مدیرعامل سابق شرکت پست از زیان‌دهی پست و خطا در خصوصی‌سازی شرکت پست می‌گوید
کم‌کاری دولت زیان هنگفت به بارآورد
زیان ۲۷۲ میلیارد تومانی شرکت پست باعثشد تا مدیرعامل جدید این شرکت در مراسم معارفه خود خبر از ورشکستگی پست کشور بدهد.
زیان 272 میلیارد تومانی شرکت پست باعث شد تا مدیرعامل جدید این شرکت در مراسم معارفه خود خبر از ورشکستگی پست کشور بدهد. در حالی که صنعت پست یکی از اولین صنایع ایران است که شکل گرفت اما اکنون به علت زیان انباشت‌شده حال خوشی ندارد. گویا بی‌توجهی و بی‌مهری مسوولان امر به مسائل ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال‌های اخیر باعث شده است پست نیز مانند سایر بخش‌های اقتصادی با بحران مواجه شود. هر چند بخشی از زیان این شرکت به رکود اقتصادی و تحریم‌ها در اقتصاد ایران برمی‌گردد. به این بهانه با محمدحسین کرباسیان مدیرعامل سابق شرکت پست که حدود یک هفته از برکناری او در شرکت پست می‌گذرد پیرامون زیان‌دهی پست و اما و اگر در واگذاری این شرکت به بخش خصوصی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
مدیرعامل جدید شرکت پست به تازگی در مراسم معارفه خود اعلام کرده است؛ بر اساس ماده 141 قانون تجارت، شرکت پست ورشکسته است چرا که زیان انباشته چندصد میلیاردی دارد، شما که در سال‌های اخیر سکان مدیریتی این شرکت را بر عهده داشتید چه مسائلی باعث شده تا این شرکت با این وضعیت مواجه شود؟
وقتی حق و حقوق شرکت یا سازمانی به درستی پرداخت نشود طبیعی است با چالش مواجه می‌شود. متاسفانه شرکت پست هیچ گاه نتوانسته حق کارکرد مالی خود را از سازمان‌ها و نهادهای مربوطه به طور کامل بگیرد. از سال 1369 تاکنون که مجموعه پست به شکل شرکتی اداره می‌شود با توجه به اینکه تعرفه‌های پستی باید به تصویب مجلس می‌رسید همواره در این زمینه با چالش‌های بسیاری مواجه بودیم. با توجه به اینکه هزینه‌های شرکت سالانه افزایش می‌یافت اما به تناسب آن اجازه داده نمی‌شد نرخ تعرفه‌ها نیز تغییر کند. به طور مثال؛ از سال 1383 تا سال 1390 تعرفه‌های پستی ثابت بود. در حالی که هزینه‌های شرکت در این سال‌ها چند برابر شده بود. شرکتی که درآمد-هزینه است و ردیف بودجه دولتی ندارد باید از محل درآمدهای خود هزینه‌هایش را پوشش دهد؛ لذا اگر درآمد
ثابت باقی بماند و هزینه‌ها هرساله افزایش یابند شرکت با زیان مواجه می‌شود.
یعنی یکی از دلایل زیان‌دهی پست به پایین بودن تعرفه‌های پستی برمی‌گردد؟
بخشی از زیان‌دهی شرکت پست از پایین بودن تعرفه‌های پستی ناشی شده است. در سال‌های گذشته پست با بی‌مهری مسوولان امر مواجه بوده است. با توجه به اینکه بخش عمده خدماتی که شرکت پست ارائه می‌دهد به سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی است، همواره بر سر افزایش تعرفه‌های پستی مقاومت وجود داشته است. از طرفی برخی مسوولان وقت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات معتقد بودند به جای آنکه تلاش کنند تا مجلس قانع شود که تعرفه‌های پستی افزایش یابد بهتر است تمرکزشان را بر تغییر نرخ مکالمات تلفنی بگذارند. چرا که مخابرات شرکتی سودده بود و این مساله به نفع آنها تمام می‌شد. تا اینکه بخواهند تعرفه‌های پستی را افزایش دهند که عمدتاً نیز صرف هزینه‌های شرکت پست می‌شد و عایدی نصیب مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نمی‌کرد. از این جهت شرکت پست مظلوم واقع شده است.
علت چیست؟
پست نیاز به فرهنگ‌سازی همه‌جانبه به ویژه در میان مسوولان کشور دارد. مدیران تصمیم‌گیر در بخش کلان پست را به مظلومیت کشانده‌اند و هیچ گاه پست در اولویت‌شان نبوده است در حالی که یکی از شاخص‌های توسعه اقتصادی بر اساس رشد مرسولات پستی در نظر گرفته شده است. برخلاف سایر کشورها در دنیا که ترافیک مرسولات پستی رو به افزایش است اما در ایران هرساله از این ترافیک کاسته شده است. وقتی ترافیک مرسولات پستی کاهش یابد قطعاً بر درآمدهای شرکت نیز تاثیر می‌گذارد. متاسفانه از گذشته تاکنون شاهد بودیم هر یک از دستگاه‌ها و سازمان‌ها به جای آنکه امور پستی خود را برون‌سپاری کنند و به شرکت پست واگذار کنند خودشان اقدام به استخدام تحصیلدار می‌کردند. حتی در یکی از بانک‌ها شاهد بودم که 800 تحصیلدار با آن بانک قرارداد دارند. متاسفانه مساله خودپستچی‌گری باعث شده تا به مشکل دیگری در بخش پستی دامن بزند. حتی جالب است که بدانید این خدمات با هزینه‌های گزاف انجام می‌شود. در حالی که اگر به شرکت پست واگذار می‌شد تا حدود بسیاری از هزینه‌هایشان کاسته می‌شد. در حقیقت نهادینه نشدن فرهنگ پستی در کشور باعث شده تا هر سازمان و
ارگانی به شکل جزیره‌ای تبادلات بین‌سازمانی خود را انجام دهد. در نتیجه ترافیک مرسولات پستی چند برابر کاهش می‌یابد و بر درآمدهای شرکت پست تاثیرگذار بوده است. آن وقت در آمارها اعلام می‌شود که سرانه مرسولات نسبت به گذشته افت داشته است. اما اگر تمام مجموعه‌هایی را که در کنار شرکت پست فعال هستند در نظر بگیریم آمارها نشان از رشد خواهد داشت. دست‌اندرکاران پست با تلاش خود توانسته‌اند میزان محصولات پستی را از 75 میلیون مرسوله در سال 1357 به 842 میلیون مرسوله در سال 1391 برسانند.
شرکت پست در حال حاضر چه میزان زیان انباشته‌شده دارد؟
بالغ بر 272 میلیارد تومان زیان انباشته‌شده شرکت پست است. البته بخش قابل توجه آن نیز به وضعیت اقتصادی کشور در سال‌های اخیر ربط دارد. پست ارتباط مستقیمی با رشد و توسعه اقتصادی دارد. طبیعی است اگر رشد اقتصادی کاهش یابد و منفی شود بر کاهش ترافیک مرسولات پستی و در مجموعه درآمدهای شرکت پست نیز تاثیر بگذارد. به طور مثال؛ در سال گذشته وقتی به علت مشکلات اقتصادی از تولید خودرو کاسته شد میزان ترافیک مرسولات پستی نیز کاهش یافت. چرا که هر خودرویی که تولید می‌شود اسناد و مدارک مربوطه از طریق پست ارسال می‌شود. حال در نظر بگیرید در سایر موارد مشابه اگر این اتفاق رخ دهد چه تاثیری بر ترافیک مرسولات پستی دارد. این خود به زیان انباشته پست دامن می‌زند.
با این اوصاف تحریم‌های اقتصادی بر زیان‌دهی شرکت پست با توجه به اینکه شامل تحریم‌ها نبوده است تاثیرگذار بوده است؟
به طور طبیعی تاثیر می‌گذارد. به‌رغم اینکه شرکت پست جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه تحریم نبوده است اما محدودیت دیگر شرکت‌های اقتصادی باعث شده تا از تبادلات آنها به ویژه در سطح بین‌الملل کاسته شود. به هر شکل وقتی از حجم معاملات در سطح بین‌المللی کاسته می‌شود به همان میزان نیز در کاهش ترافیک مرسولات پستی تاثیرگذار است. چرا که عمدتاً تبادل مدارک و اسناد و نمونه کالا از طریق پست بین‌الملل انجام می‌شود. البته شرکت پست در این زمینه مشکلی نداشته است که به طور مثال از ارسال مرسوله‌ای به کشور خاصی به علت تحریم‌ها منع شود.
مرسولات زیان‌ده عمدتاً شامل چه مرسولاتی بوده است؟
قبوض کاغذی و مطبوعات از عمده‌ترین مرسولات زیان‌ده شرکت پست در سال‌های گذشته را تشکیل می‌دهند. به طور مثال در سال 1389 زیان مرسوله مطبوعات به حدود 17 میلیارد تومان رسید. در سال 1391 نیز با توجه به اینکه در سال 1390 نرخ تعرفه‌های پستی افزایش یافته بود این زیان در حدود هشت میلیارد تومان بود. البته با توجه به حمایت‌هایی که دولت از مطبوعات می‌کند هزینه تعرفه مرسولات نصف هزینه سایر مرسولات پستی است؛ لذا وقتی در سال بالغ بر 70 تا 80 میلیون از مرسولات پستی را مطبوعات تشکیل می‌دهند در مجموع زیان سنگینی بر پست تحمیل می‌کند. از حدود 842 میلیون مرسوله پستی حدود 27 درصد آن به صورت ثبتی است. بیش از 20 درصد مرسولات شامل قبوض تلفن همراه و ثابت، آب و برق هستند. ارسال مرسولات نیز در مناطق روستایی به طور کلی زیان‌ده است و هزینه بالایی بر پست تحمیل می‌کند.
در زمانی که شما مدیرعامل شرکت پست بودید بارها اعلام کردید که دولت در سال‌های اخیر تعهدات خود را در پرداخت زیان شرکت پست نپرداخته است. این مساله چه میزان بر زیان انباشته پست تاثیرگذار بود؟
اکنون اگر از من سوال شود آیا شرکت پست زیان‌ده است، بنده در پاسخ قاطعانه جواب منفی می‌دهم. اگر دولت در پرداخت زیان شرکت پست کم‌کاری نمی‌کرد زیان انباشت‌شده این شرکت به بالای 270 میلیارد تومان نمی‌رسید. متاسفانه بخش عمده زیان پست به این امر برمی‌گردد. چرا که دولت در قانون تقبل کرده بود تا زیان خدمات تکلیفی دولتی را جبران کند. یعنی باید مابه‌التفاوت قیمت تمام‌شده را به ارائه‌دهنده خدمت پرداخت کند. دولت در سال‌های قبل در حدود 10 تا 20 درصد زیان سالانه پست را جبران می‌کند. در سال‌های اخیر به علت مشکلات اقتصادی و کاهش درآمدها دولت دیگر به تعهدات مربوطه عمل نکرد. بنابراین اگر دولت بر اساس قانون به طور کامل به تعهدات خود عمل می‌کرد نه‌تنها شرکت پست زیان‌ده نبود بلکه سالانه در حدود 10 تا 20 درصد نیز سودده بود.
به‌رغم زیان‌دهی شرکت پست در سال‌های اخیر واگذاری این شرکت به بخش خصوصی در دولت و مجلس مطرح شده است. ظاهراً شما زمانی که مدیرعامل شرکت پست بودید با خصوصی‌سازی مخالف بوده‌اید. حتی گفته‌اید؛ با روشی که قرار است مجلس و دولت شرکت پست را به بخش خصوصی واگذار کنند به بن‌بست خواهند خورد، علت چیست؟
توجه کنید پست درست از صنایع قدمت‌دار کشورمان است اما نمی‌توانیم بدون استفاده از تجارب دنیا در مسیر مخالف حرکت کنیم و مدعی باشیم 100درصد موفق خواهیم شد. کشورهای پیشرفته که در زمینه خدمات پستی حرف اول را می‌زنند و سرانه مرسوله پستی آنها قابل قیاس با سرانه مرسوله ما نیست، به این نتیجه رسیده‌اند که نباید پست به طور کامل خصوصی اداره شود. بیشتر کشورها پست دولتی را حفظ کرده‌اند و در کنار آن اپراتورهای بخش خصوصی فعال شده‌اند. در واقع اقدام به آزادسازی کرده‌اند. به همین علت اگر مسیری برخلاف روش معمول دنیا در پیش بگیریم به بیراهه رفته‌ایم.
پس اگر آزادسازی جایگزین خصوصی‌سازی پست نشود همان اشتباهی که در واگذاری مخابرات رخ داد و اکنون موجب نارضایتی دولت و مجلس شده است، رخ خواهد داد؟
ممکن است همان اشتباهات تکرار شود. تنها کافی نیست که یک سازمان به طور مثال سازمان پست تشکیل بدهیم و بخشی از امور را در اختیار دولت قرار بدهیم و بخشی دیگر را به بخش خصوصی واگذار کنیم. آن وقت توقع داشته باشیم که هماهنگی کامل میان دولت و بخش خصوصی ایجاد شود و در نهایت به موفقیت منجر شود. نمی‌توان یک سرویس و خدماتی را تکه‌تکه کرد یا باید کاملاً حفظ شود یا تماماً واگذار شود. این اساسنامه که در دولت قبلی برای خصوصی‌سازی پست نوشته شد و به مجلس ارائه کردند با چالش‌های اساسی مواجه بود. اکنون اگر خصوصی‌سازی پست قرار است در دولت جدید انجام شود باید به این مسائل توجه کنند. خوشبختانه تا در زمانی که مدیرعامل پست بودم با تلاشی‌هایی که انجام دادیم تا حدودی دولت و مجلس قانع شدند که این اتفاق رخ ندهد. اما اکنون دولت جدید باید بازنگری در این اساسنامه داشته باشد و در نهایت در مجلس در این خصوص تصمیم گرفته شود؛ لذا تاکید دارم پست دولتی باقی بماند در کنار آن آزادسازی
انجام شود تا به موفقیت برسیم. البته باید بازنگری اساسی در قوانین و مقررات اداره پست دولتی رخ دهد. بسیاری از قوانین و آیین‌نامه‌های دست و پاگیر باید برداشته شوند. یعنی مقررات‌زدایی انجام شود. قوانین و مقررات باید انعطاف داشته باشند و از نیروی انسانی بهینه استفاده کرد. در حقیقت باید پست دولتی چابک و کارآمد داشته باشیم تا بتوانیم این زیان انبوه را نیز جبران کنیم و به سوددهی برسیم.
چندی پیش شایعاتی پیرامون اینکه برخی نهادها چون نیروی انتظامی به دنبال این هستند تا شرکت پست به این نهاد واگذار شود مطرح شد. آیا این امر صحت داشت؟
به هر حال وقتی واگذاری شرکت بزرگی چون پست مطرح است، برخی از سازمان‌ها و ارگان‌ها نیز که در این سال‌ها وارد خدمات‌رسانی در زمینه پست شده‌اند تصور می‌کنند چون توانسته‌اند خدماتی را ارائه دهند، قابلیت اداره پست کشور را دارند. در حالی که پست یک بخش تخصصی است و ابزار خاص خود را دارد. متاسفانه شاهد بودیم که برخی خدمات در پست پایه‌گذاری شده‌اند اما بعداً مجزا شدند. به طور مثال؛ پست در مقطعی خدمات خودرویی را تعریف کرد و در حدود 20 درصد درآمد شرکت پست را شامل می‌شد. اما از زمانی که دفاتر خدماتی پلیس +10 راه‌اندازی شده‌اند دیگر این خدمات توسط آنها انجام می‌شود و پست از این درآمد محروم شده است. طبیعی است که نیروی انتظامی هم مدعی باشد پست به این نهاد واگذار شود؛ یا در خصوص خدمات پست مالی که در پست تعریف شد و در نهایت شرکت پست‌بانک تاسیس شد. ولی به جای آنکه پست‌بانک زیرمجموعه شرکت پست بماند و با توجه به درآمدزایی بالایی که دارد می‌توانست در جبران زیان شرکت
پست نقش موثری را ایفا کند اما این شرکت نیز مجزا شد. بنابراین وقتی موازی‌کاری و جزیره‌ای عمل می‌شود نباید توقع داشت پست زیان‌ده نباشد.
اتحادیه جهانی پست درباره خصوصی‌سازی چه راهکارهایی به شرکت پست کشورها ارائه داده است؟
اتحادیه جهانی پست در جایگاه مشاوره در طی جلسات حضوری که با ایران درباره مدل خصوصی‌سازی پست داشته است تاکید کرده این روش واگذاری پست درست نبوده و مورد تایید این اتحادیه نیست. اسناد این جلسات موجود است. حتی خاطرم هست زمانی که موضوع واگذاری پست به شکل جدی مطرح شد آن زمان با توجه به اینکه مدیرعامل شرکت پست بودم با مدیران‌عامل شرکت‌های پست در جهان مذاکراتی داشتم که عمدتاً مخالف خصوصی‌سازی شرکت پست ملی بودند. حتی مدیرعامل شرکت پست ترکیه در یکی از سفرها به بنده توصیه کرد به هیچ عنوان سراغ خصوصی‌سازی پست نروید چرا که با شکست مواجه خواهید شد؛ یا مدیرعامل شرکت پست استرالیا نیز گفته بود 18 سال پیش استرالیا تصمیم به خصوصی سازی پست گرفت اما با توجه به مشکلاتی که پیش آمد از این امر صرف‌نظر کرد. همان‌طور که تاکید کردم بیشتر کشورهای پیشرفته پست دولتی خود را حفظ کرده‌اند و در کنارشان اپراتورهای بخش خصوصی فعال شده‌اند. به طور مثال در آمریکا، فرانسه، استرالیا، کانادا، اتریش، سوئیس، ژاپن، چین و کره جنوبی تاکید بر اداره پست
به شکل دولتی دارند و تنها اجازه فعال شدن اپراتورهای خصوصی در کنار پست دولتی را داده‌اند.
از مساله خصوصی‌سازی بگذریم. در خصوص خدمات پستی که ارائه می‌شود مردم گلایه بسیاری از وارد شدن خسارات به مرسوله‌ها و حتی گم شدن یا دیر به مقصد رسیدن مرسولات دارند. چند درصد از مرسولات که برای عموم است دچار خسارت می‌شود. این خسارت به چه شکلی پرداخت می‌شود؟
با توجه به نرم‌افزار کامل و جامعی که در پست از دو سال گذشته تاکنون طراحی شده است کاملاً مرسوله قابل رهگیری و ردیابی است. به همین علت این مشکلات دیگر کمتر رخ می‌دهد یا امکان وقوع آنها خیلی پایین است. در حال حاضر ضریب ضایعات شرکت پست سه در یک میلیون است. میزان خسارت به مرسوله هم پرداخت می‌شود. همه مرسولات نیز بیمه هستند و خسارت هم بسته به نوع خسارت و نوع بیمه پرداخت می‌شود.
حداقل هزینه هر مرسوله چقدر است؟ متوسط زمان ارسال هر مرسوله چقدر است؟
بستگی به نوع خدمات دارد. اگر پست سفارشی باشد هزینه بین 1700 تا 1800 تومان است. اگر پیشتاز باشد هزینه آن حدود 2000 تومان است. در مجموع متوسط هزینه پیشتاز حدود 2500 تومان برای هر مرسوله است. در زمان مدیریت بنده کیفیت خدمات بهبود پیدا کرد یکی از آنها مربوط به زمان ارسال مرسولات است. اکنون زمان توزیع مرسولات در خرید و فروش اینترنتی به حدود 4 تا 5/4 روز در کل کشور رسیده است. در حالی که قبلاً حدود هفت تا هشت روز مرسولات به مقصد می‌رسیدند. در برنامه 100 روزه که تا دو هفته قبل که مدیرعامل پست بودم به وزیر ارتباطات دادیم که این زمان قرار شد به 72 ساعت در کل کشور برسد. همچنین متوسط توزیع مرسولات ویژه 15/1 روز و پیشتاز 4/1 روز است.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم تودیع شما و معارفه مدیرعامل جدید پست گفتند از عملکرد شرکت پست راضی نیستند. آیا شما عملکرد خودتان را در این سه سال گذشته که مدیریت این شرکت را بر عهده داشتید قابل دفاع می‌دانید؟
به هر حال آقای وزیر نظرشان محترم است. و باید تلاش شود تا پست به سطح رضایت‌مندی ایشان برسد. البته آقای وزیر اشاره کردند که تنها مساله به مدیریت برنمی‌گردد. بنابراین اگر قرار است شرکت پست به سطح رضایت وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات برسد باید تمام مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تلاش کنند. پست باید از اولویت‌های این وزارتخانه باشد و تمام مسوولان امر توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند.
دیدگاه تان را بنویسید