تغییر نظام کشف قیمت در بازار ارز

بانک مرکزی در حال تدوین دستورالعملی است که بر اساس آن مکانیسم قیمتی در بازار ارز شفاف خواهد شد و کشف قیمت به جای آنکه از سوی بازارهای غیر‌متشکل ایجاد شود به بازارهای متشکل منتقل شود. هدف از این دستورالعمل آن است که قیمت تعیین‌شده در بازار ارز بر اساس معاملات واقعی صورت گیرد و رفتارهای صوری و هیجانی نتواند دست بالا را در تعیین قیمت داشته باشد. گفته می‌شود با تکمیل این دستورالعمل اطلاع‌رسانی قیمتی از سوی نهادهای دارای هویت انجام می‌شود و با سایت‌ها یا محافل غیرمجاز که اقدام به اطلاع‌رسانی قیمتی کنند برخورد قانونی خواهد شد. به نظر می‌رسد در طرح مورد نظر مرجع تعیین قیمت لحظه‌ای ارز بخشی از صرافان مجاز هستند که دارای معاملات واقعی هستند. در این وضعیت صرافان به صورت حرفه‌ای همانند دیگر کشورهای دنیا ارز خریداری‌شده از مشتریان را با یک حاشیه سود به دیگران خواهند فروخت. درصورتی که صرافان فاقد ارز باشند باید فعالیت خود را متوقف کرده و از اعلام قیمت خودداری کنند. سیاستگذار ارزی امیدوار است با این ابتکار کشف قیمت در بازار به‌جای آنکه در دالان‌های تودرتوی خیابان فردوسی و بازار انجام شود به‌وسیله بازیگران مجاز صورت گیرد. در این طرح برای اولین بار به یک بخش متشکل بازار ارز اختیار داده می‌شود اعلام به تعیین قیمت کند اما در قبال آن باید مسوول و پاسخگو باشد.

مکانیسم‌های لازم برای دستورالعمل

اما تعیین مرجع واحد و با هویت برای اعلام قیمت در بازار ارز نیازمند چه اقداماتی است.

کارشناسان با توجه به تجربه سایر کشورها معتقدند گام اول در اجرای چنین طرحی به رسمیت شناختن بازار آزاد و بازیگران آن است. در این حالت باید فضایی ایجاد شود که معامله‌گران آگاه در بازار ارز حضور غالب داشته باشند. میلتون فریدمن این دسته از معامله‌گران را سفته‌بازان تثبیت‌کننده می‌نامد. این بازیگران در مقابل گروهی قرار دارند که در بازار به عنوان سفته‌بازان اختلال‌زا شناخته می‌شوند. سفته‌بازان اختلال‌زا عوامل غیر‌عقلایی هستند که تصمیمات‌شان را بر اساس تمایلاتی که نامرتبط با بنیان‌ها هستند اتخاذ و عملیات سفته‌بازی خود را با استفاده از روش‌های قیاسی تنظیم می‌کنند. حال اگر سفته‌بازان آگاه نقش غالب را دارا باشند، سوداگرانی که بر مبنای احساسات عمل و راجع به ارزش بنیادی ارز قضاوت اشتباهی می‌کنند، دارایی ارزی خود را به سفته‌بازان آگاه می‌بازند. در این صورت سفته‌بازی بی‌ثبات‌کننده نمی‌تواند سودآور باشد و سفته‌بازان اختلال‌زا عاقبت از بازار خارج می‌شوند. در چنین شرایطی برآیند سفته‌بازی‌ها خاصیت تثبیت‌کنندگی دارد و بازار به سوی کاراتر شدن پیش خواهد رفت. گام دیگر اجرای چنین سیاستی نقش و نحوه مداخله بانک مرکزی است. دولت‌ها می‌توانند با استفاده از مدل‌های پیش‌بینی و تکنیک‌های آماری حرکات نرخ ارز را پیش‌بینی کرده و دست به سفته‌بازی تثبیت‌کننده بزنند. برای مثال در آمریکا، سیاستگذار در دوره‌ای از طریق مداخله برای خود عایدی‌های اضافی ایجاد کرد. مداخله به این صورت بوده است که دلار را وقتی کمتر از حد ارزش‌گذاری شده بود خریداری کرده بود و در دوره‌ای که ارزش آن بیش از حد تقویت شده بود اقدام به فروش کرد. چنین اقدام‌هایی در استرالیا نیز گزارش شده است. بنابراین مداخله می‌تواند نوسان را کاهش دهد و نرخ‌های ارز را به سطح تعادلی خود برگرداند.

در بازار ارز ایران تاکنون مدیریت آشکار در زمینه نرخ ارز صورت می‌گرفته است در صورتی که اگر قرار باشد به سوی چنین نظامی برای اطلاع‌رسانی قیمتی گام برداشته شود باید اجازه داد نقش معامله‌گران آگاه افزایش یابد.