تاریخ انتشار:
گفت‌وگو با سعید لیلاز درباره قطب سوم خودروسازی
قطب سوم پا نمی‌گیرد
آنچه که در ذهن آقای روحانی درباره صنعت خودرو می‌گذرد انعکاس افکار عمومی درباره این صنعت است. تصور عمومی مردم ایران به این صنعت مطلوب نیست و از این جهت خودروسازان کشور بدهی تاریخی به مردم دارند.
موضوع را که با او در میان گذاشتم گفت می‌توانی ساعت 12 شب تماس بگیری تا مفصل در این باره صحبت کنیم. گفتم جام‌جهانی را نمی‌خواهید تماشا کنید. گفت که اهل فوتبال نیستم. او هم مثل بقیه کسانی که به توفیق دولت تدبیر و امید و نجات کشور از وضعیت اقتصادی کشور دل بسته‌اند از تصمیم دولت برای ایجاد قطب سوم خودروسازی متعجب است. سعید لیلاز که این‌روزها عنوان قائم‌مقام دبیر کل حزب کارگزاران را با خود یدک می‌کشد در این گفت‌وگو ایجاد قطب سوم خودروسازی با اراده دولت را مورد نقد قرار داده است.
رئیس‌جمهور در سخنرانی اخیر انتقادات زیادی به خودروسازان کشور وارد کرده است و دستور داده قطب سومی برای بالا بردن سطح رقابت در کشور ایجاد شود. به نظر می‌رسد آقای روحانی ذهنیتی منفی نسبت به این صنعت پیدا کرده‌اند. دلیل آن چیست؟
آنچه که در ذهن آقای روحانی درباره صنعت خودرو می‌گذرد انعکاس افکار عمومی درباره این صنعت است. تصور عمومی مردم ایران به این صنعت مطلوب نیست و از این جهت خودروسازان کشور بدهی تاریخی به مردم دارند. آنها در سال‌های گذشته به سبب انحصاری که در بازار به وجود آوردند با مردم بد تا کردند. خودروسازان برای حفظ خود همواره به سمت جناح‌های سیاسی رفته‌اند که بعضاً با جریان فکری مردم در تعارض بوده است. از این‌رو مردم همواره فکر کرده‌اند منافع خودروسازان با آنها همسو نیست و در اختیار گروه‌های سیاسی است. از طرفی خودروسازان ایرانی بیش از حد بزرگ شده‌اند که این بزرگ شدن در کشوری مثل ایران مطلوبیت ندارد و واکنش‌هایی منفی را به دنبال خود دارد. تصور می‌کنم دکتر روحانی هم متاثر از همین نگاه مردمی باشد. شاید فکر می‌کند خودروسازان با توجه به قدرت مالی و لابی وسیعی که دارند می‌توانند از نگاه حاکم بر دولت سرپیچی کنند و راه خود را بروند.
یعنی فکر ایجاد قطب سوم خودروسازی متاثر از همین نگاه است؟
شاید بتوان گفت بله. قطب سوم البته پیشنهاد خوبی است اما معتقدم اجرایی نمی‌شود. بر اساس آمار رسمی گمرک در سال 92 بین 7/2 تا 3 میلیارد دلار واردات خودرو داشته‌ایم. آیا قطب سومی که به وجود می‌آید قصد دارد جایگزین این واردات شود؟ اگر به جزییات این آمار توجه کنید متوجه خواهید شد که عمده خودروهایی که وارد کشور شده قیمتی بالای 50 میلیون در بازار داشته‌اند. در واقع وارد‌کنندگان به سراغ خودروهای ارزان نرفته‌اند چون توان رقابت با خودروسازان داخلی را ندارند. این سه میلیارد دلار بیشتر صرف واردات خودروهایی شده که برخی آن را لوکس می‌نامند. حال باید دید که آیا قطب سوم قرار است خودرو مورد نیاز طبقه مرفه و متوسط به بالای جامعه را به تولید برساند یا اینکه می‌خواهد در تولید خودروهای لوکس فعال شود.
اگر به دنبال رقابت با ایران‌خودرو و سایپا باشد موفق خواهد شد؟
مطمئن باشید اگر قطب سوم به سمت تولید خودروهای ارزان که اکنون در بازار ایران قیمتی زیر 50 میلیون تومان دارند برود، پا نخواهد گرفت چون معتقدم ایران‌خودرو و سایپا به رغم تمام انتقادات وارده محصولی اقتصادی به تولید می‌رسانند و هیچ خودروسازی قادر نیست با آنها رقابت کند. نمونه بارز آن خودرو چری است. چرا چین در تمام اقتصاد ایران وارد شده اما نتوانسته صنعت خودرو را به قبضه خود درآورد؟ چرا در حالی که واردات کالاهای چینی در تمام حوزه‌ها حتی در صنایع سنگین ما باب شده نتوانسته به صنعت خودرو ایران فشاری وارد کند؟ چون چینی‌ها نمی‌توانند در این خصوص محصولی قابل رقابت با آنچه که در ایران‌خودرو و سایپا به تولید می‌رسد، وارد بازار ایران کنند. یادم می‌آید چند سال پیش تلاش بسیار زیادی کردیم که محصولی از شرکت چری چین را در ایران داخلی‌سازی کرده و در رنج قیمتی سواری‌هایی که به تولید می‌رسند عرضه کنیم اما نتوانستیم. بنابراین می‌توانم بگویم قطب سوم اگر هم به فرض محال شکل بگیرد به رقیبی جدی برای دو شرکت بزرگ خودرو کشور تبدیل نخواهد شد. شما امروز در دورافتاده‌ترین نقاط کشور هم می‌توانید نمایندگی هر یک از خودروسازهای کشور را ملاحظه
کنید. برآوردهای من نشان می‌دهد ارزش این نمایندگی‌ها چیزی در حدود پنج میلیارد دلار است. آیا قطب سوم می‌تواند این حجم از سرمایه‌گذاری یا حتی نیمی از آن را در کشور انجام دهد؟
اگر دولت به خودروسازهای داخلی اجبار کند چه؟
توقع از این دولت وجود دارد که اقتصاد را به صورت دستوری اداره نکند. کدام کشور را سراغ دارید که توانسته باشد اقتصادش را به صورت دستوری جلو ببرد. شاید دولت بخواهد با استفاده از زیرساخت‌هایی که ایران‌خودرو و سایپا به وجود آورده‌اند قطب سوم را تشکیل دهد مثلاً از شبکه خدمات پس از فروش این دو شرکت بهره بگیرد یا اجبار کند که روی یک پلت‌فورم (مانند ال-90) متمرکز شوند. در این صورت قطب سومی ایجاد نشده بلکه شعبه‌ای از دو خودروساز کشور در منطقه‌ای دیگر به وجود آمده است. قطب سوم تنها در حالی امکان موفقیت دارد که بتواند محصولی خارج از رنج قیمتی محصولات دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو به تولید برساند که این کار نیاز به سرمایه‌گذاری سنگینی دارد و بعید است در شرایط فعلی اقتصاد ایران کسی وارد سرمایه‌گذاری در این خصوص شود.
چرا دولت به‌جای ورود به سایر حوزه‌های اقتصادی روی صنعت خودرو زوم کرده است؟
من هم تعجب می‌کنم که چرا عالی‌ترین مقام اجرایی کشور خود را مقابل صنعت خودرو قرار داده است. سوالی که بنده در اینجا از دولتمردان دارم این است که چرا قطب سوم را می‌خواهند بر اساس اراده دولت شکل دهند نه مکانیسم بازار؟ به نظرم بهتر بود به‌جای اینکه قطب سومی مطرح شود تلاش می‌شد تا ایران را به سوی آزادسازی اقتصادی پیش ببرند. معتقدم در شرایط کنونی آزادسازی اقتصادی یکی از مهم‌ترین سیاست‌هایی است که دولت باید در پیش گیرد و از نان شب هم یک میلیون بار واجب‌تر است. منتها در این خصوص دو شرط لازم است. اول اینکه آزادسازی همگن باشد و دوم هم به صورت پلکانی انجام شود و آزادسازی واردات در مرحله آخر قرار گیرد. من تعجب می‌کنم چرا هر وقت نامی از اقتصاد آزاد می‌آید ذهن برخی به سمت آزادسازی واردات می‌رود. آزادسازی واقعی از راه رقابت حل می‌شود نه واردات. دولت باید به این پرسش پاسخ دهد که چرا در صد سال گذشته سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته موفقیت‌آمیز نبوده است. با اینکه سرمایه‌گذاری‌های بسیار عظیمی در صنعت نساجی کشور صورت گرفته چرا این صنعت نتوانست جلوی واردات دوام بیاورد و به احتضار افتاد؟
آزادسازی در صنعت خودرو چگونه باید شکل گیرد؟
به نظرم خودروسازها سال‌هاست که آزادسازی را شروع کرده‌اند. با وجود همه تصورات منفی که درباره این صنعت وجود دارد روند آزادسازی در آن بیشتر از بقیه بخش‌ها بوده است. تعرفه از 130 درصد سال‌های گذشته ظرف کمتر از 10 سال به زیر 50 درصد رسیده است. طی سال‌های 90 تا 93 ایران به بهشت واردات خودرو تبدیل شده اما چرا این واردات به خودروسازان داخلی فشاری نیاورده است؟ دلیلش همان‌طور که عرض کردم این است که دو شرکت بزرگ خودروساز ایران با اینکه دولتی بوده‌اند و حتی برای عوض کردن آبدارچی خود باید از دولتمردان اجازه می‌گرفتند توانسته‌اند محصولی رقابتی به تولید برسانند. چرا وارد‌کنندگان ما نتوانسته‌اند در این سال‌ها خودرویی وارد کشور کنند که بتواند با محصولاتی چون پراید، 206، 405 و... به رقابت بپردازد؟ چون نتوانسته‌اند همتراز محصولات دو خودروساز بزرگ کشور محصولی وارد کنند و به سراغ خودروهایی رفته‌اند که نیاز قشرهای دیگری از جامعه را تامین کرده است. قطب سوم اگر هم به وجود بیاید رقیبی جدی برای صنعت خودرو کشور نیست همان‌طور که خودروهای وارداتی نتوانست برای محصولات داخلی به رقیب تبدیل شود.
دیدگاه تان را بنویسید