم نیز سعی کردیم تا آنجا که می‌توانیم به حضور خود در ایران ادامه دهیم.

ایران و هند و افغانستان در دالان حمل و نقل بین‌المللی

اوایل خرداد، ایران، هند و افغانستان قراردادی سه‌جانبه در منطقه چابهار امضا کردند. سوم خردادماه همزمان با سفر نخست‌وزیر هند به ایران، اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان هم سفری به ایران داشت تا با حضور حسن روحانی، موافقتنامه راهبردی تاسیس دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی بین ایران، هند و افغانستان موسوم به «موافقتنامه چابهار» در حضور سران سه کشور امضا شود. موافقتنامه‌ای که سران سه کشور از اهمیت آن در اقتصاد منطقه سخن گفته‌اند. حسن روحانی سوم خرداد در نشست خبری مشترک با نارندرا دامورداس مودی، نخست‌وزیر هند، گفت: چابهار به عنوان مبدأ دالان ترانزیتی بین جنوب و شرق و جنوب و شمال خواهد بود و با اتمام راه‌آهن چابهار و زاهدان و سپس زاهدان و سرخس، این بندر می‌تواند به نقطه اتصالی بین کشورهای مختلف از جمله هندوستان با افغانستان، کشورهای آسیای میانه، قفقاز و شرق اروپا تبدیل شود. نخست‌وزیر هند هم گفت کشورش ۵۰۰ میلیون دلار برای توسعه چابهار هزینه خواهد کرد و در آنجا بندر خواهد ساخت. روحانی در دیدار با اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان هم موافقتنامه سه‌جانبه چابهار را زمینه‌ساز توسعه ایران، هند و افغانستان و منطقه خوانده بود و امضای این توافقنامه را گام بزرگی در روابط و همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای سه کشور دانسته و گفته بود این خط ترانزیتی تاثیر بزرگی در همکاری‌های منطقه‌ای خواهد داشت. به گفته مقامات افغان، چابهار نزدیک‌ترین بندر دریایی به افغانستان است و علاوه بر نزدیک بودن نسبت به بندر کراچی و بندرعباس، دولت افغانستان را از وابستگی به کراچی پاکستان خلاص می‌کند. پیشتر عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان اواسط دی‌ماه سال 1394 در صدر هیاتی از وزیران کابینه در سفری سه‌روزه به تهران؛ به بندر چابهار رفت و صادرات و واردات کالاهای افغانستان از این بندر را مورد بررسی قرار داد. قرارداد توسعه بندر چابهار بین شرکت خدمات دریایی و بندری «آریا بنادر ایرانیان» و شرکت خصوصی «ایندیایورتس، گلوبال پرایویت لیمیتد» امضا شد. همچنین «موافقتنامه سازمان بنادر و دریانوردی جمهوری اسلامی ایران و اگزیم‌ بانک هند در خصوص تعیین شرایط کنونی خط اعتباری بندر چابهار»، «بیانیه تایید فی‌مابین وزارت امور اقتصاد و دارایی ایران و اگزیم‌بانک هند»، «یادداشت تفاهم همکاری‌های بازرگانی و مشارکت بین شرکت دولتی آلومینیوم هندی نالکو و سازمان ایمیدروی ایران»، «یادداشت تفاهم همکاری‌های بین صندوق ضمانت صادرات ایران و شرکت ضمانت صادرات هند» و «یادداشت تفاهم همکاری فی‌مابین شرکت دولتی ایرکون هند و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای کشور در زمینه خط آهن چابهار-زاهدان»، از جمله اسناد و توافقنامه‌هایی بود که در حضور روحانی و مودی به منظور توسعه و تعمیق روابط دو کشور به امضا رسید. اما دستاورد سفر نخست‌وزیر هند به ایران تنها موافقتنامه چابهار نبود. 12 سند و موافقتنامه در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، حمل و نقل، توسعه بنادر، فرهنگی، علمی و دانشگاهی به امضا رساندند.

هشدار سردار سلیمانی به بحرین

سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پی اقدام آل‌خلیفه مبنی بر سلب تابعیت از شیخ عیسی قاسم رهبر شیعیان بحرین، بیانیه شدیداللحنی صادر کرد. سردار سلیمانی در این بیانیه که 31 خرداد منتشر شد هشدار داده که در صورت هرگونه تعدی به شیخ عیسی قاسم با مقاومت مسلحانه بی‌سابقه‌ای روبه‌رو می‌شود که اسقاط رژیم بحرین گوشه‌ای از تبعات آن خواهد بود. او در بخشی از این بیانیه نوشته که «مردم مسلمان و مظلوم بحرین مدت طولانی و سال‌های مدیدی است تحت ظلم آل‌خلیفه قرار گرفته‌اند. اما گستاخی آل‌خلیفه به جایی رسیده است که با استفاده از سکوت معنادار سازمان ملل، آمریکا و کشورهای غربی هر روز بر دامنه جنایات خود افزوده است. بازداشت غیرقانونی شیخ علی سلمان و دیگر رهبران سیاسی و دینی بحرین آل‌خلیفه را به این گستاخی کشانده تا حریم روحانی برجسته و رهبر دینی شیعیان بحرین، حضرت آیت‌الله شیخ عیسی قاسم را مورد تهدید قرار داده است. یقیناً آنها می‌دانند تجاوز به حریم آیت‌الله شیخ عیسی قاسم خط قرمزی است که عبور از آن شعله‌ای از آتش را در بحرین و سراسر منطقه پدید خواهد آورد و برای مردم راهی جز مقاومت مسلحانه باقی نخواهد گذاشت. قطعاً تاوان آن را آل‌خلیفه پرداخت خواهد کرد و نتیجه آن جز نابودی این رژیم سفاک نخواهد بود.»

این بیانیه با واکنش‌های رسانه‌های جهانی مواجه شد. خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت: به دنبال اقدام دولت بحرین علیه رهبر روحانی اکثریت شیعیان این کشور، سردار سلیمانی به دولت منامه در خصوص احتمال وقوع درگیری مسلحانه هشدار داد. شبکه خبری بی‌بی‌سی نیز در انعکاس این خبر از عنوان «هشدار بی‌سابقه قاسم سلیمانی به حکومت بحرین» استفاده کرده و آورده است: قاسم سلیمانی شیخ عیسی قاسم رهبر شیعیان بحرین را «خط قرمزی» دانست که «تجاوز به حریم» آن، نابودی حکومت این کشور را به دنبال خواهد داشت. روزنامه گاردین در همین رابطه ضمن انتشار گزارشی با عنوان «ایران اعلام کرده که بحرین با سلب تابعیت روحانی شیعه تخطی کرده است»، نوشت، سردار سلیمانی گفته است که اقدام منامه علیه آیت‌الله عیسی قاسم به مقاومت مسلحانه منجر خواهد شد. گاردین همچنین عنوان داشت، اقدام علیه آیت‌الله عیسی قاسم کمتر از یک هفته پس از آن صورت گرفته که دادگاهی در بحرین فعالیت‌های گروه اپوزیسیون الوفاق را ممنوع اعلام کرد.

شبکه خبری دویچه‌وله نوشت: وزارت خارجه جمهوری اسلامی نیز نسبت به سلب تابعیت از شیخ قاسم واکنش نشان داده است، ولی واکنش این وزارتخانه نرم‌تر از بیانیه قاسم سلیمانی است. در بیانیه وزارت خارجه اقداماتی از این دست نافی «امید به اصلاح امور از طریق گفت‌وگو و روش‌های مسالمت‌آمیز» عنوان شده و از دولت بحرین خواسته می‌شود که «با پایان دادن به برخوردهای فراقانونی، از تخریب همه پل‌های ارتباط با مردم و رهبران میانه‌روی این کشور پرهیز کند».

متهمان حمله به سفارت عربستان در انتظار حکم دادگاه

آخرین دادگاه متهمان حمله به سفارت عربستان در آخرین روزهای تیرماه سال جاری برگزار شد و به اتهامات 19 تن از 21 بازداشت‌شده حمله به سفارت رسیدگی شد. ماجرای سفارت عربستان 13 دی‌ماه سال گذشته آغاز شد. زمانی که عده‌ای در واکنش به کشته شدن شیخ نمر باقر النمر، رهبر شیعیان عربستان به سفارت عربستان حمله کردند. در نیمه‌شب 13 دی‌ماه حمله به سفارت عربستان خرابی‌های بسیاری به بار آورد و این اقدام با واکنش‌های بسیاری مواجه شد. از آن جمله رئیس‌جمهور گفته بود «حرکتی که توسط جمعی افراد افراطی در تهران و مشهد صورت گرفت و به وارد آمدن خسارت به سفارت و کنسولگری کشور عربستان منجر شد، به هیچ عنوان قابل توجیه نیست و قبل از هر چیزی توهین به نظام و لطمه به آبروی جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌شود. همه مسوولان نظام، عزم قاطع دارند که با این خودسری‌ها و اعمال مجرمانه برخورد جدی شود.» رهبر معظم انقلاب هم حمله به سفارت عربستان را نکوهش کردند و «حمله به سفارت عربستان را کاری بسیار بد و به ضرر کشور و اسلام» دانستند. پس از آن بود که متهمان این پرونده دستگیر شدند. اما داستان به یک درگیری داخلی ختم نشد و مقام‌های کشورهای منطقه و جهان به آن واکنش نشان داده و این اقدام را محکوم کردند و حتی شورای امنیت هم در این مورد بیانیه‌ای داد. آخرین جلسه دادگاه متهمان حمله به سفارت عربستان 28 تیرماه برگزار شد. در این جلسه که به اتهام 19 تن رسیدگی شد، این متهمان حمله به سفارت عربستان را نپذیرفتند و گفتند کاملاً اتفاقی و از طریق شبکه‌های اجتماعی در این جریان حاضر شده‌اند و هیچ اقدامی در راستای آتش زدن سفارت یا شکستن شیشه‌ها و تخریب اموال نداشته‌اند. آنها گفته بودند پلیس باید مانع ورود افراد به داخل سفارت می‌شد و امکان متفرق کردن جمعیت وجود داشته که پلیس چنین کاری را انجام نداده است. همچنین آنان گفته بودند در جریان نبوده‌اند که این تجمع مجوز قانونی نداشته است. با اتمام دفاعیات متهمان پرونده، قاضی دهقان اعلام کرد طی روال قانونی و در زمان مقرر حکم متهمان صادر و به آنها ابلاغ می‌شود.

ایران ایستاده در کنار ترکیه

از ساعت اولیه کودتا در ترکیه که در نهایت نافرجام ماند مقام‌های کشورمان در پیام‌های جداگانه از حاکمیت ملی و اراده ملت و نظام برآمده از انتخابات در این کشور حمایت کردند.

25 تیرماه حوالی ساعت یک بامداد به وقت ایران اعلام شد که ارتش ترکیه علیه دولت رجب طیب اردوغان کودتا کرده و گروهی از نیروهای ارتش همراه با ادوات نظامی در استانبول و آنکارا وارد خیابان‌ها شده و کنترل امور را در دست گرفته. اما با گذشت کمتر از چند ساعت کودتا ناکام ماند. اما مقامات ایرانی پیام‌های متعددی برای همتایان خود در ترکیه ارسال و این کودتا را محکوم کردند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشور اولین دیپلمات ایرانی بود که در ساعات اولیه این واقعه در دو توئیت یکی بعد از کودتا و دیگری بعد از شکست کودتا نوشته بود که نسبت به بحرانی که در ترکیه روی داده، عمیقاً نگران است. او ثبات، دموکراسی و امنیت مردم ترکیه را مسائلی اساسی دانسته و گفته بود اتحاد و تدبیر اموری ضروری هستند. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین سه بار تلفنی با همتای ترکیه‌ای خود صحبت کرده و جویای وضعیت این کشور شده است. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم نگرانی خود از کودتای ترکیه را اعلام کرده و گفته بود ایران ضمن توصیه به پرهیز از توسل به خشونت، از دولت منتخب مردم حمایت می‌کند. علی شمخانی، دبیر دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی هم گفته بود ما از دولت قانونی ترکیه حمایت می‌کنیم و با هر نوع کودتا چه داخلی و چه با پشتیبانی طرف‌های خارجی مخالف هستیم. او گفته بود مرزهای شمال غرب کشور در همسایگی با ترکیه از امنیت کافی برخوردار است و آمادگی لازم در نیروهای زمینی و هوایی نیز برای صیانت وجود دارد و تا این لحظه نیز هیچ نوع حادثه و پیامدی را شاهد نبودیم. رئیس مجلس ایران هم از سرکوب کودتا در ترکیه حمایت کرد و گفت: ایران همواره از حاکمیت ملی و اراده ملت‌ها و نظام‌های برآمده از انتخابات پشتیبانی کرده است و شکست کودتا را به ترکیه تبریک گفت.