تحلیل سه تغییر

آقای روحانی بعد از گذشت سه سال و سه ماه از عمر دولت یازدهم با استعفای سه تن از وزیران کابینه خود موافقت کرد و به این ترتیب آقایان جنتی، گودرزی و فانی از وزارتخانه‌های ارشاد و فرهنگ اسلامی، ورزش و جوانان و آموزش و پرورش خداحافظی کردند. به دنبال موافقت ریاست جمهوری با استعفای این وزرا، تحلیل‌های متفاوتی از سوی کارشناسان و فعالان سیاسی مطرح شد. عده‌ای موافقت ریاست جمهوری با استعفای این وزرا را در این مقطع زمانی به مصلحت ندانسته و در برابر موافقان با ذکر دلایل متعدد تاکید کردند اعمال این تغییرات در این زمان به سود دولت بوده و ریاست جمهوری بهترین تصمیم لازم را گرفته است که موجب خواهد شد دولت خیلی زودتر به اهداف خود دست پیدا کند. حتی برخی از طرفداران دولت ابراز امیدواری کردند در سایر بخش‌های دولت از جمله بخش رسانه‌ای نیز تجدیدنظری صورت بگیرد. استدلال مدافعان این بود که دولت در این زمینه ضعف جدی دارد و ضرورت رفع این مشکل با توجه به درپیش بودن انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم، اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند.

پیرو اعمال این تغییرات، سوالاتی همچون اینکه آیا بهتر نبود که این تغییرات در سایر وزارتخانه‌ها ایجاد شود؟ یا اینکه بهتر نبود وزارتخانه‌های اقتصادی در اولویت تغییر قرار بگیرند که بیشتر با معیشت مردم در ارتباط هستند؟ مطرح شد. در پاسخ به این سوالات باید گفت در این مورد الزاماتی ایجاد شده که ریاست جمهوری ناچار به معرفی وزرای جدید شده است. به همین دلیل نمی‌توان گفت دولت در این زمینه با اختیار و فراغ بال برخورد کرده است که در این شرایط بخواهد در مورد اولویت‌بندی به منظور تغییر در وزارتخانه‌ها تصمیم‌گیری کند. شرایط سیاسی به گونه‌ای پیش رفت که ریاست‌جمهوری چاره‌ای جز موافقت با استعفای وزرای مذکور نداشت. از سوی دیگر به رغم طرح نظرات مختلف در این حوزه، باید گفت فردی که در راس دستگاه اجرایی قرار دارد، خیلی خوب شرایط موجود را رصد کرده و در این مورد تصمیم‌گیری می‌کند. در این وضعیت، ایشان بهترین تصمیم را گرفته است به هر حال ایشان اشراف بیشتری نسبت به شرایط دولت دارند. در این شرایط تصمیم‌گیری برای فردی که از بالا کار نظارت را انجام می‌دهد به مراتب راحت‌تر از فردی است که این وزارتخانه را از بیرون نظارت می‌کند. مهم‌تر اینکه ریاست‌جمهوری، تجربه بالایی در امر مدیریت کلان داشته و همواره در مقام نماینده مجلس، دبیر شورای عالی امنیت ملی و... توانسته به عنوان یک ناظر خوب، نقش خود را ایفا کند. در این مورد ایشان صلاحیت بیشتری داشته و بهتر است به نظر ایشان احترام بگذاریم و اطمینان داشته باشیم که بهترین تصمیم را اتخاذ کرده است.

اگر قرار است قضاوت درستی صورت بگیرد که دولت برای ایجاد تغییرات در این وزارتخانه‌ها درست عمل کرده است یا خیر، بهتر است به دلایل مستندتری برای تغییر وزرا دست پیدا کنیم. بعد از دسترسی به اطلاعات، این امکان فراهم خواهد شد که در مورد نتایج این تغییرات بهتر بتوان سخن گفت. از نگاه من به عنوان یک فعال سیاسی، آقای روحانی تصمیم خوبی برای تغییر در این وزارتخانه‌ها گرفته و امید است که برای کشور خیر باشد. به هر حال اگر شما یک بررسی اجمالی در مورد عملکرد این سه وزارتخانه داشته باشید، متوجه خواهید شد که آقای روحانی وزرایی را در اولویت تغییر قرار داده و با استعفای آنها موافقت کرده است که هریک به مشکلی برخورده بودند.

در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشاهده کردید که این وزارتخانه با چالش‌های زیادی در مورد برگزاری کنسرت و... مواجه شده بود. از سوی دیگر، وزارت ورزش و جوانان به دلیل عدم ارتباط منطقی بین سازمان و ورزشکاران مورد انتقاد جدی بود. همچنین وزارت آموزش و پرورش هم زیر تیغ استیضاح قرار داشت و این خطر بسیار جدی بود که استیضاح رای بیاورد و پیام‌های خوبی در مورد احتمال ابقای آقای فانی از مجلس شنیده نمی‌شد. با توجه به مجموعه شرایط حاکم در این سه وزارتخانه باید گفت دولت با استعفای وزرایی موافقت کرده است که آسیب‌های بیشتری در آن وزارتخانه‌ها مشاهده می‌شد. قبل از اینکه مجلس بخواهد در اقدامی، رای عدم اعتماد به سه وزیر بدهد، دولت با تعاملی منطقی با وزرای این سه وزارتخانه، تصمیم گرفت تا افراد جدیدی را برای تصدی پست وزارت این سه وزارتخانه پیشنهاد بدهد تا رابطه دولت و مجلس آسیب ندیده و منجر به کدورت نشود. البته مجلس این انتظار را داشت که آقای روحانی آقای نجفی را برای پست وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد بدهد با این حال مشاهده شد که آقای نجفی از این موضوع استقبال نکرده و پیشنهاد وزارت را نپذیرفتند و آقای دانش‌آشتیانی در نامه‌ای خطاب به مجلس برای تصدی پست وزارت آموزش و پرورش معرفی شد.

می‌توان با نگاهی خوش‌بینانه این تغییرات را در سه وزارتخانه مذکور مثبت دانست. تنها خواسته ما این است که وزرای معرفی‌شده بتوانند در مجموعه تحت مدیریت خود تغییراتی را اعمال کنند و ضمن رصد نیازهای جامعه، از این توانایی برخوردار باشند تا سازمان خود را با این نیازها انطباق داده و رضایتمندی بیشتری در بین مردم ایجاد کنند. به نظر می‌رسد که این مهم‌ترین اولویتی است که این وزرا باید در دستور کار خود قرار دهند تا آسیب‌های موجود در مجموعه تحت مدیریتشان به حداقل برسد و رضایتمندی بیشتری ایجاد شود. به هر حال نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که این سه وزارتخانه بیشترین افراد جامعه را تحت پوشش قرار می‌دهند و باید شرایطی فراهم شود تا رضایتمندی بیشتری در این سازمان‌ها ایجاد شود.

البته این ایده هم مطرح شده است که نارضایتی سازمانی در درون این سه وزارتخانه ربطی به فرد وزیر ندارد و اگر هر فرد دیگری هم در راس این وزارتخانه‌ها قرار بگیرد به دلیل وجود مشکلات ساختاری بازهم با همان چالش‌ها روبه‌رو خواهد شد و قبل از تغییر وزیر باید مشکلات ساختاری حل شود. در مواجهه با مدافعان این نظریه، باید گفت این نظریه در مورد وزارت ارشاد صادق است. به هر حال باید تکلیف بسیاری از موضوعات در این وزارتخانه، مشخص شود. اما من اطمینان دارم که در مورد دو وزارتخانه دیگر یعنی وزارت ورزش و جوانان و آموزش و پرورش این موضوع صدق نکرده و اگر مدیری توانمند و آشنا به مشکلات در راس کار قرار بگیرد بسیاری از مشکلات این دو وزارتخانه حل خواهد شد. مشکلات این دو وزارتخانه ساختاری نبوده و مشکل اصلی، فقدان برنامه جامع است که بتواند مشکلات دو وزارتخانه‌ای که بیشترین افراد جامعه را تحت پوشش قرار می‌دهد، حل کند. به همین دلیل بهتر است وزرای معرفی‌شده با نگاهی فارغ از مشکلات ساختاری، برای آینده برنامه‌ریزی کنند. در این صورت نارضایتی‌های موجود به حداقل کاهش پیدا می‌کند. البته این امکان وجود ندارد که صد درصد رضایتمندی ایجاد شود اما میزان رضایتمندی افزایش پیدا خواهد کرد و این همان هدفی است که دولت از تغییر وزرا در این مقطع زمانی دنبال می‌کند. البته باید این حق را به وزیر آموزش و پرورش داد که در شرایط سخت بودجه‌ای که افراد زیادی را تحت پوشش قرار داده با مشکلات بیشتری مواجه شود. هرچند، حل این مشکلات هم با وجود وزیر توانمند و کارآزموده کار چندان سختی نیست. متاسفانه آقای فانی با انباشتی از مطالبات گذشته مواجه شده بود که نتوانست آنها را به موقع حل کند و منجر به ایجاد نارضایتی در بین قشر معلم شد. از سوی دیگر، آقای گودرزی از تجربه کافی در این حوزه برخوردار نبود.

تغییرات اعمال‌شده از سوی بسیاری از کارشناسان، تغییراتی با کارکرد انتخاباتی تلقی شده است، اما من این تغییرات را در راستای سیاست‌های انتخاباتی رئیس‌جمهور نمی‌دانم. خوشبختانه تمام چهره‌های معرفی‌شده سابقه اصلاح‌طلبی داشته و این اطمینان وجود دارد که به خوبی بتوانند وزارتخانه‌های مذکور را اداره کرده و اهداف مورد نظر را محقق کنند. از سوی دیگر شما این نکته را مدنظر قرار بدهید که دست رئیس‌جمهور هم زیاد باز نیست و ایشان نمی‌تواند هر فردی را به مجلس معرفی کند. به هر حال اگر فردی معرفی شود که نتواند از مجلس رای اعتماد بگیرد این موضوع اصلاً وجهه خوبی ندارد و بهتر است افرادی انتخاب شوند تا بتوانند از مجلس دهم رای اعتماد بگیرند و در نهایت در راس وزارتخانه قرار بگیرند و در مدت زمان باقی‌مانده تا پایان دولت یازدهم بتوانند مشکلات سازمان‌های مربوطه را حل کنند.