معامله ۳۸۴ میلیون تومانی

نخستین معامله مستقیم بوئینگ با ایران طی 35 سال اخیر صورت گرفت. معامله‌ای که اگرچه به برخی اسناد و داده‌ها محدود می‌شود، در ادامه و به شرط لغو تحریم‌ها ممکن است به تکرار روزگاری بینجامد که اوج توسعه ناوگان هواپیمایی در آن صورت گرفت: دهه 40 و 50 شمسی. در آن دوران هواپیماهای بوئینگ پیشرفته‌ای وارد ایران شدند که بعد از گذشت سه دهه، هنوز از بهترین‌های ناوگان هواپیمایی ایران به شمار می‌روند. به این بهانه مروری داریم بر تحریم صنعت هوایی و بازگشت دوباره بوئینگ.

بازگشت 120 هزار‌دلاری
در گزارش 20871 کنگره آمریکا، که به صورت مداوم بر موضوع تحریم‌های ایران متمرکز است، به مساله تحریم‌های صنعت هوایی نیز پرداخته شده است. بر اساس گزارش مذکور، با وجود صدور فرمان اجرایی سال 1995 رئیس‌‌جمهور آمریکا، که تجارت با ایران را ممنوع می‌کرد، کالاهای مرتبط با عملیات ایمن هواپیماهای غیرنظامی می‌توانستند به صورت موردی، اجازه صادرات به ایران را دریافت کنند. از آن زمان برخی قطعات به صورت غیرمداوم این اجازه را دریافت کردند. در 23 ژوئن 2011، ایران‌ایر براساس فرمان اجرایی 13382 تحریم شد که در نتیجه، اجازه تعمیر و فروش قطعات به این شرکت ممنوع شد. برخی دیگر از خطوط هوایی ایرانی نیز براساس فرمان مذکور و همچنین فرمان اجرایی شماره 13224 مورد تحریم قرار گرفتند. بر اساس برنامه اقدام مشترک، امکان فروش قطعات یدکی هواپیماهای غیرنظامی به ایران و صراحتاً به شرکت ایران‌ایر، میسر شد.

امیدها به تعدیل تحریم‌ها
شرایط مربوط به دستور اجرایی 13382 نیز به حالت تعلیق درآمد تا ایران‌ایر بتواند از تعهدات مربوط به برنامه اقدام مشترک بهره‌مند شود. پس از توافق ژنو، ابتدا اخباری منتشر شد که براساس آن، بوئینگ و جنرال‌الکتریک مجوزهایی برای صادرات به ایران دریافت کرده‌اند. در ماه آوریل (فروردین) خبر اعطای مجوز دپارتمان خزانه‌داری آمریکا به بوئینگ برای فروش محصولات مرتبط با ایمنی هواپیماها منتشر شد. براساس این مجوزها بود که در هفته‌های گذشته اعلام شد شرکت بوئینگ برای نخستین بار پس از بحران گروگانگیری توانسته به صورت مستقیم اقدام به فروش محصول کند. البته خبر معامله پیشتر نیز منتشر شده بود و گزارش جدید مربوط به ارقام مالی و جزییات بیشتری از معامله است. براساس گزارش رویترز، مجموع درآمد بوئینگ از معامله مذکور، 120 هزار دلار بوده است. این معامله که در سه‌ماهه سوم سال جاری میلادی صورت گرفته، به طور خالص 12 هزار دلار سود برای بوئینگ به همراه داشته است. دستورالعمل، طرح و اطلاعات و نمودارهای ناوبری، محصولات فروخته‌شده به ایران را تشکیل می‌دهند. با وجود توافق و معامله صورت‌گرفته، کماکان فروش هواپیماهای جدید به ایران ممنوع است. همچنین تاکنون اخباری از فروش قطعات یدکی توسط شرکت بوئینگ به صورت مستقیم منتشر نشده است.

تهران‌-‌نیویورک از دیروز تا امروز
در حال حاضر ایران‌ایر شرکتی است که با توجه به اینکه بیشترین هواپیماهای بوئینگ را دارد با بوئینگ وارد معامله شد. اما نگاهی به روند این شرکت نشان می‌دهد بعد از تاسیس شرکت هما در سال 1340، توسعه ناوگان هواپیمایی ایران اغلب به مدد هواپیماهای ساخت شرکت بوئینگ صورت می‌گرفت. بر اساس اعلام سایت شرکت ایران‌ایر، «اولین پرواز هما با هواپیمای جت در 1344 با استفاده از یک فروند بوئینگ 100-727 در مسیر تهران-‌‌بیروت انجام شد.» پروازی که زمینه‌ساز حضور هواپیماهایی همچون 200-727، 707، 737 و خانواده 747 در سال‌های بعد شد. در سال 1354، پرواز مستقیم تهران به نیویورک آغاز به کار کرد. این پرواز توسط هواپیمای 707 و با یک توقف در لندن صورت می‌گرفت. مدتی بعد و با ورود هواپیمای SP747، پروازهای مسیر مذکور، بدون توقف صورت می‌گرفت که طولانی‌ترین مسیر بدون توقف در جهان به شمار می‌رفت. هواپیماهای مذکور هنوز در ناوگان ایران‌ایر حضور دارند. متوسط عمر این هشت هواپیما، حدود 7/35 سال است. علاوه بر هواپیمایی هما، شرکت‌های ماهان، آسمان، معراج و تابان نیز در ناوگان خود از هواپیماهای ساخت شرکت بوئینگ برخوردارند اما برخی از هواپیماها در حال پرواز نیستند؛ یا زمینگیرند یا در حال تعمیر هستند.
منابع:
1- گزارش RS20871 کنگره
2- خبر شماره idUSKCN0IB2DE20141022 رویترز
3-پایگاه ایران‌ایر